Προλογικό σημείωμα
Στην εκπαιδευτική πρακτική έχει εισαχθεί η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης. Μια νέα αντίληψη και φιλοσοφία σχετικά με τη μεθοδολογία της διδακτικής – μαθησιακής διαδικασίας.
Επιφέρει καίριες αλλαγές. Όχι μόνο στα μαθησιακά περιεχόμενα, αλλά κυρίως στις διδακτικές μεθόδους…Πρόκειται για μια προσπάθεια ενιαιοποίησης στη διδακτική πράξη όλων των σύγχρονων μεθοδολογικών προσεγγίσεων και μάλιστα σε μια δυναμική συνεχούς αναδιαμόρφωσης.
Αρκετά χρόνια μετά από τη θεσμοθέτησή της είναι αμφίβολο αν έχει κατανοηθεί πλήρως και – κυρίως – αν έχει εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα από του εκπαιδευτικούς της πράξης…
Οι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες θεωρητικές αναλύσεις και οι περιορισμένες ερευνητικές αναζητήσεις, που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, φαίνονται μάλλον αδύναμες να «απεγκλωβίσουν» το Δάσκαλο από τη λογική της παραδοσιακής διδασκαλίας και μάθησης.
Δεν έχουν, ακόμη, προσδώσει στη διαθεματικότητα την ανθρωποκεντρική της διάσταση και τον παιδοκεντρικό χαρακτήρα, αφού ανταποκρίνεται στις ανάγκες, τα διαφέροντα και τους προβληματισμούς των σημερινών μαθητών…
Η σύντομη μελέτη που ακολουθεί, αποτελεί ένα πλαίσιο προβληματισμού και αναστοχασμού για τη διαθεματική διδασκαλία και μάθηση, που πραγματοποιήθηκε στα Εκπαιδευτήρια Δούκα με την ομάδα των διδασκόντων στο Δημοτικό σχολείο…
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
ΚΑΙ ΑΥΤΟΡΥΘΜΙΖΟΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ
- Η διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας αποτελεί μια γνήσια έκφραση της παιδοκεντρικής και διαλογοκεντρικής εκπαίδευσης.
- Ταυτόχρονα, αποτελεί και μια πρακτική μορφή της ευρηματικής μεθόδου διδασκαλίας.
- Η διαθεματική διδασκαλία έχει δύο βασικά γνωρίσματα: Από τη μια μεριά προωθεί τις παιδαγωγικές αρχές του παιδοκεντρισμού και του διαλογοκεντρισμού και από την άλλη προάγει τη δεξιότητα της αυτομόρφωσης (εφάπτεται, επομένως, με τους στόχους μιας Μεθοδολογίας Μελέτης).
- Η διαθεματική προσέγγιση τοποθετεί το μαθητή στο κέντρο της εκπαιδευτικής προσπάθειας. Η εργασία διεξάγεται μέσα σε ατμόσφαιρα αποδοχής και αμφίδρομης επικοινωνίας.
- Ο μαθητής εργάζεται ως άτομο και ως μέλος της ομάδας, αναλαμβάνει ποικίλες δραστηριότητες και εργάζεται για την επίτευξη σκοπών που διάλεξε αυτόβουλα.
- Ασχολείται με έργα που έχουν ιδιαίτερο νόημα για τον ίδιο, αυτοπραγματώνεται μέσα από την εργασία του. Γίνεται αυθεντική παρουσία, αποβαίνει δημιουργική οντότητα και ενεργεί ως εκπρόσωπος του εαυτού του…
- Στη διαθεματική διδασκαλία διαμορφώνεται ένα κλίμα ανοιχτής επικοινωνίας που επιτρέπει στο μαθητή να βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση με το περιβάλλον του…
- Στο πλαίσιο μιας διαλεκτικής ατμόσφαιρας που δημιουργείται στην τάξη ο μαθητής συνδιαλέγεται με τον εαυτό του και με τον κόσμο που τον περιβάλλει, συνεργάζεται με τους συμμαθητές του, μελετά το φυσικό του περιβάλλον, επενεργεί στα πράγματα, διαμορφώνει απόψεις, συναποφασίζει δραστηριότητες και συναξιολογεί αποτελέσματα με άλλα μέλη της ομάδας.
- Η διαθεματική διδασκαλία δημιουργεί τον τύπο του ευέλικτου ανθρώπου, του ανθρώπου που πορεύεται συνεχώς προς τη γνώση και ο οποίος είναι ικανός να βρίσκει λύσεις και απαντήσεις στα προβλήματά του, τον τύπο που έμαθε πώς να μαθαίνει.
- Αυτή η δεξιότητα της αυτομόρφωσης είναι ζωτικής σημασίας για το σημερινό άνθρωπο ο οποίος ζει μια καταπληκτική εξέλιξη και έναν μοναδικό ρυθμό αλλαγής.
- Είναι βέβαιο ότι εκείνο που θα βαρύνει όλο και περισσότερο στο μέλλον θα είναι ο άνθρωπος δημιουργός και όχι ο επιδερμικός παπαγάλος.
- Ο άνθρωπος που θα έχει την απαραίτητη γνωσιολογική συγκρότηση και τη μεθοδολογική κατάρτιση που θα τον καταστήσει ικανό για αυτομόρφωση.
- Δηλαδή ο άνθρωπος δημιουργός που θα αναπτύξει τις ικανότητες να μαθαίνει μόνος του… Τα επίπεδα προσέγγισης της διαθεματικής διδασκαλίας είναι τα εξής:
- Έννοια της διαθεματικής προσέγγισης
- Προοδευτικά συστήματα Αγωγής-προσπάθειες εφαρμογής της
- Τακτικές που εφαρμόστηκαν για διαθεματική διδασκαλία
- Θεωρητικές βάσεις της διαθεματικής διδασκαλίας
- Πρακτική εφαρμογή της διαθεματικής προσέγγισης
- Κεντρικό σημείο της διαθεματικής διδασκαλίας είναι η ενεργοποίηση του μαθητή ως δρώντος υποκειμένου στο πλαίσιο της ενεργητικής μάθησης.
1. ENNOIA ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
- Μορφή διδασκαλίας κατά την οποία το περιεχόμενο της διδασκαλίας ενιαιοποιείται.
- Είναι διδασκαλία εργαστηριακής και ευρηματικής μορφής.
- Συνιστά καινοτομία τόσο ως προς το περιεχόμενο της διδασκαλίας όσο και ως προς τη μέθοδο εργασίας.
- Αφορά καταστάσεις μάθησης οι οποίες προσεγγίζουν το περιεχόμενο της διδασκαλίας ως κάτι το ενιαίο και το αδιαίρετο. Τα διάφορα μαθήματα ενιαιοποιούνται.
- Η μέθοδος εργασίας που εφαρμόζεται χαρακτηρίζεται από μαθητική αυτενέργεια και από βιωματική μάθηση.
- Χρησιμοποιείται φυσική εποπτεία σε μεγάλο βαθμό και οι μαθητές μαθαίνουν μέσα από δικό τους προβληματισμό.
- Κατάργηση ξεχωριστών μαθημάτων, εργασία διαθεματικής μορφής η οποία σχετίζεται συγχρόνως με διαφορετικά μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος.
- Το ωρολόγιο πρόγραμμα παύει να ισχύει στην παραδοσιακή του μορφή.
