«Μην πιέζεις «τετράγωνα παιδιά» να περάσουν από «στρόγγυλες τρύπες…»
Θα σταθώ στην πιο συγκλονιστική εμπειρία: στη συνειδητοποίηση του παιδιού, που συμβαίνει γύρω στα τρία του χρόνια, ότι δεν ταυτίζεται με το Περιβάλλον. Δεν αποτελεί μέρος του. Είναι μια ξεχωριστή οντότητα, μια ιδιαιτερότητα, κάτι ΜΟΝΑΔΙΚΟ και ΑΝΕΠΑΝΑΛΗΠΤΟ, όπως και όλοι οι άλλοι γύρω του…
Πάνω σ’ αυτήν την εμπειρία πλάθεται, βαθμιαία, η προσωπικότητά του. Συγκροτείται η ταυτότητά του. Διαμορφώνεται η προσωπική του αίσθηση για τον κόσμο. Καλλιεργείται η «δική» του γλώσσα, ως κώδικας επικοινωνίας με το περιβάλλον… Αυτήν τη γλώσσα καλούμαστε να «αφουγκραστούμε», αυτήν την προσωπικότητα επιβάλλεται να «κατανοήσουμε», αυτήν την μοναδικότητα πρέπει να «σεβαστούμε» Γονείς και Δάσκαλοι. Mε μάτια ορθάνοιχτα και με αυτιά ανοιχτά…
Είναι δύσκολο, αλλά αναγκαίο να καταλάβουμε ότι τα παιδιά μας δεν είναι ίδια. Δεν είναι μόνο διαφορετικά μεταξύ τους… Είναι πολύ πιο αλλιώτικα από μας και την εποχή μας. Μας εκπλήσσουν και μας μπερδεύουν. Δεν καταλαβαίνουμε, για παράδειγμα, γιατί, ενώ ζουν σε μια «αυθάδη» αφθονία, μοιάζει να βιώνουν απίστευτη στέρηση. Την πυκνή επαφή, που τους οργανώνουμε, μοιάζει να την αισθάνονται ως παχυλή απουσία. Την «πολυγνωσία», που τους συσσωρεύουμε ως σύστημα στο μυαλό τους, μας την … επιστρέφουν ως αδράνεια σκέψης και έλλειψη κριτικής του ικανότητας…
Οι διαπιστώσεις αυτές, είναι ένα αποτέλεσμα δυσεξήγητο: πώς να κατανοήσει κανείς την ιδιότυπη μοναξιά τους… Πού να αποδώσει την έλλειψη πραγματικής επικοινωνίας και πώς τελικά να δώσει λύσεις σε ανάγκες που ασφυκτιούν, σε προσμονές που λουφάζουν, σε ακοίμητα όνειρα και ελπίδες που παραμένουν ζωντανές, σε φόβους που κρύβονται, σε αιτήματα που δυσκολεύονται να εκφραστούν.
Αυτήν την πραγματικότητα των παιδιών οφείλουμε να τη δούμε με «ορθάνοιχτα» μάτια. Αυτό το παιδί πρέπει να αφουγκραστούμε με «ανοιχτά» αυτιά. Αυτές τις «κρυμμένες φωνές» θα πρέπει να αναδείξουμε μελετώντας την αθέατη πλευρά της προσωπικότητάς τους. Είναι ο μόνος τρόπος για ένα καλύτερο μέλλον….
Πώς «αντιμετωπίζεις», για παράδειγμα, τη φοβισμένη µικρή, που πιάνει τις γωνιές της τάξης για να περνά απαρατήρητη; Που όμως, το βλέμμα της λάμπει, όταν συλλαμβάνει το επιδοκιμαστικό βλέμμα της δασκάλας για τις προσπάθειες που καταβάλλει…
Πώς «χειρίζεσαι» τον σκυθρωπό, τον ανήσυχο, τον σχεδόν αδιάφορο μαθητή, που με κόπο παρακολουθεί τα τεκταινόμενα της τάξης και που τελικά, ακολουθεί οδηγίες μόνον αν κατάλληλα πιεστεί…
Πως «κουμαντάρεις» τον ατίθασο, τον ασυγκράτητο που δεν ησυχάζει και ούτε αφήνει ήσυχο κανέναν. Που είναι, ωστόσο, ολοφάνερη η αλλαγή της συμπεριφοράς του , όταν νιώσει το χάδι της δασκάλας , την οποία υπεραγαπά.
