Προλεγόμενα

Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής έχει πλέον «ενσωματωθεί» στη διδακτική πράξη…Αποτελεί μια πραγματικότητα, κυρίως, για τις τρεις μεγάλες τάξεις του Δημοτικού και την οργάνωση προγραμμάτων για την καλλιέργεια ανώτερων δεξιοτήτων στους μαθητές. Αναπόφευκτα, διαμορφώνεται ένα ΝΕΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ, στοιχεία του οποίου επισημαίνονται, ενδεικτικά, παρακάτω:

1. Η μετάβαση της Εκπαίδευσης από τη βιομηχανική κοινωνία στην κοινωνία της πληροφορίας…

• Αξίες και προτεραιότητες της εκπαίδευσης στη βιομηχανική κοινωνία…
  • Κουλτούρα της βιομηχανικής νεοτερικότητας: μαζικότητα, μηχανιστικός χαρακτήρας παραγωγής και ιεραρχική δομή και οργάνωση…Οικοδόμηση Έθνους-Κράτους…
  • Ομαλή μετάβαση από τη γεωργική στη βιομηχανική κοινωνία…Οργανωμένη ιεραρχικά με εμφανή τα μηχανιστικά στοιχεία στη μαθησιακή και διδακτική διαδικασία…
  • Το σχολείο χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια. Προσφέρει εκπαιδευτικά εφόδια με σταθερή αξία, που αξιοποιούνται σε βάθος χρόνου….
  • Προσφερόμενη γνώση ενιαία, που δεν έχει χρηστικό χαρακτήρα, με ασαφές αξιακό περιεχόμενο που στόχο έχει να διαμορφώσει ηθικό χαρακτήρα και ολοκληρωμένη προσωπικότητα…
  • Διαπνέεται από τις αρχές του διαφωτισμού…Η γνώση διατηρεί τον ουμανιστικό της χαρακτήρα και Προσβλέπει στην κοινωνική πρόοδο μέσω της τεχνολογικής ανάπτυξης…
• Η Εκπαίδευση στο πλαίσιο της κοινωνίας της Πληροφορίας….
  • Έκρηξη της Τεχνολογίας, Ανάδυση της κοινωνίας της γνώσης… Διαπολιτισμικότητα των κοινωνιών, Παγκοσμιοποίηση…Αντικατάσταση του παραδοσιακού κόσμου με έναν κόσμο κυριολεκτικά ρευστό, ο οποίος με την ταχύτητα που τον διακρίνει αφαιρεί από το άτομο την αίσθηση της σιγουριάς και της συνέχειας
  • Προσωρινότητα των πραγμάτων και αβέβαιη προοπτική καλλιεργεί μια κουλτούρα σχετικισμού για τη διαχρονική αξία της γνώσης και γεμίζει το άτομο με ανασφάλεια…
  • Θεμελιώδεις παραδοχές και βασικά χαρακτηριστικά της γνώσης αμφισβητούνται…Η έννοια της γνώσης υποβαθμίζεται και ταυτίζεται με την πληροφορία
  • Ο οξυμένος ανταγωνισμός απαιτεί διαρκή ετοιμότητα για ατομική μάθηση και για νέες καταστάσεις της ζωής…
  • Αναδεικνύεται η ανάγκη για ένα νέο πρόγραμμα σπουδών, μέσω του οποίου καλλιεργούνται δεξιότητες πιο κατάλληλες για τον αυξημένο ανταγωνισμό…. Διαμόρφωση μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, αμοιβαία κατανόηση και συναίσθηση
  • Αναζητείται ένας εκπαιδευτικός μετασχηματισμός, ο οποίος θα αφουγκράζεται τα αιτήματα των καιρών. Ένα σχολείο που θα μπορούσε να δώσει πληρέστερες απαντήσεις στις προκλήσεις της εποχής…
• Οι ορίζουσες του νέου σχολείου…
  • Πρωτοφανής ρυθμός κοινωνικών αλλαγών…Ανατροπές στην κοινωνία, τη γνώση και την οικονομία. Κάθε 5 χρόνια απαξιώνεται μια νέα γενιά τεχνολογίας…
  • Το σχολείο καλείται να προετοιμάσει τις νέες γενιές για ένα μέλλον με ορίζοντα 5ετίας Έλλειμμα γνώσης με κατακερματισμένες και μη χρησιμοποιούμενες γνώσεις γνωσιοκεντρική και δασκαλοκεντρική βάση, χωρίς βιωματική συμμετοχή του μαθητή…
  • Το ζητούμενο: Η κατάλληλη μορφοποίηση του σχολείου…Η μάχη για την εξέλιξη και την πρόοδο των κοινωνιών δίνεται πάντα στο μέτωπο της εκπαίδευσης μέσα στο σχολείο…
  • Το σχολείο πρέπει να αλλάξει…Να γίνει ζωντανός και ελκυστικός Οργανισμός. Να μαθαίνει στους νέους τον τρόπο να μαθαίνουν δια βίου…Από χώρος διδασκαλίας να γίνει χώρος ζωής…Κριτική σκέψη, πρωτοβουλιακή δράση, συλλογική προσπάθεια…Δυνατότητα στο σημερινό μαθητή και αυριανό Πολίτη να έχει άμεση πρόσβαση στην Κοινωνία της Πληροφορίας…
  • Συνειδητή πληροφόρηση στη γνώση και άσκηση του μαθητή στο να διακρίνει μέσα στον όγκο των πληροφοριών…
  • Αναβάθμιση υποδομών, εισαγωγή νέων Τεχνολογιών, συγγραφή κατάλληλων βιβλίων και σύνταξη προγραμμάτων σπουδών που να αφουγκράζονται τα μηνύματα των καιρών…