- Η όλη εργασία σχετίζεται με δραστηριότητες διαθεματικής μορφής.
- Αποικοδομούνται οι παραδοσιακές δομές μάθησης και οικοδομούνται δυνατότητες για αυτόνομη δράση.
- Μια νέα αντίληψη για το διδακτικό χρόνο. πιο ελαστική..
- Καταργείται η 45λεπτη διδακτική ώρα, η οποία διακόπτει αυθαίρετα την μορφωτική διαδικασία.
- Η ιδέα της διαθεματικής προσέγγισης βρίσκει μια αφετηριακή έκφραση στην πολιτεία του Πλάτωνα. (Τα χύδην μαθήματα, έλεγε, συναπτέον εις σύνοψιν αλλήλων των μαθημάτων και της του όντος φύσεως 735 C ).
- Η προσέγγιση της διδασκαλίας με διαθεματικό τρόπο στηρίζεται αφενός στο οντολογικό φιλοσοφικό πρόβλημα του τι είναι πραγματικότητα και πώς την αντιλαμβάνεται το παιδί της σχολικής ηλικίας και αφετέρου τι είναι ο μαθητής ως πνευματική παρουσία…
- Λέγοντας «πραγματικότητα» εννοούμε τον κόσμο που μας περιβάλλει και που αποτελεί αδιάσπαστη ενότητα και συμπληρωμένη ολότητα.
- Επομένως η μάθηση δεν μπορεί να κλειστεί σε στεγανά διαμερίσματα των χωριστών μαθημάτων.
- Διασπάται η ενότητα και η ακεραιότητα της εμπειρίας. Η πείρα που αποκτάται είναι απομονωμένη και ξέχωρη από το σύνολο της πείρας
- Από την άλλη πλευρά η διαθεματική προσέγγιση της διδακτέας ύλης σχετίζεται με την ψυχοσύνθεση του παιδιού, το οποίο διαφέρει από τον ενήλικα και ως ψυχική δομή και ως φυσική και πνευματική ανάπτυξη.
- Γι’ αυτό η εφαρμογή της παιδοκεντρικής αρχής στην οργάνωση και στη λειτουργία του σχολείου αποτελεί αναγκαιότητα (ξεκίνα από το παιδί).
- Άλλωστε, η γενικότερη πνευματική ανάπτυξη είναι αποτέλεσμα σύντονης προσπάθειας για κινητοποίηση της παρατήρησης, της νόησης, της κρίσης, του συλλογισμού, της φαντασίας, και της ικανότητας για έκφραση.
- Και επειδή το παιδί του δημοτικού βλέπει συνολικά, ακούει συνολικά και συλλαμβάνει τον κόσμο ως ενότητα, πρέπει η διδασκαλία να ασκεί σύμμετρα όλες τις λειτουργίες της σκέψης.
- Παράλληλα, πρέπει να ενθαρρυνθεί η αυτενέργεια των μαθητών, να αξιοποιηθεί η φυσ. Εποπτεία και να προαχθεί η αγωγή στην αυτομόρφωση.
ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗ
Η Ανάπτυξη της αυτορρύθμισης και του αναστοχασμού
- Οι μαθητές πρέπει να ξέρουν πώς να σχεδιάζουν και να παρακολουθούν τη μάθησή τους, πώς να θέτουν τους δικούς τους μαθησιακούς στόχους και πώς να διορθώνουν τα λάθη τους.
- Ο όρος «αυτορρύθμιση» σημαίνει το πόσο ικανός είναι ο μαθητής να παρακολουθήσει τη δική τους μάθηση, να κατανοήσει πότε κάνει λάθη και να ξέρει πώς να τα διορθώνουν.
- Η αυτορρύθμιση περιλαμβάνει την ανάπτυξη ειδικών στρατηγικών που βοηθούν τους μαθητές να αξιολογούν τη μάθησή τους, να ελέγχουν την κατανόησή τους και να διορθώνουν τα λάθη τους όταν χρειάζεται
- Μπορούμε να βοηθήσουμε τους μαθητές να αναπτύξουν την αυτορρύθμιση και τον αναστοχασμό δίνοντάς τους ευκαιρίες: να σχεδιάσουν:
- Πώς να λύνουν προβλήματα και να οργανώνουν πειράματα.
- Πώς να διαβάζουν ένα βιβλίο, πώς να μελετούν ένα μάθημα.
- Πώς να «χαρτογραφούν» ένα μάθημα (σπονδύλωση μαθήματος).
- Πώς να παράγουν δικό τους λόγο, (περίσταση επικοινωνίας ).
- Πώς να δομούν ένα κείμενο (λογική διάρθρωση σε ενότητες).
- Πώς να οργανώνουν μια ομαδική ερευνητική εργασία.
- Πώς να παρουσιάσουν σε ακροατήριο την εργασία τους.
- Πώς να πάρουν μια συνέντευξη σωστά.
- Πώς να εργάζονται στα αφηγηματικά μαθήματα.
- Πώς να αξιοποιούν μια εκπαιδευτική επίσκεψη σε ένα μουσείο.
- Πώς να συμμετέχουν εποικοδομητικά σε μια συζήτηση.
- Πώς να λειτουργούν μέσα στην ομάδα (ρόλος συντονιστή, παρατηρητή, γραμματέα, παρουσιαστή , εμψυχωτή).
- Πώς να οργανώνουν το χώρο και το χρόνο (μελέτη στο σπίτι).
- Πώς να αξιοποιούν την ερευνητική διαδικασία μάθησης χειριζόμενοι με άνεση τις πηγές και ιδιαίτερα τον υπολογιστή.
- Πώς να διατηρούν ευταξία και αισθητική στις γραπτές εργασίες.
- Πώς να συντάσσουν επιστολές διαφόρου περιεχομένου, ανάλογα με το πρόσωπο στο οποίο απευθύνονται.
- Πώς να ελέγχουν τον τρόπο σκέψης τους και να θέτουν ερωτήματα στον εαυτό τους για την κατανόησή τους (Γιατί κάνω αυτό που κάνω; Πόσο καλά το κάνω; Τι απομένει να κάνω; κ.λ.π.).
- Πώς να θέτουν τους δικούς τους μαθησιακούς στόχους, και
- Πώς να γνωρίζουν αποτελεσματικές στρατηγικές μελέτης που πρέπει να χρησιμοποιούν κ. λ. π.