Πώς «στηρίζεις» τον προικισμένο, τον συγκροτημένο μαθητή, τον πρωταγωνιστή στην καθημερινή λειτουργία της τάξης. Που δεν αντέχει την υπολειτουργία της. Ούτε τη δυσλειτουργία της ομάδας του. Που από θετικός κινδυνεύει να γίνει αρνητικός συντελεστής του μαθήματος και της τάξης;
Πώς «αφομοιώνεις» τον εγωκεντρικό που θέλει να είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην τάξη; Που έχει ικανότητες και τις προβάλλει σε κάθε ευκαιρία έντονα και επίμονα. Που δεν αποσύρεται από τη συζήτηση, αν δεν πει την τελευταία λέξη… Που, τελικά, χάνεται στο περιθώριο της τάξης, αν δεν αισθανθεί με τον τρόπο του ότι σέβεσαι την προσωπική του ιδιοσυστασία…
Ο Παιδαγωγός της μέριμνας
Αυτή η ενδεικτική διαφορετικότητα των μαθητών, δείχνει ότι κάθε παιδί είναι ένα και Μοναδικό. Έχει ανάγκη από μια ιδιαίτερη, ξεχωριστή, ατομική στήριξη, κατά συνέπεια διαφορετική. Κάθε δάσκαλος αυτό το ξέρει καλά. Γι αυτό, γίνεται ο Παιδαγωγός της μέριμνας και της στήριξης όλων των παιδιών, με τρόπο διαφορετικό για το καθένα: Είναι απαιτητικός στον χαρισματικό και ταλαντούχο. Ανεκτικός στον μαθητή χαμηλών επιδόσεων. Υπομονετικός στον φυγόπονο, Παρωθητικός στον αποθαρρημένο, ενισχυτικός στον επιμελή και ευσυνείδητο. Λογικά αυστηρός στον αφηρημένο, απαιτητικός σε κείνον που επαναπαύεται και κατανοητικός σε κείνον που πασχίζει με κάθε τρόπο να κάνει αισθητή την παρουσία του…
Φανταστείτε αυτή η μαθητική πολυτυπία να αντιμετωπιστεί με τη λογική της ισοπέδωσης και με την τακτική της ομοιομορφίας… Είναι σαν να ισχυριζόμαστε ότι επιλύσαμε το πανάρχαιο και άλυτο πρόβλημα του τετραγωνισμένου κύκλου. Είναι σαν να πιστεύει κανείς, σχηματικά, ότι μπορεί να περάσει από «στρόγγυλη τρύπα», την «τετράγωνη αυθεντικότητα» του κάθε παιδιού. Άλλωστε, η πιο άνιση μεταχείριση είναι η ίση αντιμετώπιση των ανίσων…
Καταλήγοντας, θεωρώ σημαντικό να βλέπουμε συνολικά την προσωπικότητα του παιδιού, και μοναδικά τον τρόπο αντιμετώπισής του… Μέσα από τις «κρυμμένες φωνές του… Να μελετούμε, υπομονετικά, τη δική του εικόνα της πραγματικότητας. Να βηματίζουμε με το ρυθμό του. Να αναπνέουμε με την ένταση της αναπνοής του. Να αφουγκραζόμαστε το ρυθμό ή την αρρυθμία της δικής του καρδιάς…
Ένα μάθημα από τον μικρό Δημήτρη
Βιώσαμε τις τελευταίες μέρες , ως εμπειρία τραγική, την αίσθηση της Μοναδικότητας του παιδιού… Μέσα από την απουσία του μικρού Δημήτρη. Αυτού το οχτάχρονου μικρού ήρωα που προσπαθούσε να βηματίσει στη σχολική ζωή, παλεύοντας μέχρι την τελευταία στιγμή την άδικη μοίρα του… Τελικά, δεν τα κατάφερε… Πρόλαβε όμως να μας διδάξει την καρτερία , την επίμονη διεκδίκηση του δικαιώματος για ζωή, την αίσθηση της πάλης, ακόμη και αν διαισθάνεσαι ότι παλεύεις με δυνάμεις υπέρτερες. Μας έδειξε τη δύναμη ενός μοναδικού παιδιού που πάλεψε παλικαρίσια, ως την τελευταία στιγμή…
Κάθε φορά, Δημήτρη, που θα σκέφτομαι τα ΜΟΝΑΔΙΚΑ παιδιά, που με περιτριγυρίζουν, θα θυμάμαι εσένα. Γιατί με δίδαξες με τον τρόπο σου ότι δεν υπάρχει ισχυρότερη απόδειξη ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑΣ από το πάθος ενός οχτάχρονου να παλέψει την τραγική του μοίρα του και να νικήσει τη ζωή… Με βοήθησες με τον τρόπο σου να θυμηθώ το δικό μου το δρόμο… Να ανακαλύψω το «κρυμμένο μου παιδί», ιδιαίτερα όταν νιώθω πως υπάρχω σε έναν κόσμο που κλέβει τα παιδικά όνειρά , αφού αγνοεί τα παιδιά… Μας έκανες να πιστέψουμε βαθύτερα, ως δάσκαλοι, τη σχολική τάξη και το σχολείο ως χώρο χωρίς αποκλεισμούς. Ως περιβάλλον, χωρίς απορρίψεις. Ως ζεστή γωνιά όπου κυριαρχεί η αγάπη, η θέληση, η κατανόηση, ο σεβασμός στην ανθρώπινη ιδιαιτερότητα και προσωπικότητα.
Σε ευχαριστούμε για το «μάθημα» που μας έδωσες… Θα σε θυμόμαστε πάντα…!
Ελένη Δούκα – Πατέρα