Η αυτοαξιολόγηση στο Σχολείο.

(στον Οργανισμό, στη βαθμίδα, στην τάξη, μέσα από συγκεκριμένους «δείκτες ποιότητας» )

Τι είναι – σε τι αφορά…

• Η Αξιολόγηση είναι αναπόσπαστο στοιχείο κάθε κοινωνικής διεργασίας. Αφορά ειδικότερα στην Εκπαίδευση. Αφορά στην αποτελεσματικότητα και στην ποιότητα του Εκπαιδευτικού συστήματος.

Σε τι εστιάζει…

• Τα τελευταία χρόνια σε όλες τις χώρες αναπτύσσεται μια διαδικασία μετάβασης σε ένα Σύστημα Αξιολόγησης, το οποίο ευνοεί την Αξιολόγηση του σχολείου ως όλου, εστιάζοντας την προσοχή του τόσο στα αποτελέσματα, όσο και στην εκπαιδευτική διαδικασία λειτουργίας του.

Ποιο είναι το περιεχόμενό της…

• Ολόκληρη, δηλαδή, η «εσωτερική ζωή» του Σχολείου διερευνάται, κυρίως, βάσει της διαδικασίας του Εκπαιδευτικού έργου, το οποίο παράγεται σε αυτή. Με την έννοια αυτή έχει έχει προκύψει, ως ανάγκη, η ύπαρξη μιας ολιστικής σφαιρικής και πολυδιάστατης αντίληψης της Σχολικής μονάδας/Οργανισμού.
• Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή η Σχολική Μονάδα/Οργανισμός αντιμετωπίζεται ως όλον, ως σύστημα με μια διαγραφόμενη τάση αξιοποίησης των συμπερασμάτων εσωτερικής Αξιολόγησης του Σχολείου σε διαμορφωτική και αναπτυξιακή κατεύθυνση.
• Η αυτοαξιολόγηση χρησιμοποιείται ως ασφαλιστική δικλείδα για οποιαδήποτε απόπειρα αυθαίρετης αξιολογικής κρίσης οποιουδήποτε εσωτερικού ή εξωτερικού οργάνου. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου προτείνεται μια διαδικασία σύνταξης σχεδίου δράσης από το σύνολο των συντελεστών της Σχολικής μονάδας και η ισότιμη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων στην Εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι στην πραγματικότητα μια μορφή συλλογικής αξιολόγησης του Σχολικού Οργανισμού.

Σε τι αποβλέπει, ειδικότερα…

• Πυρήνας μιας τέτοιας διαδικασίας και κατεξοχήν στόχος είναι η διασφάλιση της ποιότητας, ως ενιαίου συστήματος υποστήριξης της διαδικασίας της μάθησης και της διδασκαλίας. Επομένως, κάθε Αξιολογική διαδικασία αποσκοπεί στην εξαντλητική επανεξέταση και βελτίωση κάθε διαδικασίας που διασφαλίζει την ποιότητα, αφού απώτερος στόχος κάθε ποιοτικής προσπάθειας είναι η υποστήριξη της διδασκαλίας και η επιδίωξη της μάθησης.
• Η αυτοαξιολόγηση είναι το κλειδί της διερεύνησης των μεθόδων βελτίωσης ενός επιτυχημένου Οργανισμού. Είναι μια συνεχής αναζήτηση στοιχείων τεκμηρίωσης σκοπών, συμπεριφοράς, σχέσεων και επιδόσεων.

Ποια είναι η αφετηρία της….