Η καλλιέργεια βασικών δεξιοτήτων Μελέτης
για την απόκτηση γνώσης – Εφαρμογές στη σχολική πράξη
Α΄ Βασικές μαθησιακές δεξιότητες:
1. Οργάνωση της μελέτης των Ελληνικών
- Γενικός σκοπός
| Η γλωσσική ανάπτυξη των μαθητών, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους, με την πρόσκτηση του εκφραστικού πλούτου της νεοελληνικής γλώσσας και την κατανόηση των δομών της για αποτελεσματική επικοινωνία και διευκόλυνση της πνευματικής τους συγκρότησης… |
- Ακρόαση και προφορική έκφραση
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές να ακούνε με προσοχή, να θέτουν σε κριτικό έλεγχο αυτό που ακούνε και να εκφράζονται με φυσικότητα, ευχέρεια, σαφήνεια και ακρίβεια για αποτελεσματική επικοινωνία…Η ικανότητα για προφορική έκφραση και η ανάπτυξη προσεκτικής και κριτικής ακρόασης αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες για αποτελεσματική επικοινωνία. Οι μαθητές των δύο πρώτων τάξεων θα πρέπει, βαθμιαία, να καταστούν ικανοί: |
Στόχοι Α-Β : (επιλεκτικά…)
- να αναγνωρίζουν ήχους, να αρθρώνουν, να προφέρουν και να τονίζουν ορθά
- να ακούν προσεκτικά, να κατανοούν αυτά που ακούν, να συγκρατούν τα ουσιώδη και να ανταποκρίνονται κατάλληλα
- να εκφράζονται με φυσικότητα και ευγένεια
- να περιγράφουν γεγονότα και καταστάσεις της ζωής
- να ακούν προσεκτικά ιστορίες και να τις αναδιηγούνται
- να διαβιβάζουν με ακρίβεια ένα μήνυμα
- να εκτελούν απλές προφορικές οδηγίες
- να συμμετέχουν στις συζητήσεις της τάξης και να συνεργάζονται με τη Δασκάλα και τους συμμαθητές τους…
Στόχοι Γ-Δ : (επιλεκτικά….)
Οι στόχοι των Α και Β τάξεων και οι προβλεπόμενοι επικοινωνιακοί και μαθησιακοί στόχοι των ενδιάμεσων τάξεων, οι οποίοι θα καταστήσουν, σταδιακά, τους μαθητές ικανούς :
- να κατανοούν, να εκτελούν και να δίνουν σύνθετες προφορικές οδηγίες
- να ακούν με προσοχή το μάθημα και να σχολιάζουν αυτά που ακούν
- να περιγράφουν με λεπτομέρεια γεγονότα, πρόσωπα, αντικείμενα, τόπους, εικόνες κ.λ.π.
- να εκφράζονται με σαφήνεια και ακρίβεια
- να συμμετέχουν ενεργά στις συζητήσεις της ομάδας
- να αξιολογούν, κριτικά, αυτά που ακούν και να εκφράζουν απόψεις
Στόχοι Ε-ΣΤ : (επιλεκτικά…)
Οι στόχοι των προηγούμενων τάξεων και οι προβλεπόμενοι επικοινωνιακοί και μαθησιακοί στόχοι των δύο μεγαλύτερων τάξεων, οι οποίοι θα καταστήσουν τους μαθητές ικανούς:
- να δίνουν σύνθετες οδηγίες, να συγκρατούν, ως συντονιστές μιας συζήτησης, τα κύρια σημεία και να καταλήγουν σε συμπεράσματα
- να διαλέγονται ομαδικά για το σχεδιασμό και την εκτέλεση ενός σχεδίου εργασίας, μιας παρουσίασης συνθετικής εργασίας, μιας οργανωμένης εκδήλωσης της τάξης τους κ.λ.π.
- να συμμετέχουν ενεργά στο μάθημα και να εκφράζονται με άνεση
- να αποδίδουν περιληπτικά ένα κείμενο, ένα γεγονός, μια ομιλία
- Ανάγνωση
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές: να διαβάζουν κείμενα με ευχέρεια, φυσικότητα και εκφραστικότητα, να τα αξιολογούν από την άποψη του περιεχομένου και της μορφής τους και να καλλιεργούνται αισθητικά και συναισθηματικά…Η ανάγνωση είναι η σημαντικότερη δεξιότητα που πρέπει να καλλιεργείται στο δημοτικό σχολείο και η βάση πάνω στην οποία θα στηριχτεί η μαθησιακή πρόοδος και η ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια των μαθητών. Συγκεκριμένα πρέπει: |
Στόχοι Α τάξης : (ενδεικτικά…)
- να καλλιεργήσουν την προφορική έκφραση, να τη συνδέσουν με τη γραπτή γλώσσα και να συνειδητοποιήσουν τη σημασία προφορικής και γραπτής γλώσσας…
- να κατακτήσουν το βασικό μηχανισμό της Ανάγνωσης
- να εκφράζονται με σωστή άρθρωση και ορθή προφορά
- να διαβάζουν με φυσικότητα και ευχέρεια μικρά κείμενα και να κατανοούν το περιεχόμενό τους
- να τονίζουν σωστά και να εφαρμόζουν τα βασικά σημεία στίξης
Στόχοι Β΄ τάξης : (ενδεικτικά…)
- να διαβάζουν κείμενα με ευχέρεια και σχετική ταχύτητα, μεγαλόφωνα και σιωπηρά και να κατανοούν το περιεχόμενό τους
- να διαβάζουν με εκφραστικό τρόπο κείμενα, για να γίνονται κατανοητά από τους άλλους
- να διαβάζουν κείμενα με στόχο να αντλούν πληροφορίες
- να αναγνωρίζουν και να ανακαλούν τα βασικά στοιχεία (πρόσωπα , καταστάσεις, ιδέες, γεγονότα) ενός κειμένου
- να παρακολουθούν άνετα την εργασία της τάξης, με βάση το συνοπτικό ερμηνευτικό σχέδιο εργασίας στην ανάγνωση
Στόχοι Γ-Δ : (ενδεικτικά…)
Οι στόχοι των Α΄-Β΄ τάξεων… καθώς και οι προβλεπόμενοι επικοινωνιακοί και μαθησιακοί στόχοι από τον ετήσιο προγραμματισμό των τάξεων. Συγκεκριμένα, οι μαθητές πρέπει:
- να διαβάζουν με άνεση και κατάλληλο ύφος κείμενα, από διάφορα είδη λόγου, αποδίδοντας ορθά όλα τα σημεία στίξεως
- να επισημαίνουν και να κατανοούν τα βασικά στοιχεία ενός κειμένου και να τα τοποθετούν σε λογική ή χρονική σειρά
- να μπορούν να επισημαίνουν απόψεις που εκφράζονται στο κείμενο και να δικαιολογούν τη δική τους θέση
- να κατανοούν τη σημασία λέξεων και φράσεων από τα συμφραζόμενα
- να προσδιορίζουν τα δομικά στοιχεία ενός κειμένου (πρόσωπα, χαρακτήρες, γεγονότα κ.λ.π.)
- να απομνημονεύουν μικρά κείμενα που χρειάζεται να συγκρατήσουν στη μνήμη τους (ποιήματα, διαλόγους κ.λ.π.)
