«Διδάσκοντας στρατηγικές κατανόησης κειμένου»
Επεξηγηματικοί όροι
| ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ | Οι στρατηγικές κατανόησης είναι οι διανοητικές και μεταγνωστικές στρατηγικές που χρησιμοποιούν οι αναγνώστες ώστε να επιτυγχάνουν το στόχο της κατανόησης.
Οι στρατηγικές κατανόησης αλληλοσυνδέονται και σπάνια θα χρησιμοποιηθούν μεμονωμένα. Το μάθημα αυτό επικεντρώνεται στις «Σούπερ Έξι» γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές κατανόησης |
| Ιδέες Διδασκαλίας | Οι ιδέες διδασκαλίας είναι δραστηριότητες και πρακτικές τις οποίες χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί για να βοηθήσουν τους μαθητές τους να μάθουν χρησιμοποιούν στρατηγικές κατανόησης. |
«Οι Σούπερ Έξι» στρατηγικές κατανόησης»
Δημιουργώντας συσχετισμούς
|
Περιγραφή Οι μαθητές κάνουν προσωπικές συνδέσεις από το κείμενο με:
|
Παραδείγματα ερωτήσεων/ προτάσεων
Παράδειγμα διδακτικής ιδέας Βιβλίο και Εγώ: Οι μαθητές δημιουργούν δύο στήλες με επικεφαλίδες «Βιβλίο/ Εγώ» Πριν από και κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης οι μαθητές προσθέτουν λεπτομέρειες για τις συνδέσεις ανάμεσα στο βιβλίο και τις ζωές τους. |
Προβλέποντας
| Περιγραφή
Οι μαθητές χρησιμοποιούν πληροφορίες από γραφικά, κείμενα και εμπειρίες για να προβλέψουν τι θα διαβαστεί/ προβληθεί/ ακουστεί και για να προσαρμόσουν ενεργά την κατανόησή τους ενώ διαβάζουν/ βλέπουν /ακούν. |
Παραδείγματα ερωτήσεων/ προτάσεων
|
| Παράδειγμα διδακτικής ιδέας | Πριν και μετά δημιουργώ γράφημα: Οι μαθητές καταγράφουν τις προβλέψεις τους πριν και στη διάρκεια της ανάγνωσης. Καθώς διαβάζουν οι μαθητές είτε επιβεβαιώνουν είτε απορρίπτουν τις προβλέψεις τους. |
Ερωτώντας
| Περιγραφή
Οι μαθητές θέτουν και απαντούν ερωτήσεις που αποσαφηνίζουν το νόημα και προωθούν τη βαθύτερη κατανόηση του κειμένου. Οι ερωτήσεις μπορούν να παραχθούν από το μαθητή, ένα συμμαθητή ή το δάσκαλο. |
Παραδείγματα ερωτήσεων/ προτάσεων
|
| Παράδειγμα διδακτικής ιδέας | Αναρωτήσεις: Χρησιμοποιώντας σημειώσεις σε αυτοκόλλητα χαρτάκια (post-it), οι μαθητές καταγράφουν όλες τις ερωτήσεις που έχουν για το κείμενο. Καθώς διαβάζουν οι μαθητές συνεχίζουν να γράφουν ερωτήσεις. Όταν βρεθεί μια απάντηση στις αναρωτήσεις τους, οι μαθητές βγάζουν τη σημείωση. |
Εποπτεύοντας
| Περιγραφή
Οι μαθητές σταματούν και σκέφτονται το κείμενο και ξέρουν τι να κάνουν όταν το νόημα ξαφνικά διακόπτεται. |
Παραδείγματα ερωτήσεων/ προτάσεων
|
| Παράδειγμα διδακτικής ιδέας | Κωδικοποιώντας:
Καθώς διαβάζουν οι μαθητές κωδικοποιούν το κείμενο με σημειώσεις γραμμένες σε αυτοκόλλητα χαρτάκια (post-it).