• Μπορεί να ξεκινήσει με το απλό όσο και θεμελιακό ερώτημα: Πόσο καλό είναι το Σχολείο μας…; Με τη βοήθεια θεσμοθετημένων διαδικασιών αυτοαξιολόγησης, με συστηματική βιβλιογραφική ενημέρωση, με ενδοσχολική επιμόρφωση και με επιλεγμένες μεθόδους και τεχνικές διερεύνησης και ανάλυσης δεδομένων, μπορεί να δημιουργηθεί η «κουλτούρα» αυτοαξιολόγησης της Σχολικής μονάδας, η οποία περιλαμβάνει αλλαγή νοοτροπιών, διερεύνηση Παιδαγωγικών στάσεων, δοκιμή διδακτικών Πρακτικών και διαμόρφωση κριτικών επιλογών…

Γιατί το Σχολείο πρέπει να μιλήσει για τον εαυτό του…

• Πρώτα για να επιδιώξει την αυτογνωσία του. Ευρύτερα, για να σφυρηλατήσει την αυτοπεποίθησή του… Για να διαδηλώσει τις αξίες του… Για να εκπέμψει τα μηνύματά του…Για να αποδείξει την ευστάθεια των εφαρμογών και την ευστοχία των επιλογών του…Για να δείξει την υγεία του, μέσα από τις καθημερινές εμπειρίες και εκδηλώσεις των παιδιών και των δασκάλων…Μέσα από μια διαδικασία, η οποία αποκαλύπτει και συνεχώς αποκαλύπτεται… Μόνον έτσι μπορεί να αναπτυχθεί το Σχολείο…!

Ποιες είναι οι διαστάσεις της Σχολικής αξιολόγησης

• Είναι τρεις… Ο άξονας «από πάνω προς τα κάτω» και «από κάτω προς τα πάνω», ο οποίος αναπαριστά την κουλτούρα των αλλαγών που πραγματοποιούνται σε έναν Οργανισμό (πότε μια αλλαγή επιβάλλεται από τη Νομοθεσία, πότε επιβάλλεται από τους μαθητές ή τους δασκάλους τους…).
• Ο άξονας « από την πίεση στην υποστήριξη» και
• Ο άξονας «από την εσωτερική στην εξωτερική αξιολόγηση»…Σε ιδανικές συνθήκες η κατεύθυνση της αλλαγής θα κινείται στους εξής άξονες : από κάτω προς τα πάνω, από την πίεση στην υποστήριξη και από την εσωτερική στην εξωτερική Αξιολόγηση.

Περιπτώσεις :

• Να εδραιώνεται η αυτοαξιολόγηση σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και από ενεργητική ομάδα δασκάλων και παιδιών. Τότε η πορεία βελτίωσης με πίεση από πάνω προς τα κάτω είναι αντιπαραγωγική.
• Να υπάρχει διάχυτος κυνισμός σε επίπεδο ηγεσίας. Το κλίμα είναι καταστρεπτικό για τους Εκπαιδευτικούς, αλλά και για την πρόοδο των μαθητών.
• Να υπάρχει ικανοποίηση και αυταρέσκεια στο σχολείο, αλλά στην πραγματικότητα να περιορίζεται η επαγγελματική ανάπτυξη των Εκπαιδευτικών και εχθρική στάση απέναντι στη διάθεση των μαθητών για μάθηση.
• Να υπάρχει σχεδόν εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ των συντελεστών του σχολείου. Τα αποτελέσματα, σίγουρα θα είναι κατώτερα των προσδοκιών.

Βασική παρατήρηση :

• Κάθε Σχολική Μονάδα αποτελεί μια ιδιαίτερη και ξεχωριστή περίπτωση…Το βασικότερο κριτήριο για την ποιότητα του Σχολείου είναι ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνουν οι μαθητές.
• Η μάθηση, η κατανόηση και η κατάκτηση γνώσεων απαιτούν μακροπρόθεσμες από κοινού αναζητήσεις και αναλύσεις δασκάλων και μαθητών. Την εξεύρεση της κατάλληλης γλώσσας, καθώς και ανάλογων μεθοδολογικών εργαλείων.

