• Πολύς λόγος γίνεται για το «σχολείο του μέλλοντος»…Θα θέλατε να μας σκιαγραφήσετε το περιεχόμενό του;

Οι εποχές έχουν αλλάξει. Η ταχύτητα των αλλαγών έχει επηρεάσει όλους τους τομείς της ζωής. Η εκπαίδευση έχει υποστεί και αυτή τις πιέσεις αναγκαίων προσαρμογών στις νέες συνθήκες… Αυτό που αποκαλούμε «σχολείο του μέλλοντος» είναι, ακριβώς, η ανάγκη για την ανίχνευση νέων εκπαιδευτικών αναγκών και η πρόκληση για την αναζήτηση μιας άλλης εκπαιδευτικής φιλοσοφίας και πρακτικής…

• Σε ποια στοιχεία θα εντοπίζατε, κυρίως, την ανάγκη αλλαγών και τη διαμόρφωση νέων προοπτικών;

Έχει πλέον γίνει συνείδηση σε όλους μας: Το παραδοσιακό σχολείο αδυνατεί να ασκήσει τον κριτικό νου. Δεν επιτυγχάνει να καλλιεργήσει το συνθετικό στοχασμό. Επομένως, δε μπορεί να προκύψει από το εκπαιδευτικό μας σύστημα ο πραγματικά ελεύθερος και πολυεπίπεδος σημερινός άνθρωπος. Δε μπορούμε να έχουμε τον υπεύθυνο, τον ηθελημένο, τον επιλεκτικό πολίτη που απαιτούν οι σύγχρονες περιστάσεις… Έχει, ακόμη, αξιολογηθεί ως αναγκαιότητα η οργάνωση και η λειτουργία μιας «άλλης» σχολικής τάξης. Η διαμόρφωση ενός διαφορετικού μαθησιακού περιβάλλοντος. Η παγίωση μιας «άλλης» μεθόδου εργασίας, η οποία θα απελευθερώσει τις δημιουργικές δυνάμεις του παιδιού και θα εμπνεύσει το πρωτότυπο, θα εφεύρει το καινούργιο, θα επιλέξει το ουσιαστικό και θα επηρεάσει την πραγματική αλλαγή…

• Αυτή η αναγκαία προοπτική κατά πόσο μπορεί να επηρεαστεί από το σχολείο του μέλλοντος;

Στο πλαίσιο αυτής της επιδιωκόμενης αλλαγής διαμορφώνεται, ήδη, κάτι που φαίνεται προκλητικό και απίστευτο: Ένα δύσκολο πέρασμα από το πνεύμα του παραδοσιακού σχολείου και από την πραγματικότητα της σημερινής σχολικής τάξης. Μια διαφοροποίηση της συμβατικής διδασκαλίας και μάθησης. Ο ελπιδοφόρος προσανατολισμός ενός «ανοιχτού» εκπαιδευτικού προγράμματος. Ένας διαφορετικός δάσκαλος, ως Παιδαγωγική ευαισθησία και σχολική πρακτική. Δηλαδή στην ουσία: Ένα σχολείο διαφορετικό και πιο αποτελεσματικό…!

Η δυναμική αυτού του σχολείου θα λυτρώσει το παιδί από τη χρόνια «αιχμαλωσία» σε καταστάσεις που ακινητοποιούσαν τη σκέψη του. Θα αξιοποιήσει τη λειτουργία της ομάδας. Θα διευκολύνει την ενεργητική συμμετοχή του στη μάθηση, που έχει πραγματικά ανάγκη και θα επιτρέψει τη βιωματική προσέγγιση της γνώσης. Αυτή η Παιδαγωγική φιλοσοφία και πρακτική έχει ως στήριγμα ένα καινούργιο θεμέλιο: Τη συναισθηματική Νοημοσύνη. Η Συναισθηματική Νοημοσύνη δεν αφορά μόνο στους μαθητές. Αφορά σε όλους τους παράγοντες της σχολικής κοινότητας. Αφορά καταρχήν στην οικογένεια των μαθητών. Εκεί, που προθεμελιώνεται η προσωπικότητα των παιδιών. Αφορά στο σχολείο. Στο χώρο που συγκροτείται ο χαρακτήρας και αξιοποιούνται οι δυνατότητές τους, για μια ομαλή εξέλιξη και επιτυχία στη ζωή. Αφορά, ευρύτερα, στον κόσμο της εργασίας, αφού διευκολύνει την επαγγελματική επιτυχία. Είναι μια καινούργια οπτική για τη δύναμη της σωστής ομαδικής εργασίας. Είναι μια ικανότητα που επιτρέπει να αποκτούμε τις δεξιότητες που απαιτούνται, προκειμένου να διαπρέπει ο άνθρωπος στο χώρο της εργασίας..!