- να αξιοποιούν τη βιβλιοθήκη και να καλλιεργούν τη φιλαναγνωσία τους
Στόχοι Ε-ΣΤ : (επιλεκτικά…)
Οι στόχοι των προηγούμενων τάξεων, καθώς και οι προβλεπόμενοι επικοινωνιακοί και μαθησιακοί στόχοι από τον ετήσιο προγραμματισμό των τάξεων. Συγκεκριμένα, οι μαθητές πρέπει:
- να διαβάζουν μεγαλόφωνα, με καθαρή άρθρωση, φυσικότητα και άνεση και σιωπηρά με προσήλωση και στοχαστικότητα, έχοντας οδηγό το νόημα, τα συμφραζόμενα και τη στίξη του κειμένου
- να επισημαίνουν και να εκτιμούν τα λογοτεχνικά γνωρίσματα των κειμένων και να σχολιάζουν τις ιδέες και τα μηνύματά τους
- να αναγνωρίζουν τις διάφορες μορφές των πεζών κειμένων και να γνωρίζουν τα στοιχεία ερμηνείας των ποιητικών κειμένων
- Παραγωγή γραπτού λόγου
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές να μπορούν να εκφράζονται γραπτώς με ευχέρεια, σαφήνεια, πληρότητα και δημιουργικότητα, για αποτελεσματική επικοινωνία…Η παραγωγή λόγου είναι πολύ σημαντική δεξιότητα. Επιτρέπει στους μαθητές να εκφράζουν, δημιουργικά, τον εσωτερικό τους κόσμο και να παράγουν κάθε μορφής δικά τους κείμενα, που καλύπτουν τις διάφορες επικοινωνιακές τους ανάγκες… Έχοντας υπόψη τους την περίσταση επικοινωνίας και τον συγκεκριμένο επικοινωνιακό τους στόχο πρέπει να μπορούν: |
Στόχοι Α-Β: (επιλεκτικά…)
- να γράφουν πρόταση (απορίας, επιθυμίας, γνώμης, συμφωνίας, διαφωνίας)αρχίζοντας με κεφαλαίο και τελεία ή ερωτηματικό στο τέλος
- να γράφουν σύνθετη πρόταση, με περισσότερα του ενός υποκείμενα ή κατηγορούμενα και να χρησιμοποιούν κόμμα, όπου χρειάζεται
- να γράφουν μικρές προτάσεις κατά παράταξη, χρησιμοποιώντας κόμμα
- να περιγράφουν πρόσωπα, ζώα, ή πράγματα, σε μικρό κειμενάκι, χρησιμοποιώντας ανεξάρτητες προτάσεις
- να γράφουν κείμενο που οι προτάσεις του συνδέονται με χρονική αλληλουχία
- να γράφουν κείμενο στο οποίο η συνοχή των προτάσεων εξασφαλίζεται από κάποια λογική σειρά (σύνθεση πρόσκλησης με τα απαραίτητα στοιχεία…
- να γράφουν μικρά ποιηματάκια με ρυθμό…
Στόχοι Γ-Δ: (επιλεκτικά…)
Με τους στόχους των Α΄ και Β΄ τάξεων και με βάση την περίσταση επικοινωνίας καθώς και τον συγκεκριμένο επικοινωνιακό στόχο οι μαθητές πρέπει:
- να γράφουν επαυξημένες προτάσεις, χρησιμοποιώντας επιθετικούς και επιρρηματικούς προσδιορισμούς, για να εκφράζονται με ακρίβεια
- να γράφουν προτάσεις με υποτακτική σύνδεση, για να εκφράσουν αιτία, χρόνο, σκοπό κ.λ.π., χρησιμοποιώντας κόμμα όπου χρειάζεται
- να μπορούν να μετασχηματίζουν προτάσεις, για να διαφοροποιούν την έμφαση, την ένταση και τη σημασία
- να γράφουν μία παράγραφο με ένα κύριο στοιχείο στην οποία να περιγράφουν πρόσωπο, ζώο, εικόνα, εκφράζοντας σκέψεις και συναισθήματα
- να γράφουν κείμενα με συνοχή των προτάσεων (συνδετικά στοιχεί)
- να γράφουν κείμενο με ξεχωριστή παράγραφο για κάθε κύριο σημείο
- να γράφουν διαλογικά κείμενα
- να γράφουν επιστολές, ποιήματα, θεατρικές σκηνές κ.λ.π.
Στόχοι Ε-ΣΤ: (ενδεικτικά…)
Με τους στόχους των προηγούμενων τάξεων και με βάση την περίσταση επικοινωνίας, καθώς και τον συγκεκριμένο επικοινωνιακό στόχο οι μαθητές πρέπει:
- να γράφουν προτάσεις με παράθεση και επεξήγηση, χρησιμοποιώντας κόμμα όπου χρειάζεται
- να συνθέτουν περίληψη, δίνοντας με πληρότητα τα κύρια σημεία ενός κειμένου
- να γράφουν διάφορα είδη κειμένων, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο ύφος
- να μπορούν να συντάξουν αίτηση, πρόσκληση, επιστολή διαφόρου περιεχομένου
- να μπορούν να γράφουν δικά τους κείμενα (αφηγηματικά, περιγραφικά, διαλογικά)
- να μπορούν να μετατρέπουν κείμενο από μια οπτική σε άλλη
- να χρησιμοποιούν ποικίλα εκφραστικά μέσα (σχήματα λόγου)
- να ολοκληρώνουν ημιτελές κείμενο
- να μπορούν άνετα να αντλούν πληροφορίες από διάφορα κείμενα
- να αξιοποιούν τη βιβλιοθήκη για σχέδια εργασίας και για την καλλιέργεια φιλαναγνωσίας
- Βασικό λεξιλόγιο-γλωσσικός εμπλουτισμός
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές να κατακτήσουν, σταδιακά, από ορθοφωνική, εννοιολογική και ορθογραφική άποψη τις λέξεις του βασικού, εννοιολογικού και ορθογραφικού λεξιλογίου…Η ικανότητα των μαθητών για κατανόηση και έκφραση αναπτύσσεται μέσα από την καλλιέργεια ενός βασικού λεξιλογίου από ορθοφωνική, εννοιολογική και ορθογραφική άποψη. Το βασικό λεξιλόγιο που ορίζεται δεν επαρκεί για τις εκφραστικές ανάγκες των μαθητών.
Θα πρέπει, επομένως, σε κάθε τάξη να επιδιωχθεί λεξιλογικός εμπλουτισμός, σύμφωνα με σχετικό σχεδιασμό που έχει δοθεί. Σε κάθε περίπτωση, επειδή το λεξιλόγιο είναι υπόθεση όλων των μαθημάτων, σε κάθε τάξη πρέπει να επιδιώκεται η πλήρης αφομοίωση του λεξιλογίου κάθε μαθήματος από τους μαθητές |
- Γραμματική
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές: να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να κατανοούν, ανάλογα με την ηλικία και τις πνευματικές τους δυνάμεις, τα σπουδαιότερα γραμματικοσυντακτικά σχήματα της νεοελληνικής γλώσσας και να τα εφαρμόζουν σωστά, τόσο στον προφορικό, όσο και στο γραπτό λόγο… |
Οι μαθητές: να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να κατανοούν, ανάλογα με την ηλικία και τις πνευματικές τους δυνάμεις, τα σπουδαιότερα γραμματικοσυντακτικά σχήματα της νεοελληνικής γλώσσας και να τα εφαρμόζουν σωστά, τόσο στον προφορικό, όσο και στο γραπτό λόγο…
Περίγραμμα ύλης
Η διδασκαλία της Γραμματικής γίνεται στα πλαίσια της ενιαίας προσέγγισης του γλωσσικού μαθήματος.
