Διαπιστώσεις και διαμορφούμενοι προσανατολισμοί
Η χρονική μετάβαση από τον 20ό στον 21ο αι. αποτελεί μια πρώτης τάξεως συγκυρία για έναν, περιορισμένου χαρακτήρα, απολογισμό του παρελθόντος και συγχρόνως προβληματισμού για το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Τα αποτελέσματα μάλιστα όσον αφορά την αξιολόγηση των όποιων κληροδοτημάτων του παρελθόντος, θετικών ή αρνητικών, υπό τη μορφή αντικειμενικών συμπερασμάτων, συνιστούν ένα σημαντικό κεφάλαιο θέσεων, η αξιοποίηση του οποίου μπορεί να συμβάλει στην υλοποίηση στόχων του μέλλοντος.
Επιχειρώντας λοιπόν έναν απολογισμό του παρελθόντος σίγουρα καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι η πρόοδος που έχει σημειωθεί κατά την τελευταία χιλιετία και δη κατά τον περασμένο αιώνα, υπήρξε αναμφίβολα εξαιρετική και χωρίς προηγούμενο. Οι εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας και η εφαρμογή συγκεκριμένων μοντέλων ανάπτυξης αποτέλεσαν εργαλεία προόδου και γενικότερης ανέλιξης του ανθρωπίνου είδους. Τα μοντέλα αυτά βασισμένα αφενός στα τεχνολογικά επιτεύγματα και αφετέρου στην επικρατούσα αντίληψη για την πρόοδο και τη βελτίωση των οικονομικών μεγεθών, είναι γεγονός ότι συνέβαλαν σημαντικά στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και στη λύση πολλών προβλημάτων.
Δεν μπορούν να αγνοηθούν οι πρόοδοι στα θέματα υγείας, όπως η μείωση της παιδικής θνησιμότητας, η ελαχιστοποίηση των κινδύνων από επιδημίες, η αύξηση του ορίου ζωής, η αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και εν γένει του βιοτικού επιπέδου του μεγαλύτερου τμήματος της ανθρωπότητας, η κοινωνική δικαιοσύνη, ο σεβασμός της ανθρώπινης υπόστασης, η πρόσβαση στη μόρφωση και στη γνώση κ.ά. παρόμοια
Οι συνεχείς κατακτήσεις δεν χωρά αμφιβολία ότι δημιούργησαν το κατάλληλο περιβάλλον για τη διεύρυνση και διάχυση της πληροφορία και της γνώσης και τη σμίκρυνση των αποστάσεων μεταξύ ανθρώπων και λαών, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το παγκόσμιο χωριό, όραμα κάποιων διορατικών στοχαστών, είναι πλέον γεγονός. Άνθρωποι, ιδέες, αγαθά κυκλοφορούν με ασύλληπτη ταχύτητα “το μακράν είναι πλέον πολύ εγγύς”
Παρά όμως την αναμφισβήτητη πρόοδο και την επιφανειακή ευφορία ο προηγούμενος αιώνας κληρονομεί στον νέο σημαντικότητα προβλήματα που άπτονται των οικονομικών ανισοτήτων μεταξύ ανθρώπων αλλά και συνόλων (λαών), κοινωνικές αναταραχές, ιδεολογικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές διαφορές, που έχουν οδηγήσει πολλές φορές σε συρράξεις και εκρήξεις επαναστατικού χαρακτήρα. Η ειρήνη δεν έχει εδραιωθεί στον πλανήτη, η εξαθλίωση πλήττει πολλές περιοχές της γης, προβλήματα ισότητας, ελευθερίας, δικαιοσύνης παραμένουν στο προσκήνιο, το περιβάλλον υποβαθμίζεται από οικολογική άποψη, το χάσμα μεταξύ πλουσίων–φτωχών παραμένει.
