Κατευθυντήριες γραμμές για την ομαδική εργασία
Η ομαδική εργασία μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο αν προσεχθούν τα παρακάτω σημεία
- Καθορισμός του έργου: (οι βασικοί άξονες που θα καλύψει η ομαδική εργασία: συγκεκριμενοποίηση του έργου…)
- Ο χρόνος: Πότε πρέπει να γίνεται η ομαδική εργασία (χρονοδιάγραμμα εργασίας)
- Σύνθεση ομάδας: Ποια άτομα θα αποτελέσουν την ομάδα(σύνθεση
- Μέγεθος ομάδας: Πόσα πρέπει να είναι τα μέλη της ομάδας (μέγεθος ομάδας)
- Σταθερότητα της ομάδας: Πόσο χρόνο πρέπει να μένουν μαζί τα μέλη της ομάδας (αλλαγές στη σύνθεση των ομάδων)
- Ατομική υπευθυνότητα: Πώς μπορούν τα μέλη της ομάδας να καταστούν υπεύθυνα για την ατομική εργασία που έχουν να επιτελέσουν, ώστε να προωθηθεί το έργο της ομάδας (ατομική ευθύνη)
- Ανάπτυξη δεξιότητας διαπροσωπικών σχέσεων: Πώς μπορούν τα μέλη της ομάδας να εκπαιδευτούν, ώστε να επικοινωνούν και να συνεργάζονται αποτελεσματικά με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας (συλλογική ευθύνη)
- Βοηθητικός ρόλος του εκπαιδευτικού: Ποιο ρόλο πρέπει να παίξει ο δάσκαλος κατά τη διάρκεια της εργασίας, ώστε η ομάδα να εργαστεί αποτελεσματικά(ο ρόλος του δασκάλου στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση…)
- Δυναμική της ομάδας: Πώς μπορούν να συντονιστούν οι διάφορες ομάδες, ώστε η εργασία τους να συντονιστεί και να δοθεί η αίσθηση της ολοκλήρωσης και της κοινότητας (αλληλεπίδραση μελών)
- Αξιολόγηση της ατομικής και της ομαδικής εργασίας
Πιο συγκεκριμένα:
Πτυχή πρώτη: Συγκεκριμενοποίηση της ομαδικής εργασίας
(Περιεχόμενο και βασικοί άξονες που θα καλύψει η ομαδική εργασία)
- Προβολή ιδεών (καταιγισμός ιδεών)
- Διαφορετικές απόψεις – αποκλίνουσα σκέψη
- Το αντικείμενο του έργου της ομάδας
- Εντοπισμός προβλημάτων προς λύση
- Επινόηση και επιλογή στρατηγικών (ή τρόπων) επίλυσης του προβλήματος
- Ανάπτυξη προβληματισμού για την καλλιέργεια κριτικής σκέψης
- Διαμόρφωση θεμάτων για συζήτηση
- Αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων
- Εθισμός των μαθητών για επεξεργασία διαφορετικών ιδεών
- Υποστηρικτική ατμόσφαιρα ευρύτερης μάθησης
- Υποστηρικτικό κλίμα για την παγίωση ομαδικής εργασίας
Πτυχή δεύτερη: Χρονοδιάγραμμα εργασίας
(Πότε θα γίνει η ομαδική εργασία;)
- Στην αρχή, στο μέσον ή στο τέλος του μαθήματος…
- Κίνητρα στους μαθητές για να ενδιαφερθούν για το θέμα
- Δημιουργία θετικού περιβάλλοντος μάθησης
- Καταιγισμός ιδεών για θέματα που προκύπτουν
- Ομαδικές δραστηριότητες που μπορούν να δίνονται στις ομάδες (ετοιμάζω ερωτήματα, συγκρίνω σημειώσεις, κάνω έρευνες για συγκεκριμένα θέματα
- Κάνω περιλήψεις μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος της ημέρας
- Προκαλώ συζητήσεις για να βελτιωθεί το επίπεδο ομαδικής διεξαγωγής της συζήτησης κ.λ.π.