|
Οπτικοποιώντας /Σχηματίζοντας μια Νοερή Εικόνα
| Περιγραφή
Οι μαθητές δημιουργούν μια νοητική εικόνα από ένα κείμενο που έχουν διαβάσει/ δει/ ακούσει. Ο σχηματισμός νοερών εικόνων ζωντανεύει το κείμενο, εμπλέκει τη φαντασία και χρησιμοποιεί όλες τις αισθήσεις. |
Παραδείγματα ερωτήσεων/ προτάσεων
|
| Παράδειγμα διδακτικής ιδέας | Sketch-to-stretch (Κοίτα στο τέλος για περιγραφή αυτής της στρατηγικής)
Σχεδίασέ το για να το ερμηνεύσεις: Καθώς ένα κείμενο/ ιστορία διαβάζεται, οι μαθητές σχεδιάζουν τη νοερή τους εικόνα. Σε ομάδες μοιράζονται τα σχέδιά τους και συζητούν τους λόγους που έδωσαν αυτή την ερμηνεία. |
Ανακεφαλαιώνοντας
| Περιγραφή
Οι μαθητές αναγνωρίζουν και συσσωρεύουν τις πιο σημαντικές ιδέες και τις επανεκθέτουν με δικά τους λόγια. |
Παραδείγματα ερωτήσεων/ προτάσεων
|
| Παράδειγμα διδακτικής ιδέας | Λέξεις κλειδιά: Οι μαθητές υπογραμμίζουν τις λέξεις εκείνες που πιστεύουν ότι είναι σημαντικές για την κατανόηση του κειμένου. Αυτές οι λέξεις είναι σημειωμένες πάνω σε αυτοκόλλητα χαρτιά (post-it) και τοποθετημένες πάνω στη σελίδα. Μετά την ανάγνωση οι μαθητές κλείνουν το βιβλίο τους και βάζουν τις λέξεις κλειδιά σε μια σειρά που υποστηρίζει μια συνεκτική περίληψη. |
«Ιδέες διδασκαλίας για την υποστήριξη των στρατηγικών κατανόησης»
| Στρατηγική Κατανόησης | Ιδέες Διδασκαλίας | Περιγραφή | Αναφορά |
| Δημιουργώντας συσχετισμούς | Στρατηγική κωδικοποίησης | Καθώς οι μαθητές διαβάζουν, σταματούν σε κάθε πρόταση ή παράγραφο και υποδεικνύουν τις αντιδράσεις τους χρησιμοποιώντας σύμβολα ως κώδικες για να τις αναπαραστήσουν (ήδη το γνώριζα αυτό, νέα πληροφορία, πω-πω, δεν καταλαβαίνω). Μετά την κωδικοποίηση οι μαθητές βρίσκουν ένα συνεργάτη για να μοιραστούν και να συγκρίνουν κώδικες καθώς και να δικαιολογήσουν τους κώδικές τους. | Revisit, Reflect, Retell (pp. 176–177)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σσ 176-177) |
| Αξέχαστες στιγμές | Πριν την ανάγνωση μιας ιστορίας, οι μαθητές προβλέπουν μια αξέχαστη στιγμή. Όταν τελειώσουν την ανάγνωση, σκέφτονται την πιο αξέχαστη στιγμή και σημειώνουν μια άλλη ακόμα. Οι μαθητές γράφουν ένα παράθεμα από την ιστορία. | Revisit, Reflect, Retell (p. 52)Ξαναεπισκέψου Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σ. 52) |
|
| Προτάσεις συσχετισμού | Μετά την ανάγνωση ενός μέρους του κειμένου δυνατά, δείξτε στους μαθητές την αρχή μιας πρότασης, π.χ. «Αυτό μου θυμίζει το…» και σκεφτείτε δυνατά τη διαδικασία που χρησιμοποιείτε για να τη συμπληρώσετε. Για υποστήριξη χρησιμοποιείστε τους συσχετισμούς κειμένου-εαυτού, κειμένου- κειμένου, ή κειμένου-κόσμου. | Guided Comprehension
in grades 3–8 (p. 202) Καθοδηγούμενη Κατανόηση από την Τρίτη δημοτικού ως τη Δευτέρα γυμνασίου (σ. 202) |
