Προλογικό σημείωμα

Ο William Edwards Demming, πρωτοπόρος σε θέματα στατιστικής ανάλυσης και διοίκησης ποιότητας ήταν Αμερικανός, αλλά αναγνωρίστηκε στην Ιαπωνία με την τεράστια συνεισφορά του στην αναγέννηση της Ιαπωνικής Οικονομίας, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου…

Η διδασκαλία του Demming συνοψίζεται στα παρακάτω 14 σημεία, τα οποία παρ’ ότι διατυπώθηκαν για την Οικονομία, στο πλαίσιο της διδασκαλίας του για τη Φιλοσοφία Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (ΔΟΠ), εντούτοις αφορούν και την εκπαιδευτική διαδικασία…

Βασικές αρχές

1. Συνέχεια και συνέπεια στην προσπάθεια βελτίωσης των μαθητών και της διδασκαλίας με στόχο την παραγωγή αποφοίτων οι οποίοι να είναι σε θέση να ανταγωνίζονται στη διεθνή αγορά.

• Το σχολείο πρέπει να προσβλέπει στο μέλλον.
• Για να αντιμετωπίζει με επιτυχία τα σημερινά και τα αυριανά προβλήματά του, πρέπει να βελτιώνει συνεχώς όλες τις διαδικασίες-λειτουργίες του.
• Επιβάλλεται ιδιαίτερη προσοχή στην ποιότητα των αποφοίτων, καθώς και στα αντικείμενα που αφορούν στη λειτουργία του σχολείου (αναλυτικό πρόγραμμα, προσωπικό, διδασκαλία, κ.λ.π.)
• Η εστίαση του ενδιαφέροντος στο μαθητή-εκπαιδευόμενο απαιτεί να εφαρμοστούν στρατηγικές επικοινωνίας και ανάπτυξης, τέτοιες που να ανταποκρίνονται πλήρως στις ανάγκες και στις δυνατότητές του.

2. Υιοθέτηση της Φιλοσοφίας Ολικής ποιότητας στην Εκπαίδευση από τη Διοίκηση του σχολείου.

• Είμαστε σε μια νέα εποχή…
• Η διοίκηση του σχολείου πρέπει να αναλάβει την υπευθυνότητα για αλλαγές και να θέσει τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός προσανατολισμού για την αποδοχή ενός νέου τρόπου σκέψης.
• Στη νέα εποχή θα επιβιώσουν μόνον οι οργανισμοί που θα παράγουν καλύτερα προϊόντα ή παρέχουν υπηρεσίες ποιότητας και θα διαθέτουν τις περισσότερες και αξιόπιστες πληροφορίες.
• Οι ηγέτες του σχολείου πρέπει να υιοθετήσουν και να υποστηρίξουν τη φιλοσοφία της συνεχούς βελτίωσης στη μάθηση, μέσω της ενδυνάμωσης της ομάδας δασκάλου-μαθητών.
• Απαιτείται να λειτουργεί στον Οργανισμό επίπεδη δομή και ανοιχτά συστήματα επικοινωνίας.
• Η διαπροσωπική σχέση και η αμοιβαία εμπιστοσύνη αποτελούν τη βάση της επιτυχίας και της μάθησης στα σχολεία….

3. Ανεξαρτητοποίηση από την αντίληψη της απλής χρήσης των tests για την επίτευξη της ποιότητας. Η ποιότητα πρέπει να είναι ενσωματωμένη στους μαθητές από την αρχή…

• Είναι πολύ αργά να αξιολογούμε την πρόοδο του μαθητή στο τέλος του μαθήματος. Δε βελτιώνουμε την απόδοσή του.
• Ο σωστός τρόπος αξιολόγησης είναι να γίνεται σε κάθε σημείο της διδασκαλίας-μάθησης.
• Τα tests και οι άλλοι δείκτες πρέπει να χρησιμοποιούνται ως διαγνωστικά εργαλεία σε όλη τη διαδικασία της μάθησης.
• Η μάθηση φαίνεται καλύτερα από τις επιδόσεις των μαθητών και την ικανότητα να εφαρμόζουν τη γνώση και τις δεξιότητες σε πραγματικές καταστάσεις.
• Το αναλυτικό πρόγραμμα και το σύστημα παράδοσης και διδασκαλίας πρέπει να επιτρέπουν στους μαθητές, ως άτομα να διερευνούν, να αποκτούν και να απαιτούν πληροφορίες μέσα στο σχολείο.
• Η ποιότητα των μαθητών αρχίζει από το σπίτι και συνεχίζεται με την οργάνωση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος του σχολείου.
• Ο σχεδιασμός του οργανωτικού περιβάλλοντος του σχολείου πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη σχέση πελάτη-προμηθευτή, την εξυπηρέτηση του πελάτη, την αποστολή του σχολείου, τη δέσμευση για μάθηση και το συστηματικό τρόπο βελτίωσης της ποιότητας.
• Ο σχεδιασμός της ποιότητας μέσα στην εκπαίδευση απαιτεί νέο τρόπο σκέψης και βελτίωση των διαδικασιών μάθησης (πρόληψη των λαθών, αντί για τη διόρθωσή τους).