2. Τα νέα Προγράμματα Σπουδών και οι θεωρίες μάθησης…

• Τα νέα προγράμματα σπουδών στο Δημοτικό σχολείο
  • Μετασχηματισμός των σύγχρονων Παιδαγωγικών αντιλήψεων και των δημιουργούμενων αναγκών και απαιτήσεων της κοινωνίας σε διδακτικές προσεγγίσεις…
  • Σύνταξη νέων προγραμμάτων που θα εναρμονίζονται στα σύγχρονα ρεύματα της παιδαγωγικής και της διδακτικής επιστήμης, αλλά και τις νέες κοινωνικές προσδοκίες για το σχολείο
  • Αποφυγή γνωσιοκεντρικών τάσεων και προσπάθεια για ενεργό συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία, προκειμένου να οικοδομήσουν καλύτερα τη γνώση…
  • Ισόρροπη ανάπτυξη διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, με στόχο να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες.
  • Ανάδειξη ευέλικτης οργάνωσης και ομαδικής εργασίας των μαθητών στη σχολική τάξη, μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής, ευχάριστης διαμονής και χαράς.
  • Ένα νέο πρόγραμμα σπουδών πρέπει να λάβει υπόψη του τη ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών και της επικοινωνίας, το όγκο των πληροφοριών που καλείται να προσλάβει ο άνθρωπος, την ενίσχυση της πολιτισμικής και γλωσσικής ταυτότητας και την προαγωγή της φυσικής, ψυχικής και κοινωνικής υγείας, καθώς επίσης και την προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος, με την υιοθέτηση νέων προτύπων συμπεριφοράς…
  • Δυνατότητα επεξεργασίας των θεμάτων μέσα από συσχετιζόμενα γνωστικά αντικείμενα και σύνθεσης της γνώσης που προκύπτει από την επεξεργασία αυτή (διαθεματικότητα)…
  • Κατάλληλη οργάνωση της διδακτέας ύλης και ενεργητική προσέγγιση της γνώσης. Διαχείριση της πληροφορίας με τη χρήση των ηλεκτρονικών Υπολογιστών, η οποία και αποτελεί οριζόντιο στόχο όλων των μαθημάτων…
  • Η υλοποίηση των στόχων που διέπουν οι βασικές αρχές των νέων προγραμμάτων καταδεικνύει τη μεγάλη σημασία και την ιδιαίτερη συμβολή της νέας τεχνολογίας στην εκπαίδευση των μαθητών…
• Η θεωρία «οικοδόμησης» της γνώσης…
  • Η ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών της επικοινωνίας και της πληροφορίας ήταν αδύνατο να μην επηρεάσει και το χώρο της Εκπαίδευσης….Η Πληροφορική στην Εκπαίδευση είναι μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα….
  • Με την ένταξη των τεχνολογιών της επικοινωνίας και της πληροφορίας δεν εισάγεται απλά ένα ακόμη μέσο στο χώρο της εκπαίδευσης, αλλά αναπτύσσεται μια νέα διάσταση της εκπαιδευτικής διαδικασίας…
  • Ο Η/Υ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο διδακτικής πράξης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εποπτικό μέσο διδασκαλίας σε όλα τα μαθήματα…
  • Νεότερες θεωρίες για τη μάθηση επισημαίνουν τη μεγάλη σημασία που αποκτούν οι Η/Υ στη δημιουργία νέου περιβάλλοντος μάθησης και τη συμβολή τους στην «κατασκευή» της γνώσης από τους μαθητές μέσα από ενεργητικές μεθόδους μάθησης…
  • Σύμφωνα με τη θεωρία του «εποικοδομητισμού» ο μαθητής δεν είναι παθητικός δέκτης «αντικειμενικών γνώσεων», αλλά ένα υπεύθυνο και αυτόνομο άτομο, το οποίο μετέχει ενεργά στη διαδικασία της μάθησης…
  • Η μάθηση κατά συνέπεια συντελείται σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, το οποίο παρέχει στο μαθητή τα απαραίτητα εργαλεία και το κατάλληλο περιβάλλον στήριξης…Είναι μια διαδικασία οικοδόμησης, αναδόμησης και επέκτασης της γνώσης, στηριγμένη κυρίως, σε συνεργατικές και διερευνητικές μαθησιακές δραστηριότητες….
  • Σύμφωνα με την άποψη αυτή ο μαθητής αναλαμβάνει την ευθύνη για το «τι» θέλει να μάθει, «πώς» θα το μάθει, καθώς και το «πότε» θέλει να μάθει…
  • Η μάθηση επικεντρώνεται περισσότερο στη διαδικασία παρά στο αποτέλεσμα…
  • O Εποικοδομητισμός δεν συμβιβάζεται με διαδικασίες εξωτερικού ελέγχου και αυστηρής καθοδήγησης, αλλά παρέχει τη δυνατότητα στο μαθητή αφενός να ασκεί έλεγχο στη διαδικασία της μάθησης και αφετέρου να δίνει έμφαση στο στοχασμό, στην κατασκευή της γνώσης και στη δράση….
  • Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η τεχνολογία μπορεί να συμβάλλει στην απελευθέρωση των εκπαιδευόμενων από εξωτερικούς ελέγχους, βοηθώντας τους επιπλέον να αναλάβουν ενεργό ρόλο στα εκπαιδευτικά και στα κοινωνικά δρώμενα…

