Ουσιαστική κινητοποίηση στη Σχολική τάξη….

Βασικές επισημάνσεις

(από το βιβλίο: «Ουσιαστική Κινητοποίηση στη Σχολική Τάξη», το οποίο στην ουσία υπονοεί μια μετάβαση του παιδιού από τη σχολική τάξη στην κοινωνία)

Προλογικά…

Είναι σημαντικό για το Δάσκαλο να γνωρίζει πώς να κινητοποιεί τους μαθητές του στην τάξη και –κυρίως – πώς να εμπνεύσει τους μαθητές τους στο να βρίσκουν πηγές ενδιαφέροντος μέσα στη σχολική τάξη…Αυτό μπορεί να το επιτύχει με ένα φάσμα στρατηγικών , ιδεών και σκέψεων ενδεικτικές των οποίων είναι οι παρακάτω επισημάνσεις

• Αν δεν μαθαίνετε εσείς σημαίνει (ότι εγώ) μιλάω μόνη/ος μου…
• Ας αναλογιστούμε τι ακριβώς σημαίνει «διδασκαλία» και τι θα πει «μαθαίνω»…
• Και να σκεφτούμε: Πώς μπορούμε από «σχολείο διδασκαλίας» να γίνουμε «σχολείο ουσιαστικής μάθησης»…
• Πώς, δηλαδή συντελείται αυτή η μετάβαση από τη διδασκαλία στη μάθηση
• Γνωρίζουμε, πραγματικά, ότι η διδασκαλία δεν παράγει από μόνη της μάθηση;
• Kαι τι σημαίνει στην ουσία «διαδικασία μάθησης»…. (το ενδιαφέρον θα ήταν η πρώτη και βασικότερη διαδικασία που θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει κατά προτεραιότητα είναι αυτό που αποκαλούμε: «διαδικασία μάθησης»)
• Την είπαμε: Λιγότερο Διάβασμα στο Σπίτι … Περισσότερη δουλειά στην τάξη.,. Τι εννοούσαμε , αλήθεια , ακριβώς…;

Η «μάθηση» περιγράφεται ως διαδικασία τεσσάρων βημάτων:

Βήμα πρώτο: Ασυνείδητη ανικανότητα: (δεν γνωρίζω ότι είμαι ανίκανος να εκτελέσω κάποια δραστηριότητα…).

Βήμα δεύτερο: Συνειδητή ανικανότητα: (καταλαβαίνω αυτό που δεν μπορώ να κάνω: η εικόνα ενός αυτοκινήτου όταν πρωτομπαίνω σε αυτό…)

Βήμα τρίτο: Συνειδητή ικανότητα: (αποκτώ τις δεξιότητες οδήγησης και τις υλοποιώ)

Βήμα τέταρτο: Μη συνειδητή ικανότητα: (Δεν χρειάζομαι συνειδητή επεξεργασία για να εκτελέσω τις νέες δεξιότητες (α, αυτό είναι εύκολο για μένα… οδηγώ και … σκέφτομαι ακόμη και κάτι άλλο…)

Εμείς έχουμε συνειδητοποιήσει την άγνοιά μας; Πόσο είμαστε έτοιμοι να την αποδεχτούμε και να κάνουμε κάτι γι αυτό…; Η άγνοιά μας είναι απαραίτητη για την ανάπτυξή μας (χρησιμοποιώντας, σταδιακά, τη γνώση που αποκτούμε…) Πόσο συνδυάζουμε την «περιέργεια» με την «αμάθεια». Το μέλλον εξαρτάται από αυτό…