Βασίζεται στα αναγνωστικά κείμενα, τα οποία αξιοποιούνται, ευκαιριακά, και κυρίως στηρίζεται στη διάταξη των στόχων γλωσσικής διδασκαλίας που απορρέει από τα επικουρικά βοηθήματα του σχολείου, τα οποία και θα πρέπει να ακολουθηθούν πιστά σε όλες τις τάξεις
- Γραφή
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές: να καλλιεργήσουν τη δεξιότητα της γραφής, ώστε να μπορούν γράφουν καθαρά, ευανάγνωστα και καλαίσθητα, με ρέουσα γραφή, και με ταχύτητα ανάλογη με την ωριμότητά τους, αναπτύσσοντας και παγιώνοντας τον προσωπικό τους γραφικό χαρακτήρα… |
Στόχοι Α-ΣΤ :
- Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων
- Ανάπτυξη συντονισμού των κινήσεων ματιού και χεριού
- Σωστό κράτημα του μολυβιού με τα δάχτυλα
- Γραφή των γραμμάτων και των αριθμητικών συμβόλων με σωστή κίνηση και ισομεγέθη τρόπο
- Διατήρηση κανονικής απόστασης μεταξύ των γραμμάτων μιας λέξης και των λέξεων μιας πρότασης
- Γραφή καθαρή, ευανάγνωστη, συμμετρική και καλαίσθητη
- Πειθαρχημένη γραφή με την ανάλογη σε κάθε ηλικία ταχύτητα
- Ρέουσα γραφή και ανάπτυξη του προσωπικού γραφικού χαρακτήρα
Παρατήρηση:
Η γραφή θεωρείται προσωπικό χαρακτηριστικό κάθε μαθητή. Αποτελεί «υλικοποίηση» εσωτερικής κατάστασης και γραφολογική ιδιοτυπία του μαθητή, η οποία δεν διδάσκεται, ούτε επηρεάζεται σημαντικά …
Ωστόσο, η γενικότερη ευταξία των γραπτών εργασιών και η αισθητική των τετραδίων, είναι κάτι που επηρεάζεται και διδάσκεται από τη μικρή ηλικία. Γι αυτό, σχολαστικά από τις μικρές τάξεις και συστηματικά, καθώς προχωρούμε προς τις μεγαλύτερες, θα πρέπει οι μαθητές να ακολουθούν συγκεκριμένο τύπο αισθητικής των τετραδίων και συστηματικής γραφής και καταγραφής της σχολικής καθημερινότητας…
Ιδιαίτερα πρέπει να προσεχθεί η συστηματική και οργανωμένη τήρηση προχείρου τετραδίου, βασικών σημειώσεων, των καθηκόντων της επόμενης μέρας, μέχρι ο δάσκαλός να «αισθανθεί» ότι οι γραφικές δραστηριότητες των μαθητών έγιναν σωστές μαθητικές συνήθειες καθημερινής εργασίας…
B΄ Δεξιότητες μελέτης και αξιοποίησης πηγών
(ανώτερες δεξιότητες μάθησης)
Έννοια- Σκοπός
|
Στόχοι για όλες τις τάξεις:
- ο σχεδιασμός λύσης ενός αριθμητικού προβλήματος (για κάθε κύκλο)
- η τεχνική της μελέτης ενός βιβλίου ή ενός μαθήματος
- η τεχνική της «χαρτογράφησης» του μαθήματος
- ο τρόπος εργασίας στα αφηγηματικά μαθήματα (γ – δ – ε στ)
- η τεχνική της παρουσίασης μιας εργασίας σε ακροατήριο
- η τεχνική της μεθόδου του «σχεδίου εργασίας»
- η αξιοποίηση μιας εκπαιδευτικής επίσκεψης (β-στ)
- η τεχνική της «αυτοδιόρθωσης» στην Ορθογραφία (β – γ – δ – ε – στ)
- ο τρόπος εποικοδομητικής συμμετοχής σε μια συζήτηση (α –στ)
- η τεχνική «ομαδοποίησης της τάξης» και καθοδήγηση των μαθητών για τη λειτουργία της ομάδας – τάξης (ομαδοσυνεργατική διδασκαλία) (α-στ)
- η οργάνωση του χώρου και η αξιοποίηση του χρόνου κατά τη μελέτη (α-στ)
- ο «χάρτης των εννοιών», ως εργαλείο μάθησης (γ – στ)
- η τεχνική της «αξιοποίησης πηγών» (χρήση λεξικού, εγκυκλοπαίδειας) (γ – στ)
- ο «Πληροφορητικός γραμματισμός» (χρήση διαδικτύου) (δ – ε – στ)
- η καλλιέργεια της αναγνωστικής δεξιότητας ( τεχνικές) (β – γ – δ – ε – στ)
- η αισθητική των τετραδίων και η ευταξία των γραπτών εργασιών (α – στ)
- η τεχνική της «ανάγνωσης» και μελέτης του Γεωγραφικού χάρτη (γ – στ)
- η εκπαίδευση στη σωστή χρήση και την αξιοποίηση της βιβλιοθήκης (γ – στ)
- η τεχνική για τη σωστή προετοιμασία ενός τεστ… (γ – στ)
- η τεχνική να κρατώ σημειώσεις και να κάνω περιλήψεις (γ- δ – ε – στ)
- η τεχνική της μελέτης της Ιστορίας από τις πηγές (δ-στ)
- Στρατηγικές εντοπισμού και οργάνωσης πληροφοριών (δ – στ)
- Σχολαστική καθοδήγηση των μαθητών στην ανάπτυξη βασικών και πρακτικών δεξιοτήτων (οργάνωση του χώρου μελέτης και άσκησή τους στην προετοιμασία της σχολικής σάκας και στο χειρισμό των σχολικών εφοδίων (α – β – γ )
- Οργάνωση των τετραδίων και καθοδήγηση εκτέλεσης γραπτών εργασιών
Παρατήρηση:
Οι παραπάνω δραστηριότητες μάθησης θα εξεταστούν στο πλαίσιο της κατά τάξεις συνεργασίας και θα διαμορφωθούν (όπου δεν υπάρχουν) συγκεκριμένα και πρακτικά σχέδια εργασίας…
Πρόσθετες δραστηριότητες μελέτης στις Α΄ και β΄ τάξεις
(εφόσον ο χρόνος το επιτρέπει…)
- Η αναγνωστική δεξιότητα στις Α΄ και Β΄ τάξεις
- Η τεχνική κατανόησης αφηγηματικού κειμένου (Β΄)
- Η τεχνική της παρατήρησης (από το κέντρο στην περιφέρεια, από την περιφέρεια στο κέντρο, από τα μικροδιάστατα στα μεγαλοδιάστατα κ .λ π.), που αποτελούν μια πρώτη θεμελίωση των βασικών στοιχείων των αφηγηματικών και Περιγραφικών κειμένων και βοηθούν στην Παραγωγή λόγου των μικρών μαθητών. (Παραδείγματα)
- Η τεχνική του μηχανισμού λύσης των προβλημάτων, στη βασική της μορφή (σχέδιο)
- Η τεχνική μιας συζήτησης στην τάξη (ευκαιριακή)
- Η τεχνική αξιοποίησης των πηγών (χρήση λεξικού σε όλες τις τάξεις, εγκυκλοπαίδειας, διαδικτύου για τις ερευνητικές εργασίες)
- Η τεχνική της αντιμετώπισης ενός σχεδίου εργασίας (Project)- Ο βασικός σχεδιασμός, κοινός για όλες τις τάξεις)
- Η τεχνική της ομαδοποίησης της τάξης και της ομαδοσυνεργατικής μάθησης (στοιχειωδώς, σύμφωνα με το κοινό σχέδιο για όλες τις τάξεις…)
Γενικοί στόχοι Μεθοδολογίας Μελέτης
για τη Γ και Δ΄ Δημοτικού
Παρατήρηση 1η:
Έννοια- Σκοπός
| Ισχύουν, κατάλληλα, επαναλαμβανόμενες και συστηματικά διευρυνόμενες οι δεξιότητες Μελέτης, που καλλιεργήθηκαν στις μικρές τάξεις. Παράλληλα, κατά τις διαπιστώσεις και την κρίση του διδάσκοντα διευρύνεται ο χαρακτήρας επανάληψης, ή έμφασης, που πρέπει να δίνεται, ευκαιριακά. |
1. Μαθαίνω να συμπεριφέρομαι
(Το σχολείο είναι ένα «παιχνίδι» που παίζεται με «κανόνες»…– Συστηματική επεξεργασία των κανόνων λειτουργίας της τάξης και του σχολικού Κανονισμού…)
2. Μαθαίνω να προσαρμόζομαι
(Εγώ και το σχολείο μου… Τι κάνω στο σπίτι, τι κάνω στο σχολείο…– Πώς γράφω τις εργασίες του σπιτιού στο τετράδιο του σχολικού ελέγχου , κανόνες λειτουργίας της τάξης κ. λ. π.)