3. Ο ρόλος του ηλεκτρονικού Υπολογιστή, του Εκπαιδευτικού και του μαθητή στην αξιοποίηση των νέων Τεχνολογιών

• Οι νέες τεχνολογίες στο πλαίσιο της κοινωνίας της πληροφορίας
  • Η σημερινή κοινωνία είναι μια ανοιχτή, ανταγωνιστική κοινωνία, μια κοινωνία της γνώσης, η οποία εξαρτά τις πιο σημαντικές διεργασίες της από το βαθμό στον οποίο είναι ικανή να εκμεταλλεύεται την πληροφορία για την πρόοδό της…
  • Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι δεξιότητες αναζήτησης, αξιολόγησης, και χρησιμοποίησης της πληροφορίας αποκτούν πολύ μεγαλύτερη σημασία από την προσωπική συσσώρευση γνώσεων…
  • Η Εκπαίδευση αδυνατεί να αγνοήσει τις τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις. Προβάλλει, επομένως, επιτακτικά η ανάγκη για ένα διδακτικό μοντέλο, το οποίο θα είναι συνυφασμένο με τη σύγχρονη παιδαγωγική και κοινωνική πραγματικότητα…
  • Δηλαδή: Ένα μοντέλο διαλογικής σχέσης δασκάλου-μαθητή, προσανατολισμένο στην ανάπτυξη ικανοτήτων δόμησης της γνώσης, συνεργασίας και παραγωγικότητας, αναζήτησης, ανάλυσης και έκθεσης της πληροφορίας σε πλαίσια ενεργητικής κοινωνικής δραστηριότητας, που έχει προσωπικό, αλλά και κοινωνικό νόημα για τους μαθητές…
  • Με βάση τα παραπάνω οφείλουμε να προετοιμάσουμε το σημερινό μαθητή και αυριανό Πολίτη ώστε:
  • Να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για αναζήτηση πληροφοριών
  • Να είναι δημιουργικός και αποτελεσματικός χρήστης των ΤΠΕ
  • Να επικοινωνεί με άλλους που βρίσκονται μακριά
  • Να οικοδομεί τις γνώσεις του σε ένα ευνοϊκό και όσο γίνεται πιο αυθεντικό περιβάλλον μάθησης…
• Οι νέες τεχνολογίες ως μέσο-εργαλείο μάθησης στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση
  • Όταν μιλάμε για εργασίες πάνω στην Πληροφορική, δεν εννοούμε μόνο το χειρισμό των μηχανημάτων, αλλά ένα πλέγμα ασχολιών, που σχετίζονται με την ανάκτηση, την ανάλυση και την αξιολόγηση των πληροφοριών…

Το ζητούμενο για την εκπαίδευση είναι ο μαθητής:

• να μάθει τρόπους ανεύρεσης πληροφοριών
• να αναλύει πληροφορίες
• να αξιολογεί πληροφορίες
• να σκέφτεται κριτικά
• να συνθέτει στοιχεία και να βγάζει δικά του συμπεράσματα
• να εργάζεται ομαδικά
• να αποκτήσει δεξιότητες για να εκμεταλλευτεί τις νέες επικοινωνιακές δυνατότητες

Η εμπλοκή των νέων τεχνολογιών απαιτεί μια ουσιαστική μεταβολή της μαθησιακής διαδικασίας και μια καθοριστική αλλαγή στάσης, με διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων, όπου οι διαφοροποιήσεις του δασκαλοκεντρικού μοντέλου διδασκαλίας με το νέο διδακτικό-μαθησιακό περιβάλλον είναι εμφανείς…

Δεν είναι ικανό από μόνο του το τεχνολογικό μέσο να οδηγήσει το μαθητή και να τον ενθαρρύνει στις μαθησιακές του διαδρομές. Είναι ο εκπαιδευτικός που θα προσαρμόσει, θα εμπλουτίσει, και θα υποστηρίξει με νέες διδακτικές προτάσεις την οικοδόμηση της γνώσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι «νέες τεχνολογίες» αποτελούν έναν έξυπνο τρόπο για να αναθεωρήσουμε ορισμένες πλευρές της διδασκαλίας…