4. Ελαχιστοποίηση του κόστους. Οι δάσκαλοι των μεγάλων τάξεων πρέπει να συνεργάζονται με τους δασκάλους των μικρών τάξεων, για να κατανοήσουν αυτά που περιμένουν στην τάξη τους.

Ο σκοπός δεν είναι μόνο να αναπτύξουν στους μαθητές τις δεξιότητες που απαιτούνται για να επιζήσουν στο μέλλον, αλλά για να ελαττώσουν τις αποτυχίες και να αυξήσουν στους μαθητές τη διάρκεια χρησιμοποίησής τους.

• Δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης στο σχολείο.
• Να αναγνωριστεί ο ρόλος του καθενός ως προμηθευτή και πελάτη.
• Ανάπτυξη συνεργασίας με στόχο τη μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων, των δασκάλων, των καθηγητών και των διευθυντών.
• Ο εκπαιδευτικός στηρίζεται στους γονείς, οι οποίοι είναι προμηθευτές του σχολείου.
• Οι γονείς πρέπει να αντιληφθούν ότι το σχολείο δε μπορεί να τα κάνει όλα…Ο δάσκαλος δε μπορεί να είναι πατέρας, ψυχολόγος, κοινωνιολόγος κ.λ.π.

5. Συνεχής ανάπτυξη όλων των δραστηριοτήτων της τάξης με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και του έργου του δασκάλου και κάθε μαθητή, με παράλληλη ελάττωση της πιθανότητας αποτυχίας.

• Δημιουργία περιβάλλοντος και εξασφάλιση κλίματος, στο οποίο οι δάσκαλοι να ενδυναμώνονται με στόχο να επιτύχουν μια συνεχή πρόοδο στην ποιότητα της μάθησης και της προσωπικής τους ανάπτυξης.
• Συνεχής βελτίωση με τη συμμετοχή όλων (kaϊzen) . Η φιλοσοφία αυτή αρχίζει άνωθεν και διοχετεύεται παντού στον Οργανισμό.
• Η εκπαίδευση θα βελτιωθεί, όταν αρχίσουμε να ρωτάμε: «Πώς μπορούμε αυτό να το κάνουμε καλύτερα;

6. Καθιέρωση της πρακτικής της εκπαίδευσης στην εργασία:

Οργάνωση προγραμμάτων εκπαίδευσης για το νέο προσωπικό, που δεν είναι εξοικειωμένο με την κουλτούρα και τις προσδοκίες του σχολείου.

• Πώς διατυπώνω σκοπούς
• Πώς διδάσκω αποτελεσματικά
• Πώς αξιολογώ την ποιότητα της εργασίας.
• Πώς οργανώνω προγράμματα στα οποία οι μαθητές μαθαίνουν να διατυπώνουν σκοπούς μάθησης
• Πώς να είναι περισσότερο αποτελεσματικοί στην εργασία του σχολείου
• Πώς να αξιολογούν την ποιότητα της δικής τους εργασίας
• Πώς θα μάθουν να χρησιμοποιούν τα εργαλεία ποιότητας και του τρόπους επίλυσης προβλημάτων

7. Αποτελεσματική ηγεσία

• Ηγεσία σημαίνει υποστήριξη και βοήθεια… Όχι απειλές και τιμωρίες…
• Τα άτομα πρέπει να επηρεάζονται προς τη σωστή κατεύθυνση, προς το όραμα.
• Η ηγεσία πρέπει να αναλάβει το ρόλο του εκγυμναστή και του μέντορα.

8. Η τάξη δεν διοικείται με απειλές και φόβο. Ο εκπαιδευτικός συνεργάζεται πάντοτε με τους μαθητές.