|
| Ημερολόγιο Διπλής καταχώρησης | Μοιράστε αντίγραφα του ημερολογίου. Οι μαθητές διαβάζουν ή ακούν ένα κείμενο. Ζητήστε τους να επιλέξουν ένα βασικό περιστατικό, ιδέα, λέξη, παράθεμα ή έννοια από το κείμενο και να το σημειώσουν στην αριστερή πλευρά του ημερολογίου. Ζητήστε από τους μαθητές να γράψουν την αντίδραση ή το συσχετισμό τους μ’ αυτό στην αριστερή στήλη. | Guided Comprehension
in grades 3–8 (p. 203) Καθοδηγούμενη Κατανόηση από την Τρίτη δημοτικού ως τη Δευτέρα γυμνασίου (σ. 202) |
|
| Ερωτώντας | Ενθαρρύνοντας συζητήσεις μέσα από ερωτήσεις | Οι προσωπικές ερωτήσεις που παράγουν οι αναγνώστες γύρω από ένα κείμενο εγείρουν συσχετισμούς, συμβολίζουν συμπεράσματα, ενεργοποιούν παλιότερη γνώση και βοηθούν στην αποσαφήνιση της κατανόησης. Καθοδηγείστε τους μαθητές στην παραγωγή ερωτήσεων και απαντήσεων και βοηθήστε τους στη δημιουργία ερωτήσεων και απαντήσεων που στοχεύουν στις αισθήσεις, είναι εξωτερικές* και κριτικές/ αναλυτικές.
*(εδώ η λέξη efferent δεν μπορώ να καταλάβω ακριβώς σε τι αναφέρεται, κυριολεκτικά έχει ιατρική σημασία και έχει να κάνει με την κίνηση ενός οργάνου του σώματός μας εξωτερικά από το κεντρικό προς τα έξω, δε χρησιμοποιείται διαφορετικά οπότε μου κάνει εντύπωση) |
Revisit, Reflect, Retell (pp. 46–47)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σς 46-47) |
| Ερωτώντας | Κάντε την προεπισκόπηση ενός κειμένου. Διαβάστε τους τίτλους, τους υπότιτλους και τα περιεχόμενα.
Κοιτάξτε τις εικόνες. Διαβάστε την πρώτη παράγραφο. Δημιουργήστε μια ερώτηση «Αναρωτιέμαι». Διαβάστε το κείμενο για να απαντήσετε την ερώτησή σας. Επαναλάβετε ξανά και δημιουργήστε ένα σχέδιο για να δείξετε τις πιο σημαντικές ιδέες που μάθατε. |
Revisit, Reflect, Retell (pp. 182–183)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σς 182-183) |
|
| Το Μαγικό Παζλ: Μια στρατηγική δημιουργίας ερωτημάτων. | Δημιουργήστε ένα μαγικό παζλ με το κάθε κομμάτι να περιέχει μία ερώτηση. Τα θέματα των ερωτήσεων μπορούν να σχετίζονται και να περιλαμβάνουν μία περίληψη μετά την ανάγνωση: για να δείξουν ερωτήσεις περίπτωσης, μετά την ανάγνωση: για τη δημιουργία ενός προφίλ ερωτήσεων που καθοδηγούν την έρευνα, κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης: για να συλλεχθούν ερωτήσεις που παραμένουν αναπάντητες και χρήζουν περαιτέρω έρευνας. | Revisit, Reflect, Retell (pp. 188–189)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σς 188-189) |
|
| Αναρωτιέμαι | Καθοδηγείστε τους μαθητές να αναρωτιούνται για τον κόσμο, τις ζωές τους, τα περιστατικά της ιστορίας και τις ιδέες που παρουσιάζονται στα κείμενα. Ενθαρρύνετε τους μαθητές να αναρωτιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης ενός κειμένου. Χρησιμοποιείστε τις προτάσεις που ξεκινούν με τη φράση «Αναρωτιέμαι» για να παρέχετε δομή σε περαιτέρω ανάγνωση. | Guided Comprehension in grades 3–8 (pp. 197)Καθοδηγούμενη Κατανόηση από την Τρίτη δημοτικού ως τη Δευτέρα γυμνασίου (σ. 202) |