Εν ολίγοις οι οιωνοί που συνοδεύουν την έναρξη του νέου αιώνα έχουν διττό χαρακτήρα: από τη μια η πρόοδος που έχει συντελεσθεί σε πολλούς τομείς συνιστά λόγο αισιοδοξίας, από την άλλη τα συσσωρευμένα προβλήματα αλλά και η προϊούσα υποβάθμιση και η απαξίωση ιδεών, αρχών, ο απανθρωπισμός της κοινωνίας, συμβάλλουν στη δημιουργία κλίματος ανησυχίας και ανασφάλειας, στην επίταση της αγωνίας για το μέλλον, καθώς και στην υπερένταση της αναγκαίας προσπάθειας για συνεχή προσαρμογή στις νέες καταστάσεις και εξελίξεις.
Μπροστά στους προβληματισμούς που εκτέθηκαν παραπάνω αλλά και στις προκλήσεις που συνεπάγεται η είσοδος σε κάθε νέα εποχή, ο ρόλος που η εκπαίδευση καλείται να διαδραματίσει γίνεται πολύ πιο σημαντικός από ότι υπήρξε στο παρελθόν. Η εκπαίδευση αποτελεί τον ισχυρότερο ίσως θεσμό που διαθέτει η ανθρωπότητα για να ανταποκριθεί στα αιτήματα και στις ανάγκες, έτσι όπως αυτά διαγράφονται στην αρχή του 21ου αιώνα.
Είναι πλέον σήμερα γενικά αποδεκτό ότι δεν υπάρχει εκπαιδευτικό σύστημα ελεύθερο αξιών. Πίσω από κάθε εκπαιδευτική πορεία βρίσκεται μια φιλοσοφία που εκφράζει συγκεκριμένο σύστημα αξιών και εκπορεύεται από φορείς που είναι υπεύθυνοι για την εκπαιδευτική πολιτική, επιδιώκοντας συνήθως τη διατήρηση ενός δεδομένου συστήματος
Στην εποχή μας η εκπαίδευση αντανακλά λίγο-πολύ τους προσανατολισμούς που δέχθηκε για να ανταποκριθεί στο πλαίσιο που δημιούργησε και συντηρεί το ισχύον πρότυπο παραγωγής και αντίληψης περί ανάπτυξης και προόδου
Τα ισχύοντα προγράμματα σπουδών, συνήθως, δε διαθέτουν τα στοιχεία εκείνα που θα εφοδιάσουν το σημερινό μαθητή-αυριανό πολίτη με τα κατάλληλα προσόντα έτσι ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και προκλήσεις του μέλλοντος
Μέσα σ` αυτό το πλαίσιο η εκπαίδευση, με βάση τα παλαιότερα, ίσως και τα ισχύοντα προγράμματα σπουδών, δεν είναι ανεύθυνη για τη δημιουργία και διατήρηση της εκπαιδευτικής κρίσης και της έλλειψης, όπως συνηθίζεται να λέγεται, Παιδείας.
Οι συνθήκες όμως έχουν αλλάξει και αλλάζουν δραματικά με πολύ γρήγορους ρυθμούς και ίσως απρόβλεπτες συνέπειες. Από το κοινωνικό σύνολο έχουν αναδειχθεί νέες δυνάμεις που διαθέτουν αντιλήψεις και αρχές οι οποίες προσπαθούν να κάνουν γνωστά και να καθιερώσουν νέα πρότυπα και αξίες.
Οι δυνάμεις αυτές θέτουν υπό αμφισβήτηση τους υπάρχοντες θεσμούς και συστήματα αξιών που οδήγησαν στην υπάρχουσα υποβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, δίνουν προτεραιότητα στην ανάδειξη των ατόμων και των αξιών που θα οδηγήσουν την ανθρωπότητα στην επίλυση των προβλημάτων που κληροδότησε το παρελθόν και θα προβάλλουν την αναγκαιότητα της αναδόμησης της κοινωνίας σε πλέον υγιείς αρχές.