• Τα άτομα μπορούν να φτάσουν στη μέγιστη απόδοση μόνο όταν αισθανθούν ασφαλή, δε φοβούνται, μπορούν να εκφράσουν ελεύθερα την άποψή τους και μπορούν να αναζητήσουν πληροφορίες, οι οποίες απαιτούνται για την επίλυση των προβλημάτων.
• Ο φόβος είναι καταστρεπτκός για την κουλτούρα του σχολείου και για οτιδήποτε καλό συντελείται μέσα σ’ αυτό.
• Ο φόβος προκαλεί αντίσταση στην αλλαγή, εμποδίζει την ανοιχτή επικοινωνία και περιορίζει τη δυνατότητα του μυαλού να δεχτεί τη νέα γνώση.

9. Κατάργηση των εμποδίων επικοινωνίας μεταξύ διαφορετικών τμημάτων. Δάσκαλοι, καθηγητές, Διευθυντές, γονείς και μαθητές πρέπει να εργάζονται ομαδικά, ώστε να μπορούν να προβλέπουν τα προβλήματα και να δημιουργούν ένα αποτελεσματικό περιβάλλον μάθησης.

• Η απόδοση των εκπαιδευτικών και των μαθητών αυξάνεται όταν βλέπουν τους εαυτούς τους ως συνεταίρους στην πρόοδο και όταν τα διάφορα τμήματα αξιοποιούν τα ταλέντα για να δημιουργήσουν περισσότερες ευκαιρίες για μάθηση και ανακάλυψη.
• Η ομαδική εργασία είναι σπουδαία λειτουργία στη σύγχρονη διοίκηση και ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της ποιότητας.
• Πρέπει να ενισχυθεί η ενδοτμηματική συνεργασία μέσα στον οργανισμό και να αρθούν κάθε είδους εμπόδια που δεν επιτρέπουν στα άτομα να δουλεύου ομαδικά.

10. Κατάργηση των συνθημάτων και των στόχων οι οποίοι ζητούν νέα επίπεδα απόδοσης των μαθητών, χωρίς να παρέχουν καλύτερες μεθόδους.

• Το μήνυμα που πρέπει να περάσουν οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία είναι ότι: «οι μαθητές πρέπει να σκέπτονται κατά 100%. Οι μαθητές πρέπει να προτρέπονται να κάνουν ότι καλύτερο μπορούν, ώστε να αξιοποιήσουν όλες τις δυνατότητες και τις ικανότητές τους.
• Περισσότερο από το 80% των προβλημάτων που παρουσιάζονται σε έναν οργανισμό, κατά την επίτευξη της ποιότητας, οφείλονται στις διαδικασίες λειτουργίας του. Στην εκπαίδευση αυτό σημαίνει ότι η επιτυχία του σχολείου εξαρτάται περισσότερο από το σχεδιασμό του συστήματος παρά από τη διδασκαλία.
• Οι σκοποί της εκπαίδευσης πρέπει να κατευθύνονται από κάτω προς τα πάνω. Το να διευθύνεις τους άλλους είναι ένας παλιός τρόπος σκέψης. Το να βοηθάς όμως τα άτομα να διοικήσουν τον εαυτό τους είναι επιτακτική σημερινή ανάγκη. Ο Demming λέει ότι θα πρέπει να επιτρέπεται στα άτομα να διατυπώνουν τους δικούς τους σκοπούς και κατευθύνσεις.
• Η ισορροπία των μαθητών και η ομαλή λειτουργία του σχολείου βομβαρδίζονται κυριολεκτικά (γι αυτό και επηρεάζονται) από τα συνθήματα και τις πληροφορίες των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

11. Kατάργηση, για το ανθρώπινο δυναμικό και τη Διοίκηση, των ποσοτικών στόχων και προτύπων εργασίας, τα οποία δυσχεραίνουν την επίτευξη της ποιότητας.

• Το σχολείο πρέπει να λειτουργεί με ποιοτικά κριτήρια και όχι με ποσοτικούς στόχους.
• Δύσκολα διακρίνει κανείς κίνητρα για μαθητές και δασκάλους.
• Εργασίες και tests που δίνουν έμφαση σε γράμματα ή σε αριθμητικά σύμβολα, συχνά δεν αντιπροσωπεύουν την ποιότητα της προόδου των μαθητών και την πραγματική επίδοσή τους.
• Ο βαθμός που δίνουμε μπορεί να αποδειχθεί μη παραγωγικός, μακροπρόθεσμα.
• Ποια η επίδραση των βαθμών στο επίπεδο της μάθησης και της διδασκαλίας;

12. Επιβράβευση του ανθρώπινου δυναμικού… Οι μαθητές πρέπει να παρακινούνται εσωτερικά και να βελτιώνονται συνεχώς, ώστε να αισθάνονται υπερήφανοι για την εργασία τους…