• Η μάθηση στο πλαίσιο των νέων Τεχνολογιών
  • Οι μαθησιακές διαδικασίες, κάτω από την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών ταυτίζονται με ερευνητικές, δρασιακές και συμμετοχικές διαδικασίες (μαθαίνω κάνοντας…)
  • Ο εκπαιδευτικός προσδιορίζει μεν το θέμα, αλλά δεν κατέχει τη διδακτική διαδικασία και το περιεχόμενο…Οι μαθητές έχουν να αντιμετωπίσουν μια προβληματική κατάσταση, καθώς δεν έχουν να διαβάσουν και να αποδώσουν το περιεχόμενο των βιβλίων , αλλά να δράσουν ενεργά, προκειμένου να δώσουν λύση στην καινούργια προβληματική κατάσταση, μέσω ηλεκτρονικής έρευνας.
  • Η μάθηση δεν είναι πια καθοδήγηση, αλλά μια διαδικασία αλληλεπίδρασης, με αυθεντικές προβληματικές καταστάσεις, μια κατασκευαστική μάθηση, η οποία διαφέρει από το προκαθορισμένο μαθησιακό περιβάλλον των σχολικών εγχειριδίων…
• Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής στην εκπαιδευτική διαδικασία…
  • Ο μαθητής δεν είναι παθητικός δέκτης της πληροφορίας, αλλά ενεργός δημιουργός διαδικασιών αφομοίωσης της παρουσιαζόμενης πληροφορίας και οικοδόμησης προσωπικών αντιλήψεων.
  • Οι σύγχρονες αυτές αντιλήψεις για τη μάθηση μπορούν να υπηρετηθούν από τις νέες τεχνολογίες, με αιχμή του δόρατος τον Η/Υ ο οποίος:
  • Μπορεί να φέρει το μαθητή σε επαφή με τον πραγματικό κόσμο, μέσα από την παρουσίαση εικόνων της πραγματικής ζωής…
  • Μπορεί να προσφέρει εξομοιώσεις και μικρόκοσμους, για τη μελέτη ενός φαινομένου, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να οικοδομήσει συνεπέστερα…
  • Μπορεί να παρουσιάσει στο μαθητή «σενάρια» καταστάσεων, ζητώντας του να πάρει αποφάσεις που επηρεάζουν την εξέλιξη των καταστάσεων αυτών….
  • Ο Η/Υ, για να υπηρετήσει σωστά την εκπαίδευση πρέπει να γίνει εργαλείο έκφρασης, διερεύνησης, πειραματισμού και αναζήτησης στα χέρια των μαθητών..
  • Τα πλεονεκτήματα του Η/Υ φαίνεται πως είναι περισσότερα στην Α/βάθμια Εκπαίδευση Ο καλύτερος τρόπος αξιοποίησης του Η/Υ είναι να λειτουργήσει ως συμπλήρωμα και όχι ως υποκατάστατο των διαφόρων δραστηριοτήτων…
  • Ο Η/Υ δεν αντικαθιστά τον Παιδαγωγό, ο οποίος εξακολουθεί να παίζει ενεργό ρόλο στην μάθηση των παιδιών…Τα παιδιά με μαθησιακές ανάγκες επωφελούνται ιδιαίτερα…
  • Αναμφίβολα, η τεχνολογία και ιδιαίτερα ο Η/Υ μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη σημαντικών αλλαγών στη φιλοσοφία του τρόπου διδασκαλίας…
• Ο ρόλος του εκπαιδευτικού, και του μαθητή στην αξιοποίηση των νέων Τεχνολογιών

Ο ρόλος του δασκάλου

• Παιδαγωγικός: δίνει το ερέθισμα, θέτει το πρόβλημα, εξασφαλίζει πρόσβαση σε πηγές, δρα συχνά ως μαθητής…
• Κοινωνικός: επιβλέπει , συντονίζει διευκολύνει την επικοινωνία και τη συνεργασία. Δημιουργεί φιλικό, κοινωνικό περιβάλλον…
• Συντονιστικός: Σχεδιάζει το πρόγραμμα και το ρυθμό εργασίας, δηλαδή τους στόχους συνεργασίας, το χρονοδιάγραμμα, τους διαδικαστικούς κανόνες και τους κανόνες λήψης αποφάσεων…
• Τεχνικός: Εξοικειώνεται με τη νέα τεχνολογία και διασφαλίζει στη συνέχεια την εξοικείωση των μαθητών του…
• Σε καμιά περίπτωση η τεχνολογία δεν μπορεί να αντικαταστήσει την Παιδαγωγική. Αντίθετα, η μάθηση μπορεί να εμπλουτιστεί όχι μόνο με γνώσεις και εμπειρίες, αλλά και με συναισθήματα εσωτερικής επαφής και ψυχικής ολοκλήρωσης…

Ο ρόλος του μαθητή

• Ο μαθητής πρέπει να αντιμετωπίσει το «θόρυβο» των πληροφοριών με απαραίτητα εφόδια ελέγχου και επεξεργασίας πληροφοριών. Να γίνει, δηλαδή, άτομο με κριτική σκέψη και ομαδοσυνεργατική διάθεση…
• Πρέπει να εργάζεται σε ομάδες, να αναλύει, να επεξεργάζεται, να κρίνει, να συνθέτει, να ανταλλάσσει πληροφορίες, να αλληλοσυμπληρώνει ελλείψεις…
• Να συμμετέχει ενεργά σε ηλεκτρονικές κοινότητες, σε διασχολικές δραστηριότητες…Να βλέπει, να επικοινωνεί με πολυπολιτισμική συνείδηση και να κατακτά μαθησιακές στρατηγικές δρώντας συχνά ως δάσκαλος…