3. Μαθαίνω να εργάζομαι
- Πώς μελετώ την Ορθογραφία,
- Πώς χρησιμοποιώ το λεξικό και την εγκυκλοπαίδεια.
- Πώς προετοιμάζομαι για επαναληπτικό διαγώνισμα,
- Ασκήσεις Παραγωγής Λόγου (από το βιβλίο του σχολείου),
- Πώς δημιουργώ πλαγιότιτλους
- Δομή και περιεχόμενο της Παραγράφου
- Μαθαίνω να κάνω περίληψη κειμένων της γλώσσας
- Ασκήσεις για σωστή αναδιήγηση (Γλώσσα – Ιστορία)
- Άσκηση στην τεχνική επεξεργασίας σχεδίων εργασίας (Project) σε ομάδες με δημιουργικές δραστηριότητες…
- Η τεχνική ανάγνωσης και της «μελέτης» του Γεωγραφικού χάρτη με βάση τις αιτιώδεις σχέσεις
- Ειδικό ασκησιολόγιο της τάξης (Ασκήσεις γλωσσικής καλλιέργειας )
Παρατήρηση 2η
Στις κατά τάξεις συνεργασίες θα διευκρινιστούν περαιτέρω ενδεχόμενες δυσκολίες εφαρμογής του προγραμματισμού, ή αναγκαίες προτεραιότητες της τάξης, σχετικά με ειδικότερα θέματα η πρακτικά σχέδια, ώστε να εφαρμόζονται ανετότερα οι δεξιότητες στο χώρο της τάξης.
4. Μαθαίνω να συνεργάζομαι
- Εγώ και οι συμμαθητές μου…
- 10 βασικές αρχές για την ομαδοποίηση της τάξης και για τη διαμόρφωση συνθηκών ομαδοσυνεργατικής μάθησης (ειδικό φυλλάδιο)
5. Μαθαίνω «να μαθαίνω»
- Ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα κοινωνικής προσαρμογής
- Απόκτηση βασικών δεξιοτήτων για την Παραγωγή γραπτού λόγου
- Καλλιέργεια συνεργατικότητας
- Σωστή χρήση και οργάνωση της εργασίας στα σχολικά εγχειρίδια (επιμέλεια και αισθητική)
- Σωστή αξιοποίηση των πηγών
- Καλλιέργεια προφορικού λόγου και ανάπτυξη κριτικής σκέψης
- Συνεχής βελτίωση της διδασκόμενης ύλης
Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις
- Η μεγαλύτερη έμφαση στις δεξιότητες Μελέτης δίνεται στις ανώτερες τάξεις του Δημοτικού. Η εκπαίδευση των μαθητών αλλάζει από το «μαθαίνω πώς διαβάζω» στο «μαθαίνω μέσω του διαβάσματος». Προκύπτουν πιο εξειδικευμένες απαιτήσεις μελέτης. Γι αυτό, οι στρατηγικές μελέτης γίνονται περισσότερο πολύπλοκες.
Συγκεκριμένα:
Ισχύουν, καταρχήν, οι δεξιότητες μελέτης, που αναφέρθηκαν στις 4 προηγούμενες τάξεις, κατάλληλα διευρυνόμενες και επαυξανόμενες.
Σύμφωνα με αυτές:
- Οι μαθητές πρέπει να μπορούν, άνετα, να αναζητούν και να βρίσκουν πληροφορίες σε λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, οδηγούς, εφημερίδες, περιοδικά, καταλόγους τηλεφώνων κ. λ. π.
- Να παίρνουν μια γενική εικόνα του περιεχομένου ενός βιβλίου από την εισαγωγή , τον πρόλογο, την περίληψη και τους πίνακες περιεχομένων
- Να σημειώνουν στοιχεία που χρειάζονται από κάποια πηγή πληροφοριών, με πρακτικό και εύχρηστο τρόπο.
- Να κρατούν σημειώσεις και να κάνουν περιλήψεις
- Να καταγράφουν τη βιβλιογραφία και τις πηγές από τις οποίες άντλησαν τις πληροφορίες
- Να ερμηνεύουν σιγά-σιγά διαγράμματα, γραφικές παραστάσεις, πίνακες, χάρτες
- Να παρουσιάζουν βιβλία ή σχέδια εργασίας, τα οποία εκπόνησαν στα πλαίσια Ομαδοσυνεργατικής και ερευνητικής διαδικασίας.
- Να οργανώνουν τη βιβλιοθήκη τους με βάση συγκεκριμένα κριτήρια
Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι θα πρέπει συστηματικά και περισσότερο αναλυτικά οι μαθητές να ασκηθούν σε:
1. Στρατηγικές εντοπισμού πληροφοριών:
- Χρήση των περιεχομένων, του γλωσσαρίου, του ευρετηρίου όρων και άλλων στοιχείων ενός βιβλίου, χρήση του καταλόγου των καρτών της βιβλιοθήκης, του ευρετηρίου περιεχομένων, χρήση λεξικών, εγκυκλοπαιδειών, θησαυρών των γνώσεων, χρήση γραφικών κ. λ. π.
2. Στρατηγικές ρυθμού ανάγνωσης των πληροφοριών:
- Ρυθμός για τον εντοπισμό της πληροφορίας, χρήση αργού ρυθμού για την επεξεργασία της πληροφορίας
3. Στρατηγικές για την απομνημόνευση των πληροφοριών
- Συστηματική χρήση της μεθόδου, υπογράμμιση των κύριων σημείων, περίληψη, χρήση νοερών εικόνων, χρήση μνημονίων-λέξεις- κλειδιά, μνημονικές προτάσεις, ακροστιχίδες, μηχανιστική επανάληψη κ. λ π..
(συνθετικές και δημιουργικές εργασίες, σύμφωνα με το σχεδιασμό τους )
4. Στρατηγικές οργάνωσης των πληροφοριών
- τήρηση σημειώσεων, διαγράμματα, κατηγοριοποίηση, εννοιολογικός χάρτης, πίνακας διπλής εισόδου….