• Επομένως, μήπως πρέπει να αλλάξουμε εμείς ως δάσκαλοι, για να τα πάνε καλύτερα τα παιδιά; Να πάψουμε, δηλαδή, να ασχολούμαστε τόσο με τη διδακτική πράξη , αλλά με τα αίτια για τα οποία αυτή δεν αποδίδει αυτό που επιδιώκουμε;
• Μήπως, πρέπει να γινόμαστε, ταυτόχρονα, μαθητές; Να βιώσουμε τον εκδημοκρατισμό της γνώσης και την πρωτόγνωρη δυνατότητα πρόσβασης σε όλη τη γνώση του κόσμου… (Και εννοώ την αενάως ανανεούμενη γνώση σε καθημερινή βάση… )
• Παράλληλα και ταυτόχρονα, να κινητοποιούμε τα παιδιά για την ανεύρεση των πηγών της γνώσης, για τον διαχωρισμό και την αξιολόγηση της γνώσης, κυρίως στη σωστή διαχείριση της γνώσης… Πρέπει να αποδεχτούμε πρώτοι εμείς την αμάθειά μας ως αφετηρία μιας συναρπαστικής διαδρομής, για να μπορέσουμε να την εμπνεύσουμε και στους μαθητές μας
• Πάντα πρέπει να διερωτόμαστε: Γιατί τα παιδιά βαριούνται στην τάξη; Πόσο ποιοτική είναι γι αυτά η μαθησιακή εμπειρία που τους προσφέρουμε…;
• Ας θυμηθούμε ένα όρο εξαιρετικά ενοχλητικό για μας τους δασκάλους, ίσως όμως σημαντικά εύλογο και αντικειμενικό για τους μαθητές: Είναι το λεγόμενο «Διδακτογενές σύνδρομο» (ασθένεια που προκαλούν οι ελλιπείς διδακτικές μέθοδοι…)
• Μέσα από την πολυμεθοδία που συσκοτίζει και περιπλέκει τα πράγματα, αντί να τα φωτίζει, ας προσπαθήσουμε να αντιδιαστείλουμε, τουλάχιστον, τις στρατηγικές μάθησης από τα κίνητρα για τη μάθηση. Αυτή είναι η ουσιαστική έννοια της κινητοποίησης στην τάξη που είναι η αρχική βάση της μάθησης που επιδιώκουμε…
• Καλά το λέει ο ανώνυμος ποιητής: «Καμία γραπτή λέξη, ούτε προφορική έκκληση δεν διδάσκει τα μικρά μυαλουδάκια αυτό που βλέπουν με τα μάτια τους, ούτε και όλα τα βιβλία σε όλα τα ράφια του κόσμου δεν μπορούν να το διδάξουν. Το μόνο που διδάσκει είναι αυτό που είναι ο ίδιος ο δάσκαλος ή η δασκάλα τους..!
• Είστε ένας φοβερός δάσκαλος: Το ξέρετε…; Οι συνάδελφοί σας το γνωρίζουν;… (ετεροαξιολόγηση ως κύριος ετήσιος στόχος…)
• Γιατί συχνά οι μαθητές σας και οι γονείς τους δεν το ξέρουν; (η αυτοαξιολόγηση και η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου…)
• Μήπως και οι προϊστάμενοί σας δεν γνωρίζουν, ακριβώς, τι δάσκαλος/α είστε; Τι είναι αυτό… απάθεια των άλλων ή αδράνεια δική σας ;

Ας εστιάσουμε για λίγο στο χώρο της τάξης… Στο χώρο αυτό τρία πράγματα συμβαίνουν:

• Τα παιδιά δέχονται πληροφορίες
• Τα παιδιά επεξεργάζονται τις πληροφορίες και
• Τα παιδιά διασκεδάζουν αποκτώντας πληροφορίες και γνώσεις (ο παράγοντας αυτός αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα των δύο πρώτων, προκειμένου να έχουν αποτέλεσμα).

Ας ρίξουμε μια ματιά έξω από την τάξη:

• Συμβαίνουν απίθανα πράγματα: παιδιά για τα οποία η «μάθηση στο σχολείο» είναι μια χαμένη υπόθεση, εμφανίζουν εξαιρετική επιδεξιότητα και προσαρμογή σε άλλους τομείς θα έλεγα πιο σημαντικούς γιατί συνδυάζουν την πρακτική γνώση με την επιβίωση. Πολλές φορές σου το λένε αφοπλιστικά: Σε αυτό που με διδάσκεις τι χρήσιμο υπάρχει για μένα; Ποιο είναι το νόημα; Γιατί αυτό πρέπει να το μάθω;

Το μήνυμα είναι ένα…:

• Να αφήσουμε για λίγο τα μαθηματικά ή τις ποικίλες γνώσεις που «στοιβάζουμε» στην αποθήκη του παιδικού μυαλού … Ας ασχοληθούμε κατά προτεραιότητα με τον ΑΝΘΡΩΠΟ που κάθε παιδί κρύβει μέσα του και θέλει απεγνωσμένα να τον αναδείξει. Ας τα διδάξουμε μέσα από το δρόμο που τα διεγείρει…