4. Πώς θα χρησιμοποιηθεί ο ηλεκτρονικός Υπολογιστής στη σχολική τάξη

• Η εισαγωγή του ηλεκτρονικού Υπολογιστή στη σχολική τάξη
  • Για να έχουμε θετικά αποτελέσματα από την ένταξη των Η/Υ στην τάξη θα πρέπει να συντρέξουν κάποιες βασικές προϋποθέσεις:
  • Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών σε καινούργιες μεθόδους προσέγγισης και στην κατάλληλη χρήση των Η/Υ.
  • Διαμόρφωση θετικής στάσης σχετικά με τις νέες Τεχνολογίες…
  • Δημιουργία κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού…
  • Η εισαγωγή των Η/Υ στο Δημοτικό δεν πρέπει να αποβλέπει στην ποσοτική βελτιστοποίηση της διδασκαλίας, αλλά στην ποιοτική αναβάθμισή της…
  • Η χρήση των Η/Υ πρέπει να αποτελέσει οριζόντιο στόχο όλων των μαθημάτων που διδάσκονται στο Δημοτικό, προκειμένου ναι βοηθήσει ενεργά στη διεπιστημονική σύνδεση των επί μέρους γνωστικών αντικειμένων και στη διαθεματική προσέγγιση διαφόρων θεμάτων…
  • Η εισαγωγή των Η/Υ στην εκπαίδευση δεν είναι θέμα «τεχνικό» ή «τεχνοκρατικό», αλλά καθαρά Παιδαγωγικό…
  • Ο Η/Υ εργαλείο για παροχή συμπληρωματικών πληροφοριών και δραστηριοτήτων (συμπλήρωμα και όχι υποκατάστατο)…
  • Η εισαγωγή των Η/Υ μπορεί να εξυπηρετήσει τρεις περιοχές: Στην καλύτερη οργάνωση της διδασκαλίας σε όλα σχεδόν τα διδακτικά αντικείμενα…
  • Μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τους μαθητές στην καλύτερη εμπέδωση των εννοιών και στην ενίσχυση των μαθητών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες…
  • Μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στην εξοικείωση των μαθητών με τα προϊόντα της νέας Τεχνολογίας…
  •  Ο Η/Υ μπορεί να αξιοποιηθεί στην τάξη με επιτυχία ως μέσο για την έρευνα και συλλογή πληροφοριών, ως έκφραση και καλλιέργεια του γραπτού λόγου, ως εποπτική διδασκαλία, ως εξάσκηση –εμπέδωση και ενίσχυση των μαθητών και ως ανάπτυξη νοητικών διεργασιών και αλλαγής στάσης του μαθητή στον τρόπο απόκτησης της γνώσης…
• Ο ηλεκτρονικός Υπολογιστής ως μέσο για την έρευνα, την επικοινωνία και τη συλλογή πληροφοριών
  • Το διαδίκτυο αποτελεί ένα από τα νεότερα, δυναμικότερα, αλλά και πολυδιάστατα και δαιδαλώδη αποκτήματα της εκπαιδευτικής εργαλειοθήκης…
  • Ειδικότερα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί:

Ως αστείρευτη πηγή δεδομένων, πληροφοριών και εκπαιδευτικού υλικού…

• Δυνατότητα πρόσβασης σε αφθονία δεδομένων και πληροφοριών
• Χρήση έτοιμου διδακτικού υλικού και προγραμμάτων
• Αποθήκευση στη μνήμη εκπαιδευτικών και άλλων προγραμμάτων

Ως μέσο ενημέρωσης, προβολής και δημοσίευσης πληροφοριών…

• Δημιουργία σχολικών ιστοσελίδων
• Καλλιέργεια δεξιοτήτων επικοινωνίας και παρουσίασης ιδεών και πληροφοριών
• Παροχή πληροφοριών για το σχολείο και τη λειτουργία του
• Δημοσίευση αξιόλογου εκπαιδευτικού υλικού
• Προβολή εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων κ.λ.π.

Ως μέσο επικοινωνίας…επιτρέπει:

• Παροχή δυνατοτήτων συνεργασίας και ανταλλαγής απόψεων και ιδεών μεταξύ μαθητών, δασκάλων και ειδικών…
• Γνωριμία με διαφορετικούς ανθρώπους ή κοινωνικές ομάδες
• Αναζήτηση ή παροχή πληροφοριών
• Άνοιγμα ενός παραθύρου αλληλεπίδρασης με τον κόσμο
• Αναβάθμιση του παραδοσιακού τρόπου διδασκαλίας…και ενίσχυση της συνεργατικής και διερευνητικής μάθησης
• Μετάβαση από την έννοια της «τάξης» στην έννοια της «κοινότητας μάθησης»….

Ως μέσο έκφρασης του γραπτού λόγου…

• Ο Η/Υ μπορεί να βοηθήσει στη διδασκαλία του γραπτού λόγου, της γραφής και της ανάγνωσης…
• Μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για την αυτοδιόρθωση των λαθών.
• Δίνει έτσι την ευκαιρία στους μαθητές να συνειδητοποιήσουν τα λάθη τους, να προβληματιστούν, να αναζητήσουν το σωστό τρόπο γραφής τους, να σταθούν κριτικά σε αυτά και συνεπώς να αναπτύξουν μεταγνωστική δεξιότητα…
• Βοηθά ιδιαίτερα τους μαθητές της Α΄ να κατακτήσουν ευκολότερα το μηχανισμό της Ανάγνωσης…
• Aλλά, και τους μεγαλύτερους μαθητές στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν την ανάγνωσή τους και να συλλέξουν ανετότερα πληροφορίες από το διαδίκτυο…

Ως εποπτικό μέσο διδασκαλίας….