|
| Ανακεφαλαιώνοντας | Π.Σ.Σ. (Πολύ Σημαντικά Σημεία) | Κόψτε αυτοκόλλητα χαρτάκια σημειώσεων σε λωρίδες. Καθώς διαβάζουν οι μαθητές, μπορούν να κόβουν μια λωρίδα για να μαρκάρουν σημεία στο κείμενο που είναι πολύ σημαντικά – Π.Σ.Σ. γι’ αυτούς. Ως δραστηριότητα καταχώρησης, οι μαθητές μπορούν να συγκρίνουν σημειώσεις και να πουν για ποιο λόγο διάλεξαν να μαρκάρουν τις συγκεκριμένες. | Revisit, Reflect, Retell (pp. 44-45)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σσ 44-45) |
| Επαναλαμβάνοντας σε κάποιον άλλο | Αφού τελειώσει η ανάγνωση της ιστορίας στους μαθητές, χωρίστε την τάξη στη μέση έτσι ώστε να υπάρχει μία ομάδα που θα πει την ιστορία και μία που θα την ακούει. Οι αφηγητές εργάζονται σε ομάδες για να ξαναδιαβάσουν τα επιλεγμένα κομμάτια και για να υπενθυμίζουν ο ένας στον άλλο τα σημεία που αξίζουν επανάληψης. Οι ακροατές επίσης ξαναδιαβάζουν και αναστοχάζονται τα πιο σημαντικά σημεία της ιστορίας. Ο κάθε αφηγητής κάθεται με έναν ακροατή και ξαναλέει την ιστορία. | Revisit, Reflect, Retell (pp. 84-85)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σσ 84-85) |
|
| Επαναλαμβάνοντας στην Ομάδα | Ομάδες τριών ή τεσσάρων μαθητών αναστοχάζονται και μιλούν για τις συναφείς πλευρές της δομής της ιστορίας. Οι ομάδες εκ περιτροπής ξαναλένε τις ιστορίες τους με έμφαση στα στοχευμένα στοιχεία της κατασκευής της ιστορίας. Χρησιμοποιήστε κάρτες με εικόνες – οπτικό υλικό για να στηρίξετε τις ομάδες. | Revisit, Reflect, Retell (pp. 88-89)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σσ 88-89) |
|
| Η στρατηγική της λέξης κλειδί | Οι μαθητές επιλέγουν λέξεις οι οποίες πιστεύουν ότι είναι σημαντικές στην κατανόηση του κειμένου. Οι επιλεγμένες λέξεις γράφονται σε αυτοκόλλητα χαρτιά σημειώσεων και τοποθετούνται στην αντίστοιχη σελίδα του κειμένου. Μετά την ανάγνωση, τοποθετείστε τις λέξεις κλειδιά έτσι ώστε να υποστηρίζουν μια συνεκτική περίληψη. Ο μαθητής μετά ξαναλέει ή γράφει για να ανακεφαλαιώσει. | Revisit, Reflect, Retell (pp. 130–133) Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σς 130-133) |
|
| Περνάω τριγύρω αφηγήσεις | Οι μαθητές δουλεύουν σε ομάδες των 3 ή 4. Δίνεται ένα κομμάτι χαρτί στον κάθε μαθητή. Με ένα σινιάλο, όλοι αρχίζουν να γράφουν μία άλλη αφήγηση της ιστορίας στο δικό τους χαρτί. Όταν το χρονόμετρο χτυπήσει, ο κάθε συγγραφέας περνά το χαρτί του στα δεξιά. Οι μαθητές πρέπει να διαβάσουν τι έχει γραφτεί και συνεχίζουν την ιστορία από εκείνο το σημείο. Συνεχίστε ώσπου το χαρτί να φτάσει στον αρχικό συγγραφέα. | Revisit, Reflect, Retell (p. 141)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σ. 141) |