• Πρέπει να παρακινούνται οι μαθητές, ώστε να αξιοποιούν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους στην απόκτηση της γνώσης…
• Για το σκοπό αυτό πρέπει να διατυπώνονται κριτήρια υψηλής ποιότητας για τους μαθητές και να τους βοηθούμε να τα εκπληρώσουν…
• Οι μαθητές θα κάνουν το καλύτερο που είναι ικανοί να κάνουν, αν μάλιστα τους δοθεί η δυνατότητα να θέτουν προσωπικούς σκοπούς και να διατυπώνουν δικά τους πρότυπα…
• Η αξιολόγηση είναι ευκαιρία για αναγνώριση και επιβράβευση. Ευρύτερα, στερεί το μαθητή (πέρα από τον αναμενόμενο βαθμό), από την υπερηφάνεια της κυριότητας της επιτυχίας και της απόκτησης της γνώσης σε όφελος της αναγνώρισής του για την εκπλήρωση προτύπων που έθεσε κάποιος άλλος. Η αναγνώριση αυξάνει το ηθικό.
• Να μετράμε τα αποτελέσματα των διαδικασιών και όχι των μαθητών…

13. Ενθάρρυνση για συνεχή εκπαίδευση και αυτοβελτίωση σε κάθε εργαζόμενο:

• Κάθε εργαζόμενος πρέπει να μελετά, να μαθαίνει και να βελτιώνεται. Οι γνώσεις και οι ικανότητες του καθενός μπορούν να επηρεάσουν τις σκέψεις και την πρόοδο των άλλων, καθώς επίσης και ολόκληρο τον Οργανισμό.
• Χρειάζονται άτομα δημιουργικά, με ανοιχτά μυαλά. Άτομα επιρρεπή σε νέες ιδέες. Δεν έχουμε έλλειψη ατόμων χωρίς γνώση, αλλά έλλειψη ατόμων που θέλουν να μάθουν, που θέλουν να κάνουν κάτι καλύτερο.

14. Συμμετοχή όλων των ατόμων (γονέων, μαθητών, καθηγητών, Διευθυντών) για την υλοποίηση των παραπάνω σημείων της νέας φιλοσοφίας.

• Ο Demming πιστεύει ότι μέσα σε κάθε Οργανισμό τα άτομα είναι η σπουδαιότερη πηγή. Κάθε πηγή όμως έχει αξία όταν χρησιμοποιούμε όλες τις δυνατότητές της. Αυτό πρέπει να κάνουμε και στο σχολείο.
• Τα σημεία – κλειδιά της Φιλοσοφίας του μπορούν να μεταφερθούν και να εφαρμοστούν στην τάξη.
• Μπορούν να εφαρμοστούν στο χώρο της τάξης γιατί και ο δάσκαλος διοικεί άτομα, όπως επίσης διοικεί και τη μάθησή τους.
• Το έργο του δασκάλου, παράλληλα με τη διδασκαλία,
  1. να διοικεί μια ομάδα 30 μαθητών,
  2. με διαφορετικές ικανότητες του καθενός,
  3. με προβλήματα οικογενειακά και προσωπικά και
  4. με σκοπό την εκπλήρωση κοινών στόχων,

ισοδυναμεί με τη δυσκολότερη διοικητική εργασία την οποία κάνει ένας μάνατζερ στην επιχείρησή του. Οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται να μάθουν και να χρησιμοποιούν τα ίδια εργαλεία διοίκησης που ήδη χρησιμοποιούν οι μάνατζερς των επιχειρήσεων

(Ο 10λογος του δασκάλου…σε μια σύγχρονη εκδοχή)

Πηγές:

• Η Ολική Ποιότητα στην εκπαίδευση Μ. Ζαβλανός
• O Κόσμος αλλάζει, ΕΜΕΙΣ; Β. Μανίκα
• Εκπαιδευτική Ηγεσία, Π. Πασιαρδής
• Από το καλό στο εξαίρετο Jim Collins
• To Αποτελεσματικό Στέλεχος D. Drucker
• Ηγεσία σε υψηλότερο επίπεδο KEN BLANCHARD
• Οργάνωση και Διοίκηση Γ. Χολέβας
• Ηγεσία, Δ. Μπουραντάς
• Οργανωτική Συμπεριφορά Μ. Ζαβλανός
• Αποτελεσματική Διοίκηση , Α. Κατσαλής
• Εκπαιδευτική ηγεσία ε, και; Μ. Νικολαϊδου
• Διοίκηση και Έλεγχος Ποιότητας Ε. Στειακάκης – Ν. Κωφίδης
• Management Εκπαιδευτικών Μονάδων και Εκπαίδευσης
• Management και Συναισθηματική Νοημοσύνη, Βασιλική Μπρίνια