Η επιθυμία πρέπει να πηγάζει από μέσα μας…

• Να μην είναι αποτέλεσμα εξωτερικής πίεσης (Ο Πλάτωνας δεν είχε άδικο: Μη βία, αλλά «παίζων τους παίδας τρέφε»). Όσο πιο πίσω κοιτάζεις, τόσο πιο μπροστά είναι πιθανό να δεις… (Τσώρτσιλ)
• Με βάση αυτήν την εσωτερική παρακίνηση πρέπει να συνδιαμορφώσουμε με τα παιδιά μια στοχοθεσία με απλά λόγια…(τι θέλουμε, πότε το θέλουμε, πώς ξεκινάμε… Πώς ελέγχουμε και ξαναελέγχουμε την πορεία μας… Πώς απολαμβάνουμε αυτή τη διαδρομή… Αποδίδουμε περισσότερο όταν ξέρουμε ποιος είναι ο στόχος μας και δρούμε ανάλογα, προκειμένου να τον επιτύχουμε…
• Μ.Ε.Ρ.Ε.Σ.: Οι στόχοι μας πρέπει να είναι: Μετρήσιμοι, Επίκαιροι Ρεαλιστικοί, ελκυστικοί και Ευέλικτοι και Συγκεκριμένοι… με σύντομη εισήγηση η οποία στον πυρήνα της συνίσταται στο ότι: «σας καλωσορίζω στον κόσμο, όπου όλα είναι δυνατά (και ακόμη: όταν σε κάτι πιστεύω πολύ ολόκληρο το σύμπαν «συνωμοτεί» προκειμένου να επιτευχθεί…)
• Και θυμηθείτε: Σε είκοσι χρόνια από τώρα θα είστε περισσότερο απογοητευμένοι από όσα δεν κάνατε, παρά από όσα έχετε κάνει (Μαρκ Τουέν).
• Σκεφθείτε τι πραγματικά θέλει η καρδιά σας… Ενδέχεται να είναι κάπου βαθιά μέσα σας ένας βουβός φυλακισμένος με προσωπικότητα, φιλοδοξία και επίγνωση του εαυτού του, που διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από την καθημερινή οντότητα που πιστεύουμε ότι είμαστε
• Παρόμοια και το παιδί… Πιθανόν να είναι μια πιθανότητα να είναι κάποιος που δεν ξέρει ότι είναι… Ότι μπορεί να είναι ένα «θαύμα»… από το τι μπορούν να κάνουν τα χέρια του (είμαι ότι κάνω) πόσα μπορεί να δει και να ξεχωρίσει το μάτι του, (είμαι ότι βλέπω) αυτά που μπορεί να κατανοήσει το αυτί του (είμαι αυτό που ακούω), όσα μπορεί να χωρέσει ο νους του (είμαι ότι σκέφτομαι), ότι αναβλύζει από την ψυχή του (είμαι αυτό που νιώθω) ότι μπορεί να μοιραστεί με τον κόσμο που το περιβάλλει (ζω για κάτι παραπάνω από τον εαυτό μου)
• Και να προσέξουμε μια μάλλον παράδοξη αλήθεια: «όσα περισσότερα κάνουμε για τα παιδιά, τόσο λιγότερα θα επιλέξουν να κάνουν τα ίδια…, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο εξαρτημένης συμπεριφοράς… Δεν πρέπει να βομβαρδίζουμε τα παιδιά με ιδέες και υλικό, αν δεν αξιολογούμε κατάλληλα τις παρεμβάσεις μας . ότι λέμε εξατμίζεται.. Αντίθετα να θυμόμαστε: Το λιγότερο είναι περισσότερο..:
• Να θυμόμαστε επίσης την Ιαπωνική Κουλτούρα για την «πλήρη γνώση» Επινόηση και αξιοποίηση διάφορων στρατηγικών και τεχνικών για να παροτρύνουν τα παιδιά στο να κινητοποιούν τον εαυτό τους… Ο Ιάπωνας κινητοποιείται όχι για να γίνει καλύτερος από κάποιον άλλο, αλλά για να γίνει καλύτερος από τον χθεσινό εαυτό του… Σύνθημα που μπορεί να μπει στην τάξη: Ποτέ να μην προσπαθείς να είσαι καλύτερος από κάποιον άλλον… αλλά πάντα να προσπαθείς να είσαι όσο καλύτερος μπορείς…
• Και αυτός ο αγώνας για τον καλύτερο εαυτό μου μπορεί να επιβραβεύεται ως πάρα πολλή προσπάθεια με χρώμα πράσινο, προσπάθησα αρκετά με χρώμα πορτοκαλί, δεν προσπάθησα καθόλου με χρώμα κόκκινο
• Το μήνυμα: να ενθαρρύνουμε το πάθος για κάτι και το πάθος για την υπεροχή έχοντας υψηλές προσδοκίες σε συνδυασμό με το υγιές ανταγωνιστικό πνεύμα και τη δημόσια απόδοση…

Ανακεφαλαιωτικά:

• Να προσδιορίσετε το σκοπό και τη συνάφεια όσων διδάσκετε
• Διδάξτε και διαμορφώστε στρατηγικές θέσπισης στόχων
• Βοηθήστε τους μαθητές να θέτουν τους δικούς τους προσωπικούς στόχους Ενθαρρύνατέ τους και υιοθετείστε υψηλές θετικές προσδοκίες και πρότυπα
• Συνειδητοποιήστε τις δυσκολίες που υπάρχουν στον κόσμο για το παιδί μετά το σχολείο.
• Αφήστε τα παιδιά να αποτύχουν (με τη θετική έννοια)
• Πανηγυρίστε με τους μαθητές σας, αντί να τους ανταμείψετε…

Πηγές:

• Ουσιαστική κινητοποίηση στη σχολιξκή τάξη (από την τάξη στην Κοινωνία) Ian Gilbert
• Η Εμψύχωση στη διδασκαλία – Μάθηση, (Το σχολείο της χαράς και της καρδιάς), Μ. Κοκκίδου
• Πώς να διαφοροποιήσουμε τη διδασκαλία σε τάξεις μεικτής ικανότητας, Carol Ann Tomlison
• H Ψυχολογία της Διδασκαλίας, Guy R. LIFRANCOIS
• Ένα σχολείο μαθαίνει, Γ. Μπαγάκη, Κική Δεμερτζή, Θα νάσης Σταμάτης
• Οι Παιδαγωγικές και διδακτικές πρακτικές του Εκπαιδευτικού έργου, Ε. Λώλη