|
| Πλέξε ένα δίκτυ κατανόησης | Μετά το στοχασμό πάνω σ’ ένα κείμενο με πραγματικά στοιχεία, συγκεντρώστε τους μαθητές σ’ ένα κύκλο. Οι πρώτοι μαθητές κρατούν μία μπάλα μαλλιού και μοιράζονται ένα πράγμα που θυμούνται από το κείμενο. Ο πρώτος μαθητής κρατά το νήμα και η μπάλα περνάει απέναντι στον κύκλο και όχι γύρω. Επαναλάβετε αυτή τη διαδικασία. | Revisit, Reflect, Retell (p. 178)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σ. 178) |
|
| Θυμάμαι | Υπενθυμίστε στους μαθητές να θυμηθούν ενδιαφέρουσες πληροφορίες στη διάρκεια μιας ανάγνωσης δυνατά. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης σταμάτα και διάκοψε τους μαθητές ώστε να μοιραστούν ό,τι θυμούνται από το κείμενο. | Revisit, Reflect, Retell (p. 22)Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σ. 22) |
|
| Προβλέποντας | Συνεργάσου, Διάβασε και Σκέψου | Χρησιμοποιείστε τον οδηγό Συνεργάσου, Διάβασε και Σκέψου κατά τη διάρκεια κάθε κομματιού του κειμένου που διαβάζεται. Τα βήματα περιλαμβάνουν την τοποθέτηση ενός σήματος στοπ στο κείμενο, την πρόβλεψη λέξεων που πιστεύουν ότι είναι πιθανόν να εμφανιστούν, την ανάγνωση του κομματιού, την αναγνώριση λέξεων που είναι ενδιαφέρουσες ή άγνωστες ακολουθούμενες από την ανακεφαλαίωση της μάθησης. | Revisit, Reflect, Retell (pp. 16–17) Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σσ 16-17) |
| Προβλέψεις Λέξεων | Μετά την υπόδειξη αυτής της στρατηγικής, οι μαθητές δουλεύουν συνεργατικά ή μεμονωμένα και καταπιάνονται με τις προβλέψεις λέξεων. Πριν διαβάσουν το κείμενο, κάντε προεπισκόπηση (κοιτάξτε τις εικόνες/ τις εικονογραφήσεις) και καταγράψτε όλες τις λέξεις που νομίζετε ότι θα συναντήσετε και εξηγήστε γιατί. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, τοποθετήστε ένα σημάδι καταμέτρησης κάθε φορά που εμφανίζεται μια λέξη από τη λίστα σας. Μετά την ανάγνωση συζητήστε γιατί κάποιες λέξεις δεν εμφανίστηκαν στο κείμενο. | Revisit, Reflect, Retell (pp. 172–173) Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σσ 172-173) |
|
| Predict-o-Gram 1 * (δες το παράδειγμα στο τέλος του κειμένου) | Επιλέξτε λεξιλόγιο από το κείμενο που θα εγείρει προβλέψεις. Μαζί με κάποιο συνεργάτη οι μαθητές αποφασίζουν για πιο στοιχείο της ιστορίας μιλά η λέξη και γράφουν και γράφουν κάθε λέξη στο Predict-O-Gram. Αναγγείλτε την ιστορία και προσκαλέστε τους μαθητές να τη διαβάσουν. | Guided Comprehension in grades 3–8 (pp. 189–190) Καθοδηγούμενη Κατανόηση από την Τρίτη δημοτικού ως τη Δευτέρα γυμνασίου (σ. σ. 189-190) |
|