• Μια σπουδαία παρέμβαση του Η/Υ στο αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων του Δημοτικού είναι και η χρήση του ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας.
• Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση κατάλληλων προγραμμάτων προσομοίωσης βασικών εννοιών και προγραμμάτων πολυμέσων που επιτρέπουν στο μαθητή να κατανοήσει βασικές έννοιες με τη βοήθεια βίντεο, κίνησης, μουσικής, γραφικών, κειμένου και εικόνων με χρώμα και ήχο…
• Άλλα προγράμματα που μπορούν να βοηθήσουν στην εποπτική διδασκαλία του μαθήματος είναι εκείνα των πολυμέσων. Τα πολυμέσα μπορούν να συνδυάσουν αρμονικά εικόνα, κίνηση, χρώμα, βίντεο, ήχο, κείμενο, μουσική, γραφικά και να προσφέρουν μια ολιστική θεώρηση του προς εξέταση φαινομένου…Με τους τρόπους αυτούς η διδασκαλία γίνεται ζωντανή και ενδιαφέρουσα…
• Τέλος, ο Η/Υ έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει σημαντικά τη διδασκαλία όλων σχεδόν των μαθημάτων, που διδάσκονται στο δημοτικό σχολείο, προσφέροντας ποιοτικού επιπέδου εποπτεία (παρουσιάζει στην οθόνη διαγράμματα, χάρτες, ποταμούς βουνά και πλήθος άλλων στοιχείων, τα οποία δίνουν την ευκαιρία στους μαθητές να κατανοούν πληρέστερα έννοιες και να προσεγγίζουν, διαθεματικά, άλλα γνωστικά αντικείμενα…

Ως μέσο εξάσκησης, εμπέδωσης και ενίσχυσης του μαθητή…

• Η χρήση του Η/Υ- και γενικότερα της νέας Τεχνολογίας- βοηθούν σε μεγάλο βαθμό το μαθητή να εμπεδώσει αποδοτικά τις γνώσεις που απέκτησε στη φάση της πρόσκτησης των διαφόρων εννοιών και να τις κατανοήσει σε βάθος (διαδικασία του «λιγότερο διάβασμα»…)
• Το αλληλεπιδραστικό περιβάλλον αποτελεί αναμφίβολα τη βάση για πιο ευχάριστο, δημιουργικό και εξατομικευμένο σύστημα διδασκαλίας. Στα διαδραστικά, κυρίως, προγράμματα των νέων Τεχνολογιών βρίσκει την εφαρμογή της και η πρόταση των ειδικών για πολυαισθητηριακή διδακτική προσέγγιση…
• Αυτό επιτυγχάνεται με μια σειρά αξιόλογων προγραμμάτων, τα οποία συνδέουν τα περισσότερα σχολικά διδακτικά αντικείμενα με κείμενο, κίνηση, εικόνα, χρώμα και οπτικοηχητικά ερεθίσματα…(ως παράδειγμα αναφέρεται η εφαρμογή του προγράμματος «Λογομάθεια»)…

Ως μέσο ανάπτυξης των νοητικών διεργασιών και της αλλαγής στάσης του μαθητή στον τρόπο απόκτησης της γνώσης…

• Μια άλλη σπουδαία χρήση του Η/Υ στο πρόγραμμα σπουδών των μαθημάτων του Δημοτικού σχολείου είναι και η χρήση του ως μέσου ανάπτυξης των νοητικών διεργασιών και της αλλαγής στάσης του μαθητή στον τρόπο απόκτησης της γνώσης…
• Οι έρευνες είναι αποκαλυπτικές στις περιπτώσεις που ο Η/Υ εντάσσεται σε παιδαγωγικές μεθόδους που υιοθετούν τα συνεργατικά και εποικοδομιστικά μοντέλα μάθησης. Διαπιστώνεται μια θετική αλλαγή των μαθητών απέναντι στη γνώση και τη μάθηση…
• Η παιδαγωγική σημασία του Η/Υ οφείλεται στο ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο προσωπικής διερεύνησης και έκφρασης ιδεών…
• Ο μαθητής είναι σε θέση με την αυτενέργεια που αναπτύσσει να μεθοδεύει τον τρόπο σκέψης του ορθολογικά, ιεραρχικά και εποικοδομητικά…
• Καλλιεργούνται, επίσης δεξιότητες ταξινόμησης, ανάπτυξη της διακριτής αντιληπτικής ικανότητας στη συστηματική διάταξη των σχέσεων μεταξύ αντικειμένων.
• Έτσι, οι μαθητές μαθαίνουν να σκέπτονται, να υιοθετούν κατάλληλες στρατηγικές για τη λύση διαφόρων προβλημάτων και, γενικά, αναπτύσσουν ευελιξία στη σκέψη τους, μαθαίνοντας από τα λάθη τους…