• Με ποια έννοια η Συναισθηματική Νοημοσύνη επηρεάζει, θετικά, το χώρο της εργασίας;

Ο κόσμος των επιχειρήσεων, ίσως, δεν έχει αντιληφθεί ακόμη πόσο σημαντική είναι η συναισθηματική ικανότητα για την επιτυχία. Τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Οργανισμού… Και όμως… Η ικανότητα αυτή είναι η πρώτη προτεραιότητα στο χώρο της εργασίας, που αλλάζει συνεχώς αποκαλύπτοντας ένα νέο τοπίο. Σ’ αυτό το χώρο δύσκολα θα μπορεί κανείς να επιβιώσει, αν δε διαθέτει Συναισθηματική Νοημοσύνη..!

Η Συναισθηματική Νοημοσύνη είναι μια άλλη διάσταση της νοημοσύνης. Δεν περιορίζεται στις γνώσεις που έχει αποκτήσει κάποιος με τις σπουδές, με την εκπαίδευση ή με την εξειδίκευση. Αναφέρεται, ειδικότερα, σε μια άλλη πτυχή της ανθρώπινης ικανότητας για αυτεπίγνωση, αυτοκυριαρχία, αυτοέλεγχο και ευσυνειδησία. Αναφέρεται, ακόμη, στην ικανότητα να μπαίνουμε στη θέση του άλλου, να τον κατανοούμε, να τον ακούμε προσεκτικά και να ασκούμε επιρροή. Και το πιο σημαντικό: Να επικοινωνούμε, ουσιαστικά, μαζί του και να συνεργαζόμαστε. Θα έλεγα, συμπερασματικά, ότι είναι μια καινούργια οπτική για τη δύναμη της σωστής ομαδικής εργασίας. Αυτό είναι κάτι που σίγουρα πρέπει να ξεκινήσει από το πνεύμα ενός σύγχρονου σχολείου. Από ένα περιεχόμενο σπουδών που θα ισορροπήσει τον ανθρώπινο χαρακτήρα της εκπαίδευσης και θα εξασφαλίσει τη προετοιμασία του ανθρώπου για τη ζωή…

• Θα θέλατε να αναφερθείτε, ειδικότερα, σ’ αυτή την νέα οπτική για τη δύναμη της σωστής εργασίας;

Ζούμε σε έναν κόσμο ταχύτητας και ανταγωνισμού. Αντιμετωπίζουμε νέες προκλήσεις και χρειαζόμαστε νέες δυνατότητες και ταλέντα. Με αυτές, τόσο στον εργασιακό χώρο, όσο και στο χώρο της χαοτικής προσωπικής ζωής, αναζητούμε τρόπους για να βελτιώνουμε τη συμπεριφορά και τις σχέσεις μας. Έχει διαπιστωθεί, εμπειρικά, και έχει τεκμηριωθεί από τις έρευνες, ότι χρειαζόμαστε μια «άλλη» πλευρά της εξυπνάδας. Με αυτήν την ικανότητα μπορούμε να μειώνουμε το άγχος, να αυξάνουμε την παραγωγικότητά μας, να συνειδητοποιούμε τα συναισθήματά μας, τη στιγμή που αναδύονται και να αλληλεπιδρούμε με τους γύρω μας… Αυτή η άλλη πλευρά της εξυπνάδας, που δεν καλύπτεται παρά ελάχιστα από το συμβατικό πρόγραμμα, είναι η Συναισθηματική Νοημοσύνη…