| Σχηματίζοντας μια Νοερή Εικόνα / Οπτικοποιώντας | Sketch to Stretch Read aloud 2 * (Δες παρακάτω πληροφορίες γι’ αυτήν τη στρατηγική) | Διαβάστε δυνατά ένα πραγματολογικό κείμενο σταματώντας συχνά ώστε να δοθεί στους μαθητές χρόνος για να δημιουργήσουν σχέδια με απλές γραμμές βάζοντάς τους ετικέτες για να καταγράψουν τη μάθησή τους ως εκείνο το σημείο. Καθώς σχεδιάζουν, σκέφτονται δυνατά τις βασικές ιδέες και πώς αυτά τα σχέδια μπορούν να τους βοηθήσουν να θυμηθούν. Αφού τελειώσουν την εικόνα οι μαθητές μοιράζονται και εξηγούν τα δικά τους σχέδια σε μικρές ομάδες. | Revisit, Reflect, Retell (p. 148) Ξαναεπισκέψου, Αναστοχάσου, Επανάλαβε (σ 148) |
| Συλλογή Εικόνων | Σε μικρές ομάδες οι μαθητές διαβάζουν ένα κομμάτι από κάποιο πραγματολογικό κείμενο και φτιάχνουν νοερές εικόνες καθώς διαβάζουν. Οι μαθητές φτιάχνουν και βάζουν ετικέτες στις εικόνες πάνω σε χαρτί για να αναπαραστήσουν το περιεχόμενό τους. Μοιραστείτε τις εικόνες με την τάξη. | Guided Comprehension in grades 3–8 (pp. 205–206) Καθοδηγούμενη Κατανόηση από την Τρίτη δημοτικού ως τη Δευτέρα γυμνασίου (σ. σ. 205-206) |
|
| Οπτικός Οργανωτής Visual Organiser | Καθοδηγείστε τους μαθητές στο πώς να διαβάζουν ένα κείμενο και μετά να σημειώνουν βασικές ιδέες και νοήματα σε έναν οπτικό οργανωτή. Οι μαθητές μπορούν να συνεργαστούν με κάποιον για να δουλέψουν πάνω στη χρήση αυτού του οπτικού οργανωτή. Μετά μοιράζονται ιδέες με την τάξη. | Guided Comprehension in grades 3–8 (pp. 206–207) Καθοδηγούμενη Κατανόηση από την Τρίτη δημοτικού ως τη Δευτέρα γυμνασίου σ.σ. 206-207 |
|
| Εποπτεύοντας | Διάβασε, Κάλυψε, Θυμήσου, Ξαναπές | Οι μαθητές διαβάζουν ένα κομμάτι από ένα πραγματολογικό κείμενο και μετά καλύπτουν τα γράμματα με τα χέρια τους. Καθώς καλύπτεται το κείμενο, οι μαθητές σκέφτονται τι είχαν μάθει, τι ήταν σημαντικό, ποιες βασικές λέξεις και ιδέες να θυμούνται. Αν δεν είναι σίγουροι, μπορούν να ξανακοιτάξουν το περιεχόμενο. |
Revisit, Reflect, Retell (pp. 174–175) |
| Η Τεχνική του Σελιδοδείκτη | Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, οι μαθητές θα πάρουν αποφάσεις και θα καταχωρήσουν συγκεκριμένες πληροφορίες σε κάθε σελιδοδείκτη συμπεριλαμβανομένων της σελίδας και της παραγράφου που βρίσκονται οι πληροφορίες. Χρησιμοποιείστε ολοκληρωμένους σελιδοδείκτες που θα ενθαρρύνουν συζήτηση πάνω σ’ ένα κείμενο. Οι σελιδοδείκτες μπορεί να περιλαμβάνουν το σχέδιο του πιο ενδιαφέροντος κομματιού, ένα γράφημα, μια άγνωστη λέξη κ.λπ. | Guided Comprehension in grades 3–8 (pp. 218–219) Καθοδηγούμενη Κατανόηση από την Τρίτη δημοτικού ως τη Δευτέρα γυμνασίου σ.σ. 218-219 |
– Guided Comprehension in Grades 3–8, Maureen McLaughlin & Mary Beth Allen, 2009, International Reading Association
– Revisit, Reflect, Retell, Linda Hoyt, 2009, Heinemann.