Προλογικά….

Όποιος θέλει να προσανατολιστεί σωστά στον σύγχρονο κόσμο πρέπει να κατανοήσεις τα μέσα που τον καθορίζουν. Πρέπει, συνακόλουθα, να μυηθεί στους τρόπους, στις ιδέες και στις μεθόδους, οι οποίες καθορίζουν νέες προσεγγίσεις και προοπτικές. Όποιος δεν κατανοεί τα νέα μέσα και δεν ακολουθεί σύγχρονους προσανατολισμούς, ανήκει στους αναλφάβητους του 21ου αιώνα…!

Τι είναι Ευέλικτη Μάθηση

(ή πιο εύστοχα: Πώς μπορεί η μάθηση να είναι ευέλικτη…)

• Η μετεξέλιξη των σύγχρονων κοινωνιών σε κοινωνίες βασισμένες στη διαχείριση της πληροφορίας και την παραγωγή γνώσης σηματοδότησε μια νέα προοπτική, μια διαφορετική αντίληψη για τη μάθηση και την εκπαιδευτική διαδικασία, γενικότερα…
• Κυρίαρχο στοιχείο αυτής της προοπτικής είναι η μαθητοκεντρική προσέγγιση, μέσω της οποίας προτείνεται η αποδοτική χρήση πολλαπλών τρόπων εκπαίδευσης, ώστε το περιβάλλον μάθησης να προσαρμόζεται καλύτερα στις ιδιαίτερες ανάγκες της μάθησης και τις προσωπές προτιμήσεις των μαθητών…
• Αναγνωρίζεται έτσι το δικαίωμα του μαθητή να διαμορφώνει ο ίδιος όπως επιθυμεί τις συνθήκες μάθησής του, μέσα από επιλογές που μπορεί να κάνει, σε αντίθεση με την παραδοσιακή διδασκαλία –δασκαλοκεντρική διδασκαλία, η οποία θεωρεί ότι το κυρίαρχο στοιχείο στην εκπαιδευτική δραστηριότητα είναι οι επιλογές και οι αποφάσεις του Δασκάλου…(Ένα πρώτο συμπέρασμα: Μια βασική αλλαγή: Μια «άλλη» προοπτική της Μάθησης: η Ευέλικτη μάθηση…)
• Η έννοια της ευελιξίας εκφράζει ακριβώς την πολλαπλότητα τρόπων μάθησης-εκπαίδευσης, καθώς επίσης και προσαρμογή στο εκπαιδευτικό περιβάλλον…Στοιχείο κλειδί, επομένως, είναι από τη μια πλευρά η απομάκρυνση από τη νοοτροπία της παραδοσιακής διδασκαλίας (ο Δάσκαλος να παίρνει «αποκλειστικά» τις αποφάσεις που αφορούν στην εκπαιδευτική διαδικασία), ενώ από την άλλη κλειδί επίσης είναι η προσφορά πολλαπλών επιλογών στους μαθητές…
• Το «Λιγότερο Διάβασμα στο Σπίτι» είναι, ακριβώς, μια προσέγγιση στα δεδομένα και τις προοπτικές της Ευέλικτης Μάθησης… Μια εκπαιδευτική φιλοσοφία και ένα σύνολο τεχνικών διδασκαλίας και μάθησης, οι οποίες πρέπει να ενισχύσουν το «οπλοστάσιο» της σύγχρονης και αποτελεσματικής διδασκαλίας…

Χαρακτηριστικά της ευέλικτης μάθησης

Αυτή η μαθητοκεντρικά προσανατολισμένη Μάθηση έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά…:

• Καταρχήν ένα περιβάλλον ευέλικτης μάθησης λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά των μαθητών.. Έχει, δηλαδή μια Μαθητοκεντρική Φιλοσοφία σχεδίασης…
• Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό: Είναι η αναγνώριση της ποικιλομορφίας των μαθησιακών προτύπων και αναγκών των μαθητών…(εννοώ ότι παρακολουθεί τις προτιμήσεις –τα μαθησιακά στυλ και τις διαφορετικές ανάγκες και στόχους των μαθητών …)
• Ένα τρίτο χαρακτηριστικό: Είναι η δυνατότητα χρήσης ποικιλίας μαθησιακών πηγών και μέσων…(πηγές με τη μορφή κειμένου, πηγές πολυμεσικές, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιούνται κατά την κρίση το Δασκάλου συμπληρωματικά ή εναλλακτικά…)
• Ένα τέταρτο χαρακτηριστικό: Ο συνδυασμός (και η σύγκλιση) μέσων και στρατηγικών της παραδοσιακής διδασκαλίας με μεθόδους ανοιχτής και από απόσταση εκπαίδευσης…Για να το πω απλά: Η σταδιακή ένταξη και πολλαπλή αξιοποίηση του Μαθητικού Υπολογιστή στη διδακτική πράξη…
• Ένα πέμπτο χαρακτηριστικό: Είναι η έμφαση που δίνεται σε έναν περισσότερο ενεργό και συμμετοχικό τρόπο μάθησης που τονίζει την αξία της συνεργατικής μάθησης…(εννοώ και εδώ έναν διαγραφόμενο συνδυασμό στοιχείων της ατομικής μάθησης, που είναι χαρακτηριστικό της παραδοσιακής διδασκαλίας, με εμπειρίες συνεργατικής μάθησης στοιχεία της…)
• Ένα έκτο χαρακτηριστικό: Είναι η καλλιέργεια συνηθειών και δεξιοτήτων για τη διαβίου μάθηση και σε διδασκόμενους και σε διδάσκοντες, Τέλος,
• Ένα έβδομο χαρακτηριστικό: Είναι η τεχνολογική υποστήριξη με υιοθέτηση διαδικτυακών περιβαλλόντων μάθησης (αξιοποίηση, δηλαδή της τεχνολογίας του διαδικτύου, ώστε οι μαθητές να υποστηρίζονται και από απόσταση…)