5. Διδακτικό μοντέλο για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

• Προσδιορισμός αναγκών, χαρακτηριστικών και ενδιαφερόντων των μαθητών…
  • Για να δομηθεί σωστά ένα διδακτικό μοντέλο και να καταστεί λειτουργικό πρέπει να προηγείται ένα στάδιο ανίχνευσης επιμορφωτικών αναγκών των συμμετεχόντων σε αυτό σε συνδυασμό με τον προσδιορισμό των ενδιαφερόντων και των εμπειριών τους…
  • Η έκβαση της εκπαιδευτικής διαδικασίας εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη μελέτη των στοιχείων αυτών…
  • Η ανίχνευση των μαθησιακών αναγκών των μαθητών αποτελεί μια διαδικασία συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων, που στοχεύει στην οργάνωση δραστηριοτήτων μάθησης (τεχνικές ανίχνευσης εκπαιδευτικών αναγκών, παρατήρηση, ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, συζητήσεις σε ομάδες, ανάλυση γραπτών κειμένων και άτυπες συζητήσεις…)
• Ομαδοποίηση των συμμετεχόντων στη διαδικασία της διδακτικής παρέμβασης…
  • Είναι γενικά αποδεκτό στο χώρο της διδακτικής ότι οι ατομικές διαφορές των μαθητών, ως προς τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, καθιστούν αναποτελεσματική την προσπάθεια να ασκήσει ο εκπαιδευτικός την επιμορφωτική του παρέμβαση σε ολόκληρη την ομάδα με τρόπο ομοιόμορφο…
  • Η σύγχρονη διδακτική προσέγγιση προϋποθέτει έναν άλλο διαφορετικό τύπο επικοινωνίας ανάμεσα στα άτομα, στο δάσκαλο και στο περιβάλλον…
  • Στο πλαίσιο αυτής της αντίληψης απαιτείται το πέρασμα από μια στατική σε μια δυναμική διαδικασία μάθησης και διδασκαλίας χαρακτηριστικά της οποίας είναι: η προσέγγιση της νέας γνώσης μέσα από την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, καθώς και η ανάληψη δράσεων από μέρους των μαθητών για την επεξεργασία και την πρόσκτησή της, η προσπάθεια διευκόλυνσης του μαθητή που συμμετέχει για καλύτερη επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των μαθητών στην ανακάλυψη και την πρόσκτηση της γνώσης, η ισότιμη συμμετοχή όλων στη διερεύνηση και κατάκτηση της νέας γνώσης και η ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για ουσιαστικότερη μελέτη του συγκεκριμένου προβλήματος…
• Καθορισμός σκοπών και στόχων της διδακτικής παρέμβασης…

Καθορισμός των σκοπών

• Μετά την ολοκλήρωση της ανίχνευσης των επιμορφωτικών αναγκών των μαθητών, τον προσδιορισμό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και την ένταξή τους σε ομάδες, ακολουθεί η διατύπωση των σκοπών της επιμορφωτικής παρέμβασης…
• Οι σκοποί πρέπει να είναι διατυπωμένοι κατά τέτοιο , ώστε να είναι σύμφωνοι με τους προσωπικούς σκοπούς και στόχους που θέτουν οι μαθητές…
• Οι σκοποί πρέπει να διατυπώνονται, αφού προηγουμένως λάβουμε υπόψη μας τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις αντιλήψεις αυτών που συμμετέχουν στην επιμορφωτική δραστηριότητα

Καθορισμός των στόχων

• Ο καθορισμός των στόχων της διδακτικής παρέμβασης αποτελεί μια δύσκολη διαδικασία. Από τη διατύπωσή τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η έκβαση της επιμορφωτικής παρέμβασης…
• Υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ σκοπών και στόχων: οι πρώτοι είναι γενικόλογοι και μη μετρήσιμοι, ενώ οι δεύτεροι πιο συγκεκριμένοι και μετρήσιμοι
• Για να είναι λειτουργικοί οι διδακτικοί στόχοι πρέπει να βρίσκονται σε αρμονία με τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς και με τα είδη μάθησης που πρόκειται να καλλιεργηθούν…
• Η ασάφεια των διδακτικών στόχων μπορεί να καταστήσει όλη την εκπαιδευτική διαδικασία προβληματική, καθώς δεν δίνεται μια σταθερή βάση για την επιλογή και τη διαμόρφωση του διδακτικού υλικού…

• Ανάπτυξη μαθησιακών στόχων…
  • Οι μαθησιακοί στόχοι περιγράφουν το αποτέλεσμα των ειδικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια υλοποίησης ενός εκπαιδευτικού προγράμματος…
  • Οι στόχοι πρέπει να διατυπώνονται με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς καθορίζουν το είδος της συμπεριφοράς που αναμένεται να αναπτύξουν οι εκπαιδευόμενοι μέσα από ενεργητικές διαδικασίες μάθησης…
  • Οι μαθησιακοί στόχοι είναι χρήσιμοι για τέσσερις κυρίως λόγους:
    • εξασφαλίζουν συνέχεια στο σχεδιασμό της μαθησιακής διαδικασίας,
    • καθοδηγούν στην επιλογή του μαθησιακού περιεχομένου και στην επιλογή των κατάλληλων μεθόδων,
    • αποτελούν κριτήρια αξιολόγησης, σχετικά με τις εμπειρίες που αποκτούν οι μαθητές και
    • βοηθούν τους συμμετέχοντες στο να οργανώνουν καλύτερα τη διαδικασία της μάθησής τους…
• Ανάλυση περιεχομένου διδακτικών στόχων…
  • Τη διατύπωση και την ανάπτυξη των στόχων ακολουθεί η ανάλυση του περιεχομένου. Προσδιορίζονται έτσι με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια οι αρχές, οι έννοιες, και οι δεξιότητες που προκύπτουν από τους διδακτικούς στόχους…
  • Ο δάσκαλος πρέπει να γνωρίζει με ακρίβεια το όλο πλέγμα των στοιχείων, που συνθέτουν το προς διδασκαλία αντικείμενο, προκειμένου να προγραμματίσει και να οργανώσει αντίστοιχες δραστηριότητες μάθησης…
  • Με αυτόν τον τρόπο κατασκευάζει ένα είδος «εννοιολογικού χάρτη» αντίστοιχο με εκείνον που επιθυμεί να σχηματίσει στον εγκέφαλο του μαθητή…
• Προετοιμασία για την υλοποίηση της μάθησης…