Πτυχή Τρίτη: Σύνθεση των ομάδων
(Ποια άτομα πρέπει να αποτελέσουν την ομάδα)
- Σύνθεση ομάδας με επιλογή των μελών
- Τυχαία σύνθεση ομάδας-μειονεκτήματα
- Σύνθεση για μικρά και ευκαιριακά θέματα
- Σύνθεση ομάδων για περίπλοκα και απαιτητικότερα θέματα
- Σύνθεση ομοιογενούς ομάδας – πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα
- Σύνθεση ανομοιογενούς ομάδας- πλεονεκτήματα και αποτελεσματικότητα της ομάδας (προώθηση κριτικής σκέψης)
Πτυχή τέταρτη: Μέγεθος της ομάδας
(Ποιος πρέπει να είναι ο συνολικός αριθμός των μελών μιας ομάδας)
- Ομάδα των 3-6 μελών
- Ομάδα των 5-6 μελών
- Δυνατότητες αποτελεσματικότερης συνεργασίας που απορρέουν από τη σύνθεση της ομάδας
- Ο ζυγός ή ο μονός αριθμός στη σύνθεση των ομάδων
Πτυχή Πέμπτη: Αλλαγές στη σύνθεση της ομάδας
(Σταθερότητα της ομάδας. Πόσο πρέπει να μένουν μαζί τα μέλη της ομάδας)
- μικρή περίοδος λειτουργίας των ομάδων-λίγες εμπειρίες
- ευρύτερη περίοδος λειτουργία των ομάδων-πολλές εμπειρίες
- Συνεχής αλληλεπίδραση-κοινωνική συνοχή
- Απελευθέρωση μαθητών από εγωκεντρικές τάσεις
- Συνείδηση «μέλους» της ομάδας
- Ομάδες βραχείας διάρκειας, μακράς διάρκειας (ανάλογα με το είδος και την απαίτηση του θέματος
Πτυχή Έκτη: Συλλογική ευθύνη
(Πώς θα δημιουργηθεί αλληλεξάρτηση και ομαδικό πνεύμα στα μέλη της ομάδας)
- ενίσχυση του βαθμού θετικής αλληλεξάρτησης στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση
- Δημιουργία συλλογικής ταυτότητας
- Αίσθημα ομαδικής ταυτότητας
- Δραστηριότητες που βοηθούν την ομάδα να αναπτύξει συνεργατική προσπάθεια (αμοιβαία εμπιστοσύνη συναισθηματική ασφάλεια)
- Καλλιέργεια κοινωνικού και συναισθηματικού κλίματος
- Δημιουργία κλίματος οικειότητας μεταξύ των μελών
- Ανάπτυξη συνέπειας και συνοχής στην ομάδα
- Η Κοινωνικότητα και η αλληλεξάρτηση στην ομάδα
- Η καθιέρωση κανόνων λειτουργίας στην ομάδα
- Παραγωγή συγκεκριμένου έργου στο τέλος της μαθησιακής προσπάθειας
- Σαφήνεια και συνεχείς διευκρινίσεις των ρόλων, ώστε οι μαθητές να κατανοούν απόλυτα τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να εργάζονται κάθε φορά
- Εξοικείωση των μαθητών με διαφορετικούς ρόλους, ώστε οι μαθητές να αποκτούν νέες δεξιότητες (εναλλαγή ρόλων) κ.λ.π.
Πτυχή έβδομη: Ατομική ευθύνη
(Πώς μπορούν τα μέλη της ομάδας να καταστούν υπεύθυνα για την ατομική εργασία που έχουν να επιτελέσουν, ώστε να προωθηθεί το έργο της ομάδας…)
- Οι μαθητές να καταστούν υπεύθυνοι για ατομική εργασία
- Παράλληλα, να συνηθίζουν στο να προσανατολίζονται προς την εξυπηρέτηση του κοινού στόχου που είναι το «έργο» της ομάδας
- Η συνεισφορά των ατόμων δεν πρέπει να αγνοείται
- Η σπουδαιότητα της προσωπικής ευθύνης και προσφοράς
- Να καθορίζεται με σαφήνεια το έργο του κάθε μέλους για να αναπτύσσεται η έννοια της προσωπικής ευθύνης
- Να αποσαφηνίζεται ο γενικός προσανατολισμός του έργου για να διαμορφώνεται στη συνείδηση των μαθητών η έννοια της συλλογικής ευθύνης
- Αποφεύγουμε την ατομική βαθμολογία όταν αποτιμούμε συλλογικό έργο.
- Επιβραβεύουμε το έργο της ομάδας
- Η αξιολόγηση της ομαδικής προσπάθειας και της συνεισφοράς των μελών από τους συμμαθητές τους είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να ενισχυθεί το αίσθημα της προσωπικής ευθύνης. κ.λ.π.