Ανακεφαλαιωτικά,

• Συνοψίζοντας, θα έλεγα ότι αυτό που εννοούμε με το θεσμό «Λιγότερο Διάβασμα στο Σπίτι» είναι μια διαφοροποιημένη Παιδαγωγική και διδακτική Μεθοδολογία η οποία κατατείνει στη θεμελίωση και την παγίωση όρων και προϋποθέσεων για την επιδίωξη «ευέλικτης μάθησης»…
• Ο όρος «ευέλικτη μάθηση» αποκτά μια ιδιαίτερη σημασία, καθώς αναφέρεται σε συνθήκες μάθησης που ευνοούν την ανάπτυξη περισσότερο ευέλικτων εσωτερικών αναπαραστάσεων γνώσης των μαθητών…
• Αφορά, ακόμη, αυτή η ευελιξία στην Τεχνολογικά υποστηριζόμενη μάθηση, ώστε να επιτυγχάνεται αποδοτικά η αποθήκευση, η αναζήτηση, η ανάκληση και η επαναχρησιμοποίηση των γνώσεων, χωρίς του γνωστούς τοπικούς και χρονικούς περιορισμούς… (να μια ακόμη βασική αλλαγή σε σχέση με την παραδοσιακή διδασκαλία, η οποία ήταν αναγκαστικά «δομημένη» σε χρονικά περιθώρια, που καθόριζε το πρόγραμμα και σε «χωρικά» πλαίσια που καθόριζε η ανάπτυξη του μαθήματος στο χώρο της τάξης… Τώρα, η έννοια της ευέλικτης μάθησης εκτείνεται πολύ πέραν των ορίων της τάξης, ενώ δεν πειθαρχεί απόλυτα σε συγκεκριμένες χρονικές προδιαγραφές…)
• Η πραγματικότητα αυτή επιβάλλει σε διδάσκοντες και διδασκόμενους την καλλιέργεια ανώτερων δεξιοτήτων μάθησης και όχι μόνο των βασικών δεξιοτήτων που ήταν αποκλειστικότητα της παραδοσιακής διδασκαλίας…
• Τελικός στόχος όλης αυτής της προσπάθειας, που έχουμε αναλάβει με το Λιγότερο Διάβασμα, (αλλά και με τους άλλους συναφείς στόχους, με τους οποίους διαπλέκεται:ΚΜΧ, ΜΥ, ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ…), είναι η άρση διαφόρων περιοριστικών συνθηκών που επέβαλε η παραδοσιακή διδασκαλία και η αυξημένη ποιότητα των μαθησιακών αποτελεσμάτων
• Η δυνατότητα αυτή είναι μια σημαντική αλλαγή προσανατολισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που έχει θετικές επιπτώσεις στη διάσταση της μάθησης…

Επίπεδα της ευέλικτης μάθησης

Οργανωτική ευελιξία (αφορά σε εξωτερικές ρυθμίσεις…)