Αξιολόγηση πεπραγμένων

• Τα σχολεία ευθύνονται, κατά κύριο λόγο για το τι παρέχεται στους μαθητές. Για να κατανοηθεί η σημασία του τι πρέπει να παρέχεται στους μαθητές, ως πρώτη πηγή πληροφόρησης πρέπει να θεωρείται ο απολογισμός πεπραγμένων, που πρέπει να κάνουν οι ίδιοι οι μαθητές για τον εαυτό τους, για την ποιότητα της δουλειάς τους και για την πρόοδό τους. Άλλες πηγές πληροφόρησης ασφαλώς είναι οι Γονείς και οι δάσκαλοι των παιδιών.

Επαγγελματική ανάπτυξη

• Η ανάπτυξη του Προσωπικού καθορίζει την ποιότητα της μάθησης των μαθητών. Επομένως, μέσα στα πλαίσια της Σχολικής Μονάδας, ως συνόλου, οι ατομικές ανάγκες του Προσωπικού πρέπει να είναι αναγνωρισμένες, σαφείς και υπολογίσιμες.
• Αυτό ιδιαίτερα φαίνεται σε καταστάσεις έντασης. Και σε περίπτωση που δεν συντρέχει αυτό το κλίμα, πώς μπορούμε να περιμένουμε υψηλό φρόνημα από τους μαθητές…ΑΝ ΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΔΕΝ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΟΥΣ, ΠΩΣ ΘΑ ΣΤΗΡΙΞΟΥΝ ΤΟΝ ΑΥΤΟΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ…

Ανάπτυξη του Οργανισμού

• Ως «μάθηση» του Οργανισμού νοείται ο συστηματικός τρόπος με τον οποίο ο Οργανισμός κατακτά και χρησιμοποιεί καινούργιες γνώσεις, διερευνητικά εργαλεία, συμπεριφορές και αξίες. Έξυπνα θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τα σχολεία που γνωρίζουν και χρησιμοποιούν κατάλληλα «εργαλεία», όπως ερωτηματολόγια, ημερολόγια, συνεντεύξεις, συλλογή πληροφοριών, έρευνες κ.λ.π. Αυτά είναι τα μέσα με τα οποία διευρύνεται η ικανότητα και η αποδοτικότητα κάθε Οργανισμού.

Βελτίωση της διδασκαλίας

• Οι Εκπαιδευτικοί είναι από τη φύση τους αξιολογητές. Καθημερινά, εμπλέκονται σε διαδικασίες Αξιολόγησης. Επανεξετάζοντας τη δουλειά τους, επαναπροσδιορίζουν την Πρακτική τους. Η ανάγκη να στέκεται ο Δάσκαλος, αυτοκριτικά, και με βαθύ προβληματισμό, είναι αυτό που τον κάνει πραγματικό επαγγελματία…

Βελτίωση της μάθησης

• Οι δύο πιο σημαντικοί στόχοι της Αξιολόγησης είναι να καθορίζουν «τι» μαθαίνουν και «πώς» οι μαθητές, καθώς και η αποτίμηση της αξίας αυτής της μάθησης. Η μάθηση έχει τη δική της ζωή, τη δική της περίεργη λογική, μα και το δικό της παραλογισμό.
• Είναι αδύνατο να διδάξεις αποτελεσματικά, χωρίς συνεχή ανατροφοδότηση πληροφόρησης για το πώς μαθαίνουν τα παιδιά και χωρίς αξιολόγηση σε βάθος για το τι, το πώς και το πόσο χρηστική και αποτελεσματική έχει αποβεί η μάθηση την οποία κατέκτησαν.
• Η μάθηση και η διδασκαλία εξελίσσονται όταν οι Δάσκαλοι έχουν τα εργαλεία και εκμεταλλεύονται την ευκαιρία να είναι και οι ίδιοι διδασκόμενοι στην ίδια τους την τάξη. Τα σχολεία, επίσης, εξελίσσονται όταν παρέχουν ευκαιρίες και χρόνο στους Δασκάλους, για να μοιράζονται εμπειρίες και σωστές πρακτικές.