5. Στρατηγικές αποτελεσματικής μελέτης
- Διαχείριση του χρόνου μελέτης, χρήση οδηγών μελέτης, τεχνικές αντιμετώπισης των εξετάσεων.
Γενικότερα, οι δεξιότητες μελέτης στις Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις:
- Η τεχνική της κατανόησης της δομής της παραγράφου και ενός κειμένου
- Η αναγνωστική δεξιότητα (εκφραστική ανάγνωση στις Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις- Αναγνωστικές τεχνικές , τρόποι βελτίωσης της ανάγνωσης)
- H τεχνική της «αυτοδιόρθωσης» στην Ορθογραφία
- Η τεχνική ερμηνευτικής προσέγγισης κειμένων (αφηγηματικού, περιγραφικού, ποιητικού)
- Η τεχνική των πλαγιότιτλων
- Η τεχνική του μηχανισμού λύσης των προβλημάτων
- Η τεχνική μελέτης της Ιστορίας από τις πηγές
- Η τεχνική ανάγνωσης και μελέτης του Γεωγραφικού χάρτη
- Η οργάνωση της μελέτης στο σπίτι (αξιοποίηση του χρόνου, επιλογή προτεραιοτήτων, δημιουργία κατάλληλων συνθηκών αποδοτικής μελέτης)
- Η τεχνική μιας συζήτησης στην τάξη
- Η τεχνική αξιοποίησης των πηγών (χρήση λεξικού σε όλες τις τάξεις, εγκυκλοπαίδειας, διαδικτύου για τις ερευνητικές εργασίες)
- Η τεχνική της παρουσίασης ενός λογοτεχνικού βιβλίου ή μιας εργασίας
- Η τεχνική της αντιμετώπισης ενός σχεδίου εργασίας (Project)
- Η τεχνική της ομαδοσυνεργατικής μάθησης (ανάπτυξη των ρόλων στην ομαδικά εργασία: ο συντονιστής, ο Γραμματέας, ο φροντιστής, ο παρατηρητής) (Σχέδιο 10 βασικών αρχών ομαδοποίησης…)
- Η τεχνική του χάρτη των εννοιών, ως εργαλείου μελέτης και μάθησης
3. Οργάνωση της μελέτης των Βοηθητικών μαθημάτων
Εισαγωγή –σκοποί και στόχοι
Η Κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών επιτυγχάνεται με τη διδασκαλία των κοινωνικών θεμάτων. Τα θέματα αυτά προβάλλονται μέσα από τη Μελέτη του Περιβάλλοντος και την Ορθόδοξη Χριστιανική αγωγή (θρησκευτικά), (Α,Β,Γ,Δ) και την Ιστορία, Γεωγραφία Πολιτική Αγωγή, για τις μεγαλύτερες τάξεις
- Μελέτη του Περιβάλλοντος (αφορά τις Α, Β, Γ και Δ τάξεις)
Έννοια- Σκοπός
| Η Μελέτη του Περιβάλλοντος είναι μαθησιακές καταστάσεις, που βοηθούν τους μαθητές να γνωρίζουν το Περιβάλλον τους , το ανθρώπινο, το πολιτιστικό και το φυσικό. Να μπορούν να κατανοήσουν την αλληλεπίδραση και την αλληλεξάρτηση του ανθρώπου με το περιβάλλον του και να αρχίσουν να διαμορφώνουν ορθές στάσεις, ώστε να ενταχθούν σε αυτό με επιτυχία… |
Παρατήρηση
| Οι Στόχοι της Μελέτης του Περιβάλλοντος καθορίζονται στα νέα διδακτικά βιβλία και ακολουθούνται από όλες τις τάξεις. Ως προέκταση της διδασκαλίας της Μελέτης του Περιβάλλοντος αναπτύσσονται, με πρωτοβουλία των διδασκόντων, ειδικά σχέδια εργασίας, στο πλαίσιο της διαθεματικής προσέγγισης της ύλης… |
- Φυσική
Έννοια- Σκοπός (αφορά τις Ε΄ και Στ΄ τάξεις)
| Οι μαθητές: να μπορούν να προσεγγίζουν με ερευνητικό πνεύμα και να αντιμετωπίζουν με επιστημονικό τρόπο τα διάφορα προβλήματα, να αποκτούν, βαθμιαία, επιστημονικές γνώσεις, για να κατανοούν, τόσο τον εαυτό τους, όσο και τον κόσμο που τους περιβάλλει.Να αναπτύσσουν στάσεις για ορθή εκτίμηση του Περιβάλλοντός τους και να παίρνουν ενεργό ρόλο σε δραστηριότητες που συμβάλλουν στη διατήρηση και τη βελτίωσή του… |
- Θρησκευτικά (αφορά όλες τις τάξεις)
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές να αισθάνονται ότι αποτελούν μέλη της Ορθόδοξης Χριστιανικής εκκλησίας, να γνωρίζουν τις αλήθειες του χριστιανισμού και να βιώνουν τη σχέση αγάπης μεταξύ θεού και ανθρώπων, καθώς και των ανθρώπων μεταξύ τους… |
Παρατήρηση
Οι Στόχοι του μαθήματος των Θρησκευτικών καθορίζονται στα νέα διδακτικά βιβλία, τα οποία και ακολουθούνται με συνέπεια…
- Ιστορία (αφορά τις Γ – Δ – Ε – ΣΤ τάξεις)
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές: να γνωρίζουν και να εκτιμούν τον ιστορικό βίο και την πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας τους και να διαμορφώνουν εθνική συνείδηση, ως μέλη του Ελληνικού έθνους και ως κάτοικοι της Ελλάδας…Οι στόχοι της Ιστορίας καθορίζονται για τις Γ΄ Δ, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις από τα νέα βιβλία, τα οποία ακολουθούνται με συνέπεια. Παράλληλα, με πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται από τις ομάδες των τάξεων εφαρμόζονται κατάλληλα σχέδια εργασίας, για αποτελεσματική μελέτη, ή περιληπτικά διαγράμματα για την καλύτερη αφομοίωση της διδασκόμενης ύλης. |
- Γεωγραφία (αφορά κυρίως τις 3 μεγάλες τάξεις)
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές: να γνωρίζουν τον άνθρωπο και τα προβλήματά του, σε σχέση με το χώρο που ζει και να κατανοούν τη δυναμική αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση ανθρώπου και περιβάλλοντος και των ανθρώπων μεταξύ τους, σε συνάρτηση με τα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας… |
Ο στόχοι του μαθήματος, που αφορούν στις τρεις μεγάλες τάξεις, κυρίως, καθορίζονται από τα νέα βιβλία, τα οποία και εφαρμόζονται, επιλεκτικά.