Καθορισμός κριτηρίων επιλογής μέσων

• σε κάθε μαθησιακή διαδικασία τόσο ο εκπαιδευτικός όσο και οι μαθητές αναζητούν τρόπους με τους οποίους θα καταστεί πιο εύκολη, πιο δημιουργική, πιο αποτελεσματική η διαδικασία της μάθησης…
• Γενικότερα, υπάρχουν πολλά θέματα που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, τόσο κατά το στάδιο της προετοιμασίας, όσο και κατά τη διεξαγωγή της μάθησης
• Επίσης, υπάρχουν αρκετοί μαθητές που χρειάζονται βοήθεια κατά το στάδιο του σχεδιασμού των μαθησιακών παρεμβάσεων, προκειμένου αυτές να επιφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα…

Επιλογή μέσων (CD-ROM, Λογισμικό)

• Σημαντικό ρόλο στην επιτυχία ενός εκπαιδευτικού προγράμματος με αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών διαδραματίζουν τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν…
• Η επιλογή των μέσων δεν είναι εύκολη υπόθεση. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Πρέπει να σχετίζονται με τους στόχους που έχουν τεθεί αρχικά και λειτουργούν συμπληρωματικά με αυτούς, καθώς και με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του προς διδασκαλία θέματος

Προφίλ του Εκπαιδευτικού

• Η επιτυχημένη εφαρμογή ενός διδακτικού μοντέλου σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με την επιλογή του κατάλληλου εκπαιδευτικού…
• Η επιλογή του πρέπει να γίνεται με κριτήρια τις γνώσεις του, την πρόσβαση που μπορεί να έχει στο κατάλληλο υλικό, στην ικανότητα επικοινωνίας και στην Παιδαγωγική αλληλεπίδραση…

Καθορισμός χρόνου διδακτικής παρέμβασης

• Από τα βασικότερα στοιχεία ενός διδακτικού μοντέλου είναι ο χρόνος…
  • Το στοιχείο του χρόνου υποδιακρίνεται, ειδικότερα:
    • στο χρόνο που αφιερώνεται για τη μάθηση,
    • το χρόνο που απαιτείται να μάθει ο μαθητής και
    • το χρόνο που είναι διατεθειμένος να αφιερώσει ο μαθητής για μάθηση…
  • Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός μαθήματος εξαρτώνται από τους συμμετέχοντες, από την εκπλήρωση των σκοπών και των στόχων του Προγράμματος, από τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του αναλυτικού προγράμματος και από τις συνθήκες του σχολικού περιβάλλοντος που δημιουργούνται…

• Υλοποίηση διδακτικής παρέμβασης…
  • Μια ολοκληρωμένη διδακτική παρέμβαση περνάει από τρεις κύριες φάσεις…
    • φάση προσανατολισμού και ανάδειξης των ιδεών, κατά την οποία οι μαθητές παρωθούνται να εμπλακούν στη μαθησιακή διαδικασία,
    • τη φάση της αναδόμησης των ιδεών, κατά την οποία οι μαθητές ενστερνίζονται τις επιστημονικές απόψεις για το θέμα που επεξεργάζονται, συμμετέχοντας ενεργά στις διάφορες δραστηριότητες του μαθήματος και τέλος
    • τη φάση της εφαρμογής και ανασκόπησης κατά την οποία οι μαθητές συσχετίζουν αυτά που έμαθαν με τις εμπειρίες και τα βιώματα της καθημερινής ζωής…
  • Σε όλες αυτές τις φάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες για την ποιοτική αναβάθμιση της διδασκαλίας.

• Αξιολόγηση…
  • Η αξιολόγηση είναι μια συνεχής διαδικασία που ξεκινά από το πρώτο στάδιο δόμησης και ολοκληρώνεται μετά την ολοκλήρωσή του…
  • Η αξιολόγηση αποκτά ιδιαίτερη αξία γιατί μας δίνει πληροφορίες:
    • Για το βαθμό επίτευξης των στόχων που είχαν τεθεί
    • Για τον τρόπο διεξαγωγής της παρέμβασης
    • Για το είδος των σχέσεων που αναπτύχθηκαν και
    • Για το είδος τη σκέψης που αναπτύχθηκε
• Μεταγνωστική Αξιολόγηση….

Η Μεταγνωστική αξιολόγηση συνίσταται στη συνείδηση και τη γνώση που έχει το άτομο για τις διαδικασίες σκέψης τις οποίες ακολουθεί, καθώς και στην ικανότητά του να προγραμματίζει, να προβλέπει, να κατευθύνει και να αξιολογεί τις σκέψεις του…

Πηγές:

• Η διδασκαλία των μαθημάτων του Δημοτικού σχολείου με Η/Υ (Διδακτικές εφαρμογές στο πλαίσιο του Διαθεματικού Προγράμματος Σπουδών, Ν. Αγγελόπουλος – Π. Καραγιάννης – Ι. Καραντζής – Ι. Φραγκούλης – Ε. Φωκάς
• Εφαρμογές βασικών αρχών της μάθησης στην Εκπαίδευση, Ι.Δ. Καραντζής
• Ο Δάσκαλος στη Σχολική τάξη – Βασικές Ψυχοπαιδαγωγικές και διδακτικές εφαρμογές, Ι. Καραντζής.