Η αναζήτηση του Αποτελεσματικού Σχολείου

• Είναι το κυνήγι μιας ουτοπίας;
  
• Ποια είναι τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά ενός αποτελεσματικού Σχολείου…(διαμόρφωση ενός πλαισίου δεικτών ποιότητας…)

Πρώτος κανόνας:

• Οι ίδιοι οι διδασκόμενοι να δομούν τη γνώση τους…
• Οι διδασκόμενοι και οι Οργανισμοί μάθησης δομούν τις γνώσεις τους μέσα στο δικό τους πλαίσιο λειτουργίας και μέσα από αστάθμητους παράγοντες με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά..
• Έχουν επισημανθεί περισσότερα από 700 κριτήρια, κατά την αναζήτηση του αποτελεσματικού Σχολείου. Μια από τις ενδεικτικές λίστες είναι:
  • Κοινό Όραμα και στόχοι
  • Μαθησιακό Περιβάλλον
  • Θετική ενίσχυση
  • Επικέντρωση στη διδασκαλία και στη μάθηση
  • Παρακολούθηση της Προόδου
  • Λειτουργία του Οργανισμού, ως Οργανισμού μάθησης
  • Διοίκηση με επαγγελματισμό
  • Συνεργασία σχολείου και σπιτιού
  • Σκοποθετική διδασκαλία
  • Υψηλές προσδοκίες….

Βασικό ερώτημα:

• Πόσο ο παραπάνω δεκάλογος είναι λίγο ως πολύ τελείως αποκομμένος από τις καθημερινές ανησυχίες των δασκάλων για τις τάξεις τους…
• Για πολλούς από μας παραμένει άγνωστος ο τρόπος προέλευσης και επιλογής αυτών των κριτηρίων…
• Και αν τα κριτήρια είναι τόσο δυσδιάκριτα, πόσο εφικτή μπορεί να είναι η δυνατότητα διορθωτικής παρέμβασης….

Ο προσδιορισμός των στοιχείων των αποτελεσματικών σχολείων:

• Οι υψηλές προσδοκίες
• Η συνεργασία μεταξύ σχολείου και οικογένειας
• Ο βαθμός «επαγγελματισμού» της διοίκησης του σχολείου
• Ο βαθμός οργάνωσης του σχολικού περιβάλλοντος.

Το «αποτελεσματικό» σχολείο είναι:

1. Καταρχήν, είναι το πλαίσιο λειτουργίας, είναι το φυσικό περιβάλλον, είναι η προσωπική εμπειρία, είναι ο τρόπος διοίκησης,
2. Είναι μια βάση συμπεριφορών, ιδεών και πεποιθήσεων, τι κουβαλούν οι μαθητές στην τάξη, τι παίρνουν από αυτήν…
3. Είναι η δομή και η ποιότητα των σχέσεων μεταξύ ενηλίκων και παιδιών στο σπίτι και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον…
4. Είναι η συγκεκριμένη επιλογή του στόχου του σχολείου, πώς πρέπει να κρίνεται η επιτυχία του και με ποιους τρόπους…
5. Είναι η συγκεκριμένη οπτική γωνία με την οποία βλέπει η Διοίκηση και η Διεύθυνση …
6. Είναι η επένδυση στην ανάπτυξη του προσωπικού και η υποστήριξη της σχολικής κουλτούρας…
7. Είναι η πυροδότηση στους μαθητές του πάθους για μάθηση, αντί για τη μελέτη με στόχο την απόκτηση καλών βαθμών…
8. Είναι η ικανότητα του πώς μαθαίνεις να μαθαίνεις, που θα ορίσει το άριστο μέλλον και όχι το τι καταφέρνουν οι μαθητές στο σχολείο…(στο πλαίσιο του στόχου: Λιγότερο Διάβασμα στο Σπίτι…)
9. Είναι το οποιοδήποτε μοντέλο σκέψης και αντίληψης που σέβεται τους βασικούς κανόνες :
   1. Να ξεκινάει από την εμπειρία και την προσ. αντίληψη των δασκάλων.
   2. Να έχει κάποιο λογικό σκοπό.
   3. Να λαμβάνει υπόψη το πλαίσιο λειτουργίας της εργασίας των δασκάλων
   4. Να έχει κάποια δομή και να αξιοποιεί την εμπειρία, πρακτικά…
   5. Να υπάρχει διαθέσιμη στρατηγική…
   6. Να λαμβάνεται πάντα υπόψη κάθε τι που ωφελεί το σχολείο…