Το σχολείο έχει εκπονήσει δικό του υλικό, οι δε ομάδες των τάξεων πραγματοποιούν συνθετικές και δημιουργικές εργασίες διαθεματικού χαρακτήρα
- Πολιτική Αγωγή (αφορά τις δύο μεγάλες τάξεις)
Έννοια- Σκοπός
| Οι μαθητές: να αναπτύσσονται ως ελεύθεροι, υπεύθυνοι και δημοκρατικοί πολίτες, οι οποίοι μαθαίνουν να ασκούν συνειδητά τα καθήκοντά τους, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους και να εφαρμόζουν τις δημοκρατικές αρχές και διαδικασίες στις σχέσεις τους με τους άλλους… |
Οι στόχοι της Πολιτικής Αγωγής αφορούν, κατά κύριο λόγο τους μαθητές των Ε-ΣΤ΄ τάξεων. Ωστόσο, από τις μικρότερες τάξεις, στο πλαίσιο των κανόνων οργάνωσης και λειτουργίας του σχολείου, οι μαθητές ευαισθητοποιούνται στους κανόνες σχολικής ζωής και συμμετέχουν ενεργά σε οργανωμένες δραστηριότητες των Μαθητικών Κοινοτήτων των μεγαλύτερων τάξεων…
Πώς μελετώ τα βοηθητικά μαθήματα
| Τα φυσικά και τα θεωρητικά μαθήματα, πέρα από τις αρχές και τις μεθόδους της «κλασσικής διδακτική», μελετώνται και αφομοιώνονται καλύτερα με ειδικότερες πρακτικές μεθόδους. Ενδεικτικά, αναφέρονται οι εξής: |
Η Νοηματική χαρτογράφηση ως τεχνική μάθησης
Παρατηρήσεις
| Αφορά στη χρήση του νοηματικού χάρτη. O νοηματικός χάρτης είναι μια δυναμική γραφική τεχνική, που «ξεκλειδώνει» τις δυνατότητες του εγκεφάλου. Είναι συνδυασμός διαφόρων δεξιοτήτων-μέσων (όπως είναι η λέξη, η εικόνα, το σχήμα, το χρώμα, η χωρική αντίληψη, η λογική κ. λ. π.) |
Η έννοια της νοηματικής χαρτογράφησης
- Παίρνω μια κεντρική ιδέα ή έννοια…
- Tην καταγράφω με μια λέξη ή σύντομη φράση….
- Συνδέω αυτήν τη φράση , σχηματικά, με τα διάφορα υποσύνολα εννοιών ή ιδεών του κειμένου…
- Φροντίζω να φαίνεται, κατά τη σχηματική σύνθεση των εννοιών, η σχέση μιας πρωτεύουσας έννοιας ή ιδέας με μια δευτερεύουσα…
- Χρησιμοποιώ χρώμα που βοηθά τους μαθητές να αντιληφθούν καλύτερα τις έννοιες του μαθήματος…
Η νοηματική χαρτογράφηση ως τεχνική μάθησης
Η νοηματική χαρτογράφηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί: για την περιγραφή μιας ιδέας ή έννοιας, για την εξιστόρηση ενός γεγονότος, για την περιγραφή μιας περιοχής, για την ανάλυση μιας διαδικασίας, για την ανάπτυξη μιας εισήγησης κ. λ. π.
- Η νοηματική χαρτογράφηση λειτουργεί σαν ένα είδος προοργανωτή από την πλευρά του μαθητή…Δηλαδή, οργανώνεται η ύλη περιληπτικά, προτού γίνει η ανάπτυξη του όλου θέματος…
- Έτσι, το νέο περιεχόμενο γίνεται σε γενικές γραμμές αντιληπτό από την αρχή της παρουσίασης…
- Στη συνέχεια με τη βοήθεια ορισμένων συνδετικών κρίκων της χαρτογράφησης, γίνεται πιο εύκολη για το μαθητή η περαιτέρω ανάλυση και σύνδεση των διαφόρων μερών της ύλης…
- Γίνεται ένα πλαίσιο ή σχήμα, το οποίο απεικονίζει τα διάφορα μέρη του περιεχομένου της διδασκαλίας…Αποκτά, δηλαδή, η ενότητα μια δομή η οποία γίνεται αντιληπτή από τους μαθητές…
Δημιουργία νοηματικού χάρτη
Η δημιουργία ενός νοηματικού χάρτη γίνεται με συγκεκριμένη διαδικασία και με συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί:
- Σε ομαδική ή σε εξατομικευμένη εργασία,
- στον προγραμματισμό,
- στην εκτέλεση ενός σχεδίου εργασίας,
- στην επικοινωνία,
- στην οργάνωση, την αντίληψη και τη λύση ενός προβλήματος.
Μπορεί, ακόμη, να βοηθήσει στην παροχή πλαισίου ενός μεγάλου θέματος, στη διευκόλυνση του προγραμματισμού διαδικασίας, στη δημιουργική λύση προβλήματος και στην παροχή ευκαιρίας ταυτόχρονης θεώρησης του όλου και των λεπτομερειών
Ένα παράδειγμα νοηματικής χαρτογράφησης αναφέρεται στη διδασκαλία της εκθέσεως, όπου τα νοήματα της έκθεσης χαρτογραφούνται πρώτα και στη συνέχεια καταγράφονται σε γραπτό λόγο…
Συμπέρασμα
- Η νοηματική χαρτογράφηση αναφέρεται σε μια κεντρική έννοια ή ιδέα, η οποία καταγράφεται με μια λέξη ή σύντομη φράση, η οποία συνδέεται σχηματικά με τα διάφορα υποσύνολα εννοιών ή ιδεών με σκοπό την δημιουργία κλειδιού για ξεκλείδωμα των δυνατοτήτων του εγκεφάλου του μαθητή…(παράδειγμα….)
- Κατά τη σχηματική σύνδεση των εννοιών αποκαλύπτεται η σχέση μια πρωτεύουσας και δευτερεύουσας έννοιας ή ιδέας, ώστε να υπάρχει μια δυναμική σύζευξη αυτών των εννοιών…(παράδειγμα)
- Η χαρτογράφηση αποτελεί ένα πλαίσιο ή σχήμα, το οποίο απεικονίζει τα διάφορα μέρη του περιεχομένου της διδασκαλίας σε μια τέτοια δομή, που μπορεί εύκολα και σε σύντομο χρονικό διάστημα, να γίνει αντιληπτή από τους μαθητές.
- Η νοηματική χαρτογράφηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την περιγραφή μιας ιδέας ή έννοιας, ενός γεγονότος, μιας περιοχής, μιας διαδικασίας, μιας εισήγησης…(5 παραδείγματα, κατά προτίμηση ένα για κάθε τάξη)
Η νοηματική χαρτογράφηση είναι έργο του δασκάλου, αλλά και καθήκον των μαθητών….
Αναφορές – Πηγές
- Ρωγμές στο παγόβουνο της παραδοσιακής διδασκαλίας, Χ. Θεοφιλίδη
- Διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας, Χ. Θεοφιλίδης
- Κούσουλας Φ., Σχεδιασμός και εφαρμογή Διαθεματικής διδασκαλίας
- Ματσαγγούρας Η., Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση
- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων σπουδών
- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οδηγός σχεδίων εργασίας
- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αφιέρωμα στη διαθεματικότητα
- Αλαχιώτης, Σ. Ν. «Βιοπαιδαγωγισμός – Μια νέα θεωρία μάθησης»
- Αλαχιώτης, Σ.Ν. Διαθεματική και Βιοπαιδαγωγική θεώρηση της μάθησης και της αξιολόγησης
- Η διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης στην Προσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία : (Πρακτικά Πανελλήνιου συνεδρίου)
- Η βιωματική μάθηση στο σχολείο, Δ. Καμαρινού
- Διδάσκω και μαθαίνω στο σχολείο, Χ. Χρονοπούλου