Πτυχή όγδοη: Δεξιότητες επικοινωνίας
(Ανάπτυξη της δεξιότητας διαπροσωπικών σχέσεων: Πώς τα μέλη της ομάδας μπορούν να εκπαιδευτούν, ώστε να επικοινωνούν και να συνεργάζονται αποτελεσματικά με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας…Μαθαίνω να συνεργάζομαι…)
- Η σημασία της καθοδήγησης και της συστηματικής άσκησης, για να αναπτύξουν οι μαθητές και να βελτιώσουν τη δεξιότητα της διαπροσωπικής επικοινωνίας
- Ανάπτυξη ανθρωπίνων σχέσεων και αξιοποίηση της δυναμικής της ομάδας
- Εισαγωγή των μαθητών στις αποτελεσματικές δεξιότητες επικοινωνίας πριν και κατά τη διάρκεια της ομαδικής εργασίας
- Στρατηγικές: ενθάρρυνση και στήριξη μελών της ομάδας, ενεργητική ακρόαση, εποικοδομητική διαφωνία, επίλυση διαφορών, προώθηση συναινετικών λύσεων
- Καθοδήγηση των μαθητών στο πώς να χειρίζονται προβλήματα κοινωνικής και συναισθηματικής υφής
- Ευκαιρίες στους μαθητές να σκεφτούν και να αξιολογήσουν τη διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης
Πτυχή ένατη: Ρόλος του εκπαιδευτικού και του μαθητή
(Οι δραστηριότητες που αναπτύσσει ο δάσκαλος και ο μαθητής στην περίπτωση εφαρμογής συνεργατικής μάθησης- Ερωτηματολόγια για το μαθητή και το δάσκαλο)
- Ο δάσκαλος βεβαιώνεται ότι οι μαθητές του έχουν κατανοήσει το πώς θα εργαστούν
- Ενθαρρύνει, ενδυναμώνει, καταλαβαίνει τη σκέψη των μαθητών, διευκρινίζει και δημιουργεί προϋποθέσεις για δίλογο
- Ανοίγει τρόπους σκέψης των μαθητών
- Δεν είναι αυταρχικός , ούτε υπερβολικά καθοδηγητικός .Είναι αλληλεπιδρααστικός…
- Υιοθετεί αρχές της ενεργητικής μάθησης
- Επιδιώκει τη μάθηση σε περιβάλλον συνεργασίας
- Παρακάμπτει τον ανταγωνιστικό τρόπο μάθησης
- Κινείται, διακριτικά, στο ρόλο του βοηθού, χωρίς να γίνεται το «σωσίβιο» της ομάδας
Πτυχή δέκατη: Αλληλεπίδραση των μελών
(Πώς μπορούν να συντονιστούν οι διάφορες ομάδες, ώστε η εργασία της να συντονιστεί και να δοθεί η αίσθηση της ολοκλήρωσης και της κοινότητας…)
- Η τάξη χωρίζεται από το διδάσκοντα σε ομάδες εργασίας, σε ότι αφορά ένα συγκεκριμένο θέμα
- Οι ομάδες χαρακτηρίζονται από «ετερογένεια» των μελών τους, ως προς τις ικανότητες, και ανεξάρτητα από τις επιθυμίες τους
- Προκύπτει ανάληψη συγκεκριμένων ρόλων και ευθυνών των μελών σε συγκεκριμένους τομείς
- Δημιουργείται ευθύνη για τη μάθηση των συνεργατών τους
- Επιβάλλει, όπου χρειαστεί, την παρατήρηση και την επέμβαση του διδάσκοντα
- Μετά το τέλος της ομαδικής εργασίας ένας μαθητής από κάθε ομάδα ανακοινώνει τις ιδέες στην ολομέλεια
- Άλλο μέλος της επισκέπτεται εκ περιτροπής τις άλλες ομάδες για να ανακοινώσει τα αποτελέσματα της ομαδικής προσπάθειας
- Μετά το τέλος της ομαδικής εργασίας κάθε ομάδα μετακινείται κατά τη φορά των δεικτών του ωρολογιού και ενώνεται με μια άλλη για να συζητήσουν τα αποτελέσματα της ομαδικής εργασίας και να ετοιμάσουν μια νέα σύνθεση (αίσθηση ολοκλήρωσης του μαθησιακού έργου)
Απρίλιος 2009
Γ. Τσούκας