• Όταν λέμε «οργανωτική ευελιξία» εννοούμε τα στοιχεία της ευελιξίας που λαμβάνουμε υπόψη μας και που αφορούν στη «διαχείριση» των συνθηκών της εκπαίδευσης. Με άλλα λόγια συζητάμε για το πώς οργανώνουμε τις εκπαιδευτικές μας υπηρεσίες, ώστε να ανταποκρίνονται με ευέλικτο τρόπο στις ανάγκες των μαθητών μας. Αναφέρω ως παράδειγμα 5 επί μέρους άξονες οργανωτικής ευελιξίας (Είναι ο διατιθέμενος χρόνος για εκπαίδευση, Το περιεχόμενο του προγράμματος, Ο σχεδιασμός μαθήματος, η διδακτική προσέγγιση που επιλέγω, καθώς και διάφορα άλλα διαχειριστικά θέματα (επιλογή κατάλληλου υλικού)
• Κάθε ένας από τους άξονες αυτούς αναλύεται σε μια ομάδα επί μέρους στοιχείων, στα οποία δεν είναι της ώρας να υπεισέλθω…Είναι, πάντως φανερό ότι η αύξηση της οργανωτικής ευελιξίας ενός εκπαιδευτικού Οργανισμού είναι μια σύνθετη διαδικασία. Η επιτυχία εξαρτάται από πολλούς και σημαντικούς παράγοντες…
• Παράδειγμα: (Ο προσανατολισμός του Οργανισμού μας για τη διαμόρφωση διαδικασιών, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού μοντέλου, είναι ένας στόχος οργανωτικής ευελιξίας του…Είναι η διαμόρφωση ενός ποιοτικού οργανωτικού Μοντέλου…
• Είναι το Μοντέλο των 4 Ε (To Περιβάλλον – Enviroment του Οργανισμού, Η Εκπαιδευτική αποτελεσματικότητα – Edukational effectivenes, Ευκολία χρήσης (Easy of use), Βαθμός εμπλοκής (Engagement: η προσωπική εμπλοκή και δέσμευση του καθενός για την αλλαγή)

Γνωστική ευελιξία (αναφέρεται στο βαθμό ευελιξίας με την οποία αποκτά τη γνώση ο μαθητής )

• Με τον όρο «γνωστική ευελιξία» αναφερόμαστε στην ανάπτυξη από πλευράς μαθητή συγκεκριμένων σχημάτων και τρόπων που τον βοηθούν να δομήσει τη γνώση…. με πολλαπλούς τρόπους…
• Η ύπαρξη γνωστικής ευελιξίας εντοπίζεται, συνήθως, στον τρόπο που αναπαρίσταται νοητικά η γνώση (π.χ. εννοιολογική χαρτογράφηση) και στις γνωστικές διεργασίες που εφαρμόζονται αυτές οι νοητικές αναπαραστάσεις…
• Η παραδοσιακή διδακτική προσέγγιση «βλέπει» το μαθητή ως αποδέκτη έτοιμης γνώσης…την οποία καλείται να εφαρμόσει σε καλά ελεγχόμενες συνθήκες και η οποία οδηγεί συχνά στο φαινόμενο της «αδρανούς γνώσης» Μιας γνώσης που ανακαλείται και εφαρμόζεται σπάνια…και την οποία ελάχιστα αντιμετωπίζουν καθημερινά έξω από το σχολείο…
• Από την πλευρά, πάντως, του Οργανισμού το επίπεδο «γνωστικής ευελιξίας» περιλαμβάνει όλες εκείνες τις παιδαγωγικές ρυθμίσεις που γίνονται ώστε η μαθησιακή εμπειρία να ευνοεί την ανάπτυξη γνωστικής ευελιξίας των μαθητών

Τεχνολογική ευελιξία

• Με τον όρο «Τεχνολογική ευελιξία» αναφερόμαστε στη δυνατότητα της χρησιμοποιούμενης τεχνολογικής υποδομής να υποστηρίζει μια περισσότερο ευέλικτη και αποδοτική διαχείριση ψηφιακών μαθησιακών πόρων (ενεργειών όπως: αποθήκευση, επισήμανση, αναζήτηση, ανάκληση και επαναχρησιμοποίηση ψηφιακών πόρων…)

Η ανάγκη για ευέλικτη μάθηση

• Αρχικό ερώτημα: Γιατί, ένας Οργανισμός πρέπει να προχωρήσει σε αλλαγές στην παραδοσιακή μορφή λειτουργίας και οργάνωσής του, και να εισάγει σχεδιασμούς ευέλικτης μάθησης;
• Η απάντηση: είναι μάλλον αυτονόητη (όσο και δύσκολη, φυσικά…) Η ευελιξία υπαγορεύεται άμεσα από τις συνεχείς και πολύμορφες ανάγκες μάθησης, που όλο και διαμορφώνει η «Κοινωνία της Πληροφορίας»…
• Οι ταχύρρυθμες αλλαγές και η ανάγκη για γνώση και ενημέρωση καθιστού πολύτιμες (α) την ανάπτυξη δεξιοτήτων, για την αντιμετώπιση σύνθετων καταστάσεων και (β) την ευέλικτη πρόσβαση σε πηγές πληροφόρησης και γνώσης, με στόχο τη βέλτιστη προσαρμογή στις νέες ανάγκες…

Πηγές:

• Ευέλικτη μάθηση με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών, ΣΤ. Δημητριάδης, Χ. Καραγιαννίδης, Α. Πομπόρτσης, Θ. Τσιάτσος
• Διδασκαλία και Μάθηση με την αξιοποίηση του διαδικτύου, Ι. Καραμηνά
• Δικτύωση Ολικής Ποιότητας , Γ. Μπλάνα
• Το Αλφαβητάρι των μέσων, Norbert Bolz