Ο καλός Δάσκαλος:

Ο πρεσβευτής της κοινωνίας στο βασίλειο του παιδιού.
Η καλύτερη απόδειξη για τον καλό δάσκαλο είναι οι ίδιοι οι μαθητές…
Τα Προσωπικά του προτερήματα, οι ικανότητες του στις διαπροσωπικές σχέσεις, και τα επαγγελματικά του χαρακτηριστικά, η ευγένεια, το πνεύμα της γενναιοδωρίας, η ειλικρίνεια, το χιούμορ, συγκροτούν την έννοια του δασκάλου.

Μια δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει σειρά των αναγκαίων δεξιοτήτων όπως:

• Να μπορείς να ακούς τον άλλο…
• Να μη φωνάζεις…
• Να είσαι εχέμυθος…
• Να τονίζεις τα θετικά…
• Να ξέρεις πώς να εξηγείς…
• Πώς να προσφέρεις βοήθεια…
• Να βοηθήσεις το παιδί να αγαπήσει αυτό που του διδάσκεις…

Στοιχεία μιας Οργανωμένης Αξιολόγησης…

• Μια κριτική ανασκόπηση για τη βελτίωση του Προγράμματος…
• Τον έλεγχο της διδασκαλίας και της μάθησης,
• Την αφομοίωση της διδακτέας ύλης από τους μαθητές
• Τον έλεγχο των διοικητικών πρακτικών επικοινωνίας
• Τον επανέλεγχο των δραστηριοτήτων Σχολικής ζωής
• Την Αξιολόγηση των Εκδηλώσεων
• Την επανεκτίμηση και την πρακτική λειτουργία του Παιδαγωγικού συστήματος κ.λ.π.

• Ειδικότερα, η αυτοαξιολόγηση πρέπει να εστιαστεί σε συγκεκριμένες πραγματικότητες της Σχολικής τάξης και να εξετάζεται η ευστάθεια και η ευστοχία των επιλογών, οι οποίες συγκροτούν τη Σχολική εργασία. Αυτές οι επιλογές, άλλωστε, διαμορφώνουν την εικόνα και επηρεάζουν άμεσα την αποδοτικότητα του Σχολείου.

Ενδεικτικά:

Τι πρέπει να ξέρουν οι μαθητές:

• Πώς πρέπει να μαθαίνουν οι μαθητές
• Τι εικόνα-γνώμη έχει το Σχολείο για τους μαθητές
• Πώς είναι η συνεργασία των Γονέων με το Σχολείο
• Ποιο είναι το κοινωνικό και Παιδαγωγικό κλίμα του Σχολείου
• Ποια είναι η εικόνα του Σχολείου προς τα έξω
• Ποια όρια θέτει το Σχολείο

Είναι σημαντικό να ανακαλύπτουμε το είδος των αξιών και των Αξιολογήσεων που κρύβονται πραγματικά πίσω από την εικόνα του Σχολείου και από την εικόνα που διαμορφώνουν οι γονείς και όσοι παρακολουθούν τη δραστηριότητα του. Έτσι, αποκομίζουν μια εντύπωση για τη Σχολική κουλτούρα που καλλιεργείται…

Επιμέλεια κειμένου… Γ. Τσούκας