Αυτό το μεταβαλλόμενο πλαίσιο δεν μπορεί παρά να έχει μια άμεση επίδραση στην Εκπαίδευση. Είναι αδιανόητο αυτού του είδους οι προσεγγίσεις και αναθεωρήσεις να γίνουν ερήμην του σχολικού θεσμού. Η Εκπαίδευση καλείται να αποτελέσει την αιχμή κοινωνικής αλλαγής και ιδεολογικής μετατόπισης, να εφοδιάσει δηλ. τους πολίτες του κόσμου με νέες αντιλήψεις, νέες στάσεις γνώσεις δεξιότητες και κυρίως νοοτροπία. Να προετοιμάσει δηλ. τους νέους ανθρώπους, για αποτελεσματικότερη συμμετοχή στη διαμόρφωση της παγκόσμιας κοινωνίας του αύριο.
Οι παραπάνω προβληματισμοί, συνδεδεμένοι με διαπιστώσεις και κριτήρια τεκμηρίωσης που αφορούν στην γενικά αποδεκτή άποψη περί της χαμηλής στάθμης της παρεχόμενης στον τόπο μας εκπαίδευσης και κατ΄ επέκτασιν Παιδείας, οδηγούν συνειρμικά στην αποδοχή γεγονότων και το βασικότερο στην κατάθεση απόψεων, οι οποίες συνιστούν πλαίσιο κατευθύνσεων και σηματοδοτούν την εξελικτική πορεία του εκπαιδευτικού θεσμού στον τόπο μας.
Με περισσή έμφαση και από όλες τις πλευρές τονίζεται εδώ και αρκετά χρόνια ότι η σύγχρονη εκπαίδευση οφείλει όχι απλά να ακολουθεί τους ρυθμούς των σύγχρονων αλλαγών αλλά και να προηγείται της κοινωνίας, προετοιμάζοντας ανάλογα τον πολίτη του αύριο. Η νέα κατάσταση προβάλλει επιτακτικά την ανάγκη παροχής υψηλού επιπέδου σχολικής εκπαίδευσης. Το εκπαιδευτικό σύστημα καλείται να αξιοποιήσει στο έπακρο τις ικανότητες, τις δεξιότητες, τα θετικά στοιχεία και τα προσόντα κατά πρώτον των μαθητών και βέβαια των εκπαιδευτικών. Να ενισχύσει και να προαγάγει, δημιουργώντας κατάλληλο μαθησιακό-παιδαγωγικό περιβάλλον, εκείνες τις δυνάμεις του μαθητικού και εκπαιδευτικού πληθυσμού που είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις των καιρών. Κατά συνέπεια είναι απαραίτητος ένας εκπαιδευτικός επανασχεδιασμός υπό το πρίσμα των νέων δεδομένων και επιδιώξεων.
Τα ειδοποιά χαρακτηριστικά ενός σχολείου που θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις ανάγκες της «εκπαίδευσης για το μέλλον» προσδιορίζονται μέσα από τους στόχους για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα έτσι όπως έχει οριοθετηθεί από την έκθεση της UNESCO
Κύριοι άξονες αυτής της προσπάθειας θα πρέπει να είναι:
- Παροχή γενικής παιδείας και απεμπλοκή από τη νοοτροπία σχολείο ίσον προετοιμασία για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο
- Καλλιέργεια των ειδικών δεξιοτήτων ενός εκάστου των μαθητών και ανάδειξη των ενδιαφερόντων του
- Ανάπτυξη γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα ανταπόκρισης στα νέα απαιτητικά δεδομένα του αύριο
- Ενίσχυση της πολιτισμικής και γλωσσικής ταυτότητας στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας
- Προετοιμασία για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας
Αλλά για να ανταποκριθεί το σχολείο σε όλα αυτά είναι προφανές ότι πρέπει να αλλάξει και να βελτιωθεί το ίδιο. Επίσης καθίσταται σαφές ότι η υποστήριξη μιας τέτοιας μορφής εκπαίδευσης που προωθεί την Παιδεία και δεν αποτελεί προθάλαμο εισαγωγής στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά η τελευταία συνιστά το «φυσικό» αποτέλεσμα μιας τέτοιας μορφής εκπαίδευσης, μπορεί να λάβει χώρα μόνον σε έναν τύπο σχολείου που θα διαθέτει την αντίστοιχη και κατάλληλη υποδομή, τόσο σε έμψυχο δυναμικό όσο και σε οργάνωση και εξοπλισμό και το κυριότερο θα διαπνέεται από παιδευτική νοοτροπία και φιλοσοφία «ειδικού τύπου».
Ως απόρροια των παραπάνω διαπιστώσεων, του προβληματισμού για την παρεχόμενη από το ισχύον σύστημα εκπαίδευση, τις απαιτήσεις και ανάγκες του αύριο, προτείνεται η ανασύσταση του θεσμού του «προτύπου σχολείου (ή με οποιαδήποτε άλλη αντίστοιχου ονομασία, αρκεί να πληρούνται οι προδιαγραφές και η «φιλοσοφία» του), θεσμού που λειτούργησε κατά το παρελθόν με τα άριστα, γνωστά τοις πάσι, αποτελέσματα.
Σε ότι αφορά το, ειδικού βάρους, ενδιαφέρον για την περιοχή των Ιωαννίνων και ευρύτερα της Ηπείρου, ο «Σύλλογος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων» από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του έθεσε ως πρωταρχικό στόχο την, με κάθε πρόσφορο μέσο, αναβάθμιση της Σχολής και την επανάκτηση της αίγλης και του κύρους της. Επομένως προτείνει την «προτυποποίησή» της με βάση τις αρχές και τους στόχους της παραπάνω συλλογιστικής. Οι λόγοι που μας ώθησαν-ωθούν στην παραπάνω απόφαση δε συνδέονται μόνον με προσωπικά βιώματα και συναισθήματα αλλά εκπορεύονται από -και σχετίζονται με -κριτήρια ουσιαστικά και αντικειμενικά. Τα σημαντικότερα και πλέον έκδηλα αποτελούν: η πνευματική παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων, που ταυτίζεται κατά τους δύο τελευταίους αιώνες με την ιστορία και τη δράση της Ζωσιμαίας Σχολής, μακρόχρονη παρουσία και ουσιαστικότατη προσφορά της στον τομέα της εκπαίδευσης, η ανάγκη γενικότερης αναβάθμισης της παρεχόμενης Παιδείας στον τόπο μας και τέλος η ανταπόδοση μέρους του οφειλόμενου χρέους στους ιδρυτές της Ζωσιμάδες και όλους εκείνους που συνέβαλαν στο να καταστεί η Σχολή περιώνυμος.
Πιστεύουμε ότι θα δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την αναγέννηση και αναβάθμιση της ιστορικής Ζωσιμαίας Σχολής. Η πράξη αυτή αποτελεί ελάχιστο δείγμα αναγνώρισης της προσφοράς και του έργου της Σχολής και συγχρόνως έκφραση ανταπόδοσης του οφειλόμενου χρέους προς τους ιδρυτές της Ζωσιμάδες
Γενικότερα η πρότασή μας περί ανασύστασης του θεσμού των προτύπων Σχολείων θεωρούμε ότι θα συμβάλει όχι μόνο στη βελτίωση της στάθμης της παρεχόμενης στη χώρα μας δημόσιας εκπαίδευσης αλλά συνιστά και προσφορά προς την κοινωνία μέσω της δημιουργίας του νέου τύπου πολίτη. Οι καιροί είναι πλέον ώριμοι για εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών και όχι απλής ευκαιριακής προσαρμογής σε βραχυπρόθεσμες ανάγκες. Έχουμε φτάσει στη στιγμή τομών με το παρελθόν και τη δημιουργική αναθεώρηση και αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος προκειμένου απαλλαγμένοι από αγκυλώσεις να προσφέρουμε τη δυνατότητα στις επερχόμενες γενιές να επωφεληθούν των ευκαιριών που τους προσφέρονται και να τις αξιοποιήσουν κατάλληλα
Ο «Σύλλογος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων» παρέχει τη διαβεβαίωση ότι θα σταθεί αρωγός και θα παράσχει την αμέριστη συμπαράσταση των μελών του σε κάθε προσπάθεια που θα αποσκοπεί στην υλοποίηση των παραπάνω στόχων.