• Θα μπορούσε, κατά τη γνώμη σας, να ενταχθεί η Συναισθηματική Νοημοσύνη στο πρόγραμμα ενός σχολείου του μέλλοντος;

Θα έλεγα, χωρίς δισταγμό, ναι..! Κάτω βέβαια από προϋποθέσεις…Καταρχήν το σχολείο του μέλλοντος θα πρέπει να διαφυλάξει, ως περιεχόμενο, την ανθρωποκεντρική του Φιλοσοφία. Θα πρέπει να έχει παιδοκεντρικό προσανατολισμό και βιωματικό χαρακτήρα. Επιβάλλεται να λειτουργεί με μια στοχοθέτηση και ομαδοποίηση, που θα την καθορίζουν τα παιδιά. Μια ομαδοποίηση με βάση τις ικανότητες και τις ανάγκες τους και όχι αυτές που θα καθορίζει ο δάσκαλος ή εκείνες που επιβάλλει το πρόγραμμα. Μέσα από το περιεχόμενο ενός τέτοιου προγράμματος, στο οποίο οι νέες Τεχνολογίες θα πρέπει να είναι το ουσιώδες στήριγμα και παραπλήρωμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, θα πρέπει να λειτουργεί ένα πρόγραμμα-μάθημα από τη ζωή, με τη ζωή, για τη ζωή του παιδιού… Μόνο έτσι το παιδί θα προσανατολιστεί σε μια πορεία αυτοπραγμάτωσης. Σε μια διαδικασία ανακάλυψης του «ποιος είμαι» και «πώς» θα διεκδικήσω την επιτυχία μου στη ζωή…(αυτογνωσία)… Μέσα από την προοπτική ενός τέτοιου προγράμματος θα μοιραστεί την εμπειρία της ζωής. Θα ισορροπήσει με τους άλλους. Θα μάθει να «ακούει» την καρδιά του. Να κατανοεί και να μοιράζεται συναισθήματα με μια βαθύτερη αντίληψη νοήματος…

• Είμαστε σε θέση να υιοθετήσουμε μια τέτοια φιλοσοφία και πώς ετοιμαζόμαστε για μια τέτοια προοπτική;

Τα τελευταία χρόνια, ευτυχώς, το παραγνωρισμένο μέχρι πρόσφατα συναίσθημα μπήκε δυναμικά στο χώρο της Ψυχοπαιδαγωγικής σκέψης. Οι Ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι ακόμη και ο τρόπος που αισθανόμαστε μπορεί και πρέπει να διδαχθεί. Αρκεί, να καταβάλλουμε μια συντονισμένη προσπάθεια και να εφεύρουμε μια μεθοδολογία για να υπερβαίνουμε τα βασικά εμπόδια για συνεργασία…Αυτό είναι και ουσιαστική, και πρακτική ανάγκη…Για παράδειγμα… Μας δίδαξε ποτέ κανείς στο σχολείο της όποιας βαθμίδας το «πώς» μπορούμε να μετατρέψουμε την αντιπαράθεση σε συνεργασία; Και όμως..! Η ικανότητα για συνεργασία, ακόμη και με αντιπάλους, αποτελεί κλειδί για την επιβίωση… Ακόμη και οι άσπονδοι εχθροί πρέπει να μάθουν να συνεργάζονται, ώστε να επιβιώσουν…

Ποιος μας δίδαξε ποτέ, ότι το πρώτο εμπόδιο για μια σωστή συνεργασία βρίσκεται μέσα μας; Το πώς, δηλαδή, αυτοπαγιδευόμαστε σε έναν κύκλο αντίδρασης και σε ένα πεδίο αρνητικών συναισθημάτων (θυμός, έχθρα, φόβος, δυσπιστία), από τα οποία γεννιέται η αδιαλλαξία, η δυσαρέσκειά μας και η επιμονή μας να υποχωρήσει ο άλλος, ή να νικήσουμε τον αντίπαλό μας… Όλα αυτά, είτε συμβαίνουν στο επίπεδο της οικογένειας, είτε στο χώρο του σχολείου, είτε στον κόσμο της επιχείρησης, μας επιβάλλουν να αναπτύξουμε μια ικανότητα εποικοδομητικής αντιμετώπισης. Μήπως, δεν είναι καθημερινή πραγματικότητα για όλους μας ο καταπιεσμένος μαθητής, ο εκνευρισμένος και δυσαρεστημένος πελάτης, ο ανικανοποίητος ή και αυθαίρετος εργοδότης ή και ο δόλιος συνεργάτης; Πώς θα διατηρήσουμε τον έλεγχο σε τέτοιες καταστάσεις;

• Εννοείτε μια δυνατότητα για την αντιμετώπιση δύσκολων στιγμών, ή την ανάπτυξη μιας γενικότερης ικανότητας σε προσωπικό επίπεδο..;

Εννοώ μια στρατηγική υπέρβασης του εαυτού μας. Μιας επιτυχημένη αντιμετώπιση των διαφορών που ανακύπτουν, όλο και πιο έντονα, σε όλα τα επίπεδα των κοινωνικών μας σχέσεων. Παράλληλα, όμως, σαφώς και εννοώ την ανάπτυξη προσωπικών δυνατοτήτων σε πρακτικά προβλήματα που μας προκύπτουν…Για παράδειγμα: Φοβόμαστε να μιλάμε δημόσια. Να υποστηρίζουμε και να επιβεβαιώνουμε τον εαυτό μας. Να παίρνουμε αποφάσεις και να νιώθουμε οικειότητα. Να αλλάξουμε δουλειά. Να χάσουμε ένα προσφιλές πρόσωπο. Να χειριστούμε μια σχέση στα κρίσιμα σημεία της. Φοβόμαστε την αλλαγή. Φοβόμαστε τη μονιμότητα, την επιτυχία, την αποτυχία. Φοβόμαστε το θάνατο… Μήπως, είναι καιρός να σκεφτούμε καλύτερα και βαθύτερα κάποιους τρόπους να χειριζόμαστε καλύτερα καταστάσεις σαν αυτές που προκύπτουν, ως νομοτέλεια της ζωής; Αυτό, κάποιος, κάποτε, κάπου πρέπει να μας το διδάξει..!

• Τι θα είχατε, ανακεφαλαιωτικά, να τονίσετε για τη Συναισθηματική νοημοσύνη σε ένα σχολείο του μέλλοντος;

Ως εκπαιδευτικός, Θα ήθελα να προτάξω, καταρχήν, την ανάγκη μιας συναισθηματικής νοημοσύνης στο χώρο της σχολικής τάξης. Οι μαθητές πρέπει να συνειδητοποιούν, ότι δεν είναι οι μόνοι στον κόσμο που νιώθουν φόβο. Να μαθαίνουν ότι πρέπει να ανοίγουν την καρδιά τους και να μοιράζονται τα συναισθήματά τους. Θα καταλάβουν με τον καιρό, ότι ο φόβος ποτέ δε θα φύγει, όσο συνεχίζεται η ζωή και η ανάπτυξή τους. Ότι ο μόνος τρόπος να απαλλαγούν από το φόβο του να κάνουν κάτι, είναι να αρχίσουν να το κάνουν, παρακάμπτοντας κάθε αίσθηση ανημποριάς. Τελικά, θα μάθουν πώς να αναγνωρίζουν τους φόβους τους. Πώς να μετατρέπουν τις απογοητεύσεις και τις αδυναμίες τους σε δύναμη. Πώς να αγαπούν βαθιά τον καλύτερο φίλο τους, τον εαυτό τους….Ευρύτερα, ωστόσο, θα ήθελα να αναφερθώ στη ζωτική ανάγκη περαιτέρω ευαισθητοποίησης όλων μας στη Συναισθηματική Νοημοσύνη. Ανεξάρτητα, από τη λειτουργία μας στο χώρο της οικογένειας, ή από τις δραστηριότητά μας στον εργασιακό ή κοινωνικό χώρο.

Όλοι μας διαπιστώνουμε ότι σε κάθε είδους ομαδική δράση αναπτύσσεται ένα είδος Μάνατζερ. Γιατί, με κάποιο τρόπο και σε κάποιο επίπεδο, ασκείται διοίκηση…Ο γονιός πρέπει να πιστέψει ότι είναι ένα είδος Μάνατζερ. Ο δάσκαλος είναι (ή πρέπει απαραίτητα να γίνει) ο νέος ηγέτης της σχολικής τάξης. Είτε προσφέροντας κίνητρα, είτε σχεδιάζοντας και προγραμματίζοντας σχολικές καταστάσεις, είτε κατευθύνοντας την ομάδα του στο πλαίσιο της διδασκαλίας και της Παιδαγωγικής. Οι εργαζόμενοι του όποιου επιπέδου δραστηριότητας ασκούμε ή υφιστάμεθα Διοίκηση. Όμως, για να κάνουμε το σωστό δεν έχουμε μάθει να προγραμματίζουμε με οξυδέρκεια και σωφροσύνη. Δεν έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε με θάρρος τις δυσκολίες, ούτε να αναλαμβάνουμε καθώς πρέπει τις ευθύνες μας.

• Να συμπεράνουμε, επομένως, ότι η Σ. Ν. , πέρα από το σχολείο του μέλλοντος, δίνει περιεχόμενο στο μέλλον όλων μας…

Ασφαλώς, ναι…Αρκεί να μικρύνουμε λίγο το σύμπαν. Να δούμε τι στόχους θέτουμε και αν μπορούν να πραγματοποιηθούν; Πώς συνεργαζόμαστε για την υλοποίησή τους…Τι κάνουμε με την ομάδα μας… Χωρίς τους συνεργάτες μας δεν είμαστε τίποτε. Πόσο ακούμε πρόθυμα, πόσο μιλάμε προσεκτικά, αν θυμώνουμε σπάνια… Προσέχουμε τις λέξεις που γίνονται πράξεις;… Φροντίζουμε οι πράξεις μας να γίνονται σωστές συνήθειες;…Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι πάνω σ’ αυτές διαμορφώνεται ο χαρακτήρας μας;.. Πόσο προσέχουμε το χαρακτήρα μας, που γίνεται το πεπρωμένο μας..! Πάνω απ’ όλα: Εξακολουθούμε να ονειρευόμαστε έναν καλύτερο μέλλον; Αυτό το μέλλον για να το αντιμετωπίσουμε, ως άτομα και ως κοινωνία, πρέπει να είμαστε καλά προετοιμασμένοι… Πρέπει να είμαστε αρκετά ευέλικτοι, ώστε να παραμείνουμε στο παιχνίδι.. Αυτό σημαίνει, ότι όταν συμβεί κάποια αλλαγή, πρέπει να προσαρμόζεται κανείς, αμέσως, για να μη περιθωριοποιηθεί. Οι αναλφάβητοι του 21ου αιώνα δεν θα είναι όσοι δε θα μπορούν να γράφουν και να διαβάζουν, αλλά όσοι δε μπορούν να ξεμάθουν και να ξαναμάθουν, έλεγε ο Άλβιν Τόφλερ… Αν δεν κοιτάξουμε μπροστά το σκηνικό δεν πρόκειται να αλλάξει. Κανένας δεν είναι λιγότερο έτοιμος για το αύριο από τον άνθρωπο που έχει άκαμπτες απόψεις, για το πώς θα είναι αυτό το αύριο..

Και για την αντιμετώπιση αυτού του αύριο ένας είναι ο κανόνας: πρέπει να ενεργήσουμε τώρα..!