ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΡΙΣΤΕΥΣΗΣ
ΩΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
(άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ετήσια επετηρίδα των Εκπαιδευτηρίων Δούκα)
Η ανάγκη της επιβίωσης και η ικανότητα της προσαρμογής μας στις αλλαγές προσλαμβάνουν, περισσότερο από ποτέ, έναν επίκαιρο και πιεστικό χαρακτήρα. Κι αυτό, γιατί μια νέα και προκλητική εποχή βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Στο πλαίσιο αυτό, σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο επίπεδο, οράματα και προσδοκίες συγκλίνουν στην επίτευξη των αρχών της αειφορίας. Σε μιαν ανάπτυξη με ισότιμη έμφαση στην οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνική συνοχή. Επαναδιατυπώνονται αρχές, επανεξετάζονται στόχοι και χαράσσονται νέες προοπτικές, με κύριο άξονα την ποιοτική υπέρβαση σε όλους τους τομείς για ένα καλύτερο μέλλον.
Στο χώρο της εκπαίδευσης διαμορφώνεται ένα παρόμοιο σκηνικό: Συνειδητοποιείται η ανάγκη για ουσιαστικές παρεμβάσεις. Για ριζική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να γίνει συμβατό με τις σύγχρονες απαιτήσεις. Ανατρέπονται βασικές παραδοχές της παραδοσιακής εκπαίδευσης, διαμορφώνεται η απαίτηση για πιο ευέλικτη θεσμική λειτουργία του σχολείου, για δημιουργική σχολική ζωή και οπωσδήποτε για μια διαφοροποιημένη διδασκαλία και ουσιαστική μάθηση. Αναζητείται, επίμονα, ένας άλλος τρόπος σκέψης. Ένα σχολείο κριτικά ερευνητικό σε κάθε αλλαγή, ένα σχολείο διαφορετικό και ευαίσθητο στη δυναμική της προσωπικότητας του παιδιού και στην ποιοτική απαίτηση των περιστάσεων.
Ο αναγκαίος αυτός μετασχηματισμός απαιτεί προσεκτικό προγραμματισμό. Επιβάλλει την ενεργό συμμετοχή όλων των παραγόντων του σχολείου και την υιοθέτηση αρχών Ολικής Ποιότητας, οι οποίες ενώ διαμορφώθηκαν και λειτούργησαν αποτελεσματικά στην οικονομία, τα τελευταία χρόνια επηρεάζουν θετικά και την εκπαίδευση. Δημιουργούν ένα σταθερό πλαίσιο για καλύτερη οργάνωση και αξιοποίηση νέων ιδεών στη διδασκαλία και στη μάθηση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στα πλαίσια της βαρύτητας την οποία δίνει στη διασφάλιση της ποιότητας, τόσο των προϊόντων όσο και των υπηρεσιών, υποστηρίζει τη διοίκηση των Ευρωπαϊκών Οργανισμών. Τους ενισχύει στην προσπάθεια να επιταχύνουν τις διαδικασίες που θα τους επιτρέψουν να κάνουν την ποιότητα παράγοντα αποφασιστικής σημασίας για την επίτευξη ενός παγκόσμιου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Ταυτόχρονα, ενθαρρύνει όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συμμετάσχουν στη βελτίωση της ποιότητας και να ενισχύσουν το γενικότερο κλίμα ποιότητας. Αυτό, θα πρέπει κατά μείζονα λόγο να ισχύσει και για την εκπαιδευτική διαδικασία.
Προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά το Ευρωπαϊκό μοντέλο ποιότητας. Αποτελεί ένα πρότυπο αυτοαξιολόγησης των Ευρωπαϊκών Οργανισμών και επιχειρήσεων. Συνδέει την εξυπηρέτηση του πελάτη με κριτήρια-δείκτες ποιότητας για την επιχειρηματική αρίστευση, καθώς και ειδικότερα υποκριτήρια και καθοδηγητικά σημεία με τα οποία μπορεί να επιδιωχθεί η βελτίωση σε επίπεδο σχολικού συστήματος, σε επίπεδο εκπαιδευτικής λειτουργίας και, ειδικότερα , σε επίπεδο βελτίωσης της παραγωγής και παροχής ποιοτικών εκπαιδευτικών και διοικητικών υπηρεσιών σε επίπεδο Οργανισμού.
Η έννοια της ποιότητας στην Εκπαίδευση :
Είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία με συγκεκριμένο περιεχόμενο: Περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που αναδεικνύουν την προσωπικότητα του παιδιού. Προάγει τους υψηλούς στόχους του εκπαιδευτικού έργου και καλλιεργεί στο παιδί, μέσω της διδασκαλίας και της μάθησης, μια νοοτροπία σύμφωνα με την οποία η γνώση είναι ενιαία και αδιάσπαστη. Ταυτίζεται με τον Πολιτισμό και το προσωπικό ήθος. Καλλιεργεί τις αξίες του αλληλοσεβασμού. Ενθαρρύνει την προσπάθεια και τη συνεργασία μέσα από μια ουσιαστική προσέγγιση της γνώσης και ανάπτυξη κριτικού τρόπου σκέψης. Είναι, ευρύτερα, ένας τρόπος ζωής…!
Το Ποιοτικό σχολείο
Ένας σύγχρονος εκπαιδευτικός οργανισμός πρέπει να επιδιώκει, ως κύριο στόχο του, το μετασχηματισμό του σε σχολείο Ποιότητας. Η «Ποιοτική κουλτούρα» είναι μια διαδικασία μακροπρόθεσμη. Απαