Το Lucky Smells είναι ένα φανταστικό ξυλουργικό εργοστάσιο σε μια φανταστική πόλη, σε έναν φανταστικό χρόνο. Το συναντάμε σε μια ευρηματική μαύρη κωμωδία, στο πολύτομο «Μια σειρά από ατυχή γεγονότα» του Λέμονι Σνίκετ, που πρόσφατα μεταφέρθηκε στην τηλεόραση (Netflix). Εδώ οι εργάτες τρέφονται με τσίχλες και αμείβονται με εκπτωτικά κουπόνια, π.χ. για πεντικιούρ ή για νοσηλεία σε κάποια κλινική. Κανείς δεν διαμαρτύρεται αφού όλοι τους είναι βαριά υπνωτισμένοι. Το 1997 είχε δημοσιευτεί μια σοκαριστική είδηση. Για ένα φεγγάρι, σε μια φτωχή πόλη ανθρακωρύχων του Καζακστάν, τη Σαράν, αρκετοί εργαζόμενοι και συνταξιούχοι δεν πληρώνονταν σε μετρητά αλλά σε φέρετρα. Δεν υπήρχαν χρήματα για μισθούς και συντάξεις και πολλοί αναγκάζονταν να θάβουν τους συγγενείς τους μέσα σε πλαστικές σακούλες καθώς το κόστος ενός φέρετρου υπερέβαινε τον μέσο μηνιαίο μισθό.

Τα πιο πάνω συμβαίνουν στον κόσμο της μυθοπλασίας ή σε περιόδους κοσμογονικών αλλαγών και μεγάλων κοινωνικών αναταράξεων, όμως κάτι παρόμοιο συντελείται στην Ελλάδα σήμερα.

Όπως διαβάζουμε και στο πρόσφατο ρεπορτάζ της Ντίνας Δασκαλοπούλου στην «Εφ.Συν.», πολλοί εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα αναγκάζονται να δεχτούν την εξόφληση των δεδουλευμένων τους ή την καταβολή μέρους του μισθού τους σε κουπόνια.

Κουπόνια σίτισης ή για αγορά τροφίμων από σούπερ μάρκετ ή για διαμονή σε κάποιο ξενοδοχείο. Το φαινόμενο είχε επισημανθεί από το 2013, αλλά τελευταία έχει πάρει διαστάσεις χιονοστιβάδας.

Αναρωτιέται κανείς αν τα νέα επιβαρυντικά μέτρα, όποια κι αν είναι αυτά, θα αντισταθμίζονται με την παροχή κουπονιών με τα οποία οι πλέον πληττόμενοι θα αγοράζουν χρήσιμα προϊόντα ή υπηρεσίες, όπως οδοντόκρεμες, καυσόξυλα, μαθήματα γιόγκα ή ιστιοπλοΐας. Και τα κουπόνια μοιάζει να κάνουν κύκλους: από τις κατοχικές μνήμες και τη μυθοπλασία στην καθημερινή ζωή, από τη μαύρη κωμωδία στη μαύρη πραγματικότητα.

Το 1997 στο Καζακστάν δεν είχε κατακαθίσει ο κουρνιαχτός από την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος. Στο φανταστικό Lucky Smells οι πειθήνιοι εργάτες υπνωτίστηκαν από μια σατανική οφθαλμίατρο. Εμάς ποιος μας υπνώτισε; Στην υπαρκτή Ελλάδα πορευόμαστε σαν υπνωτισμένοι μες στον κουρνιαχτό που σηκώνει η κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους, η κατάρρευση των μεταπολεμικών βεβαιοτήτων. Υπνωτισμένοι από τον τρόμο της ανεργίας, από το «υπάρχουν και χειρότερα».

Δουλειά «ρολογάτη» έλεγαν παλιά, εννοώντας τακτική εργασία με ωράριο σε αντίθεση με το καθημερινό κυνήγι του μεροκάματου. Σήμερα πολλοί αναγκάζονται να συμβιβαστούν με τη δουλειά την κουπονάτη, αφού η απόρριψή της σημαίνει πέρασμα στην ανεργία. Κάλλιο κουπόνι και στο χέρι λοιπόν, παρά μισθός κανονικός και καρτέρει.

Της Μαριάννας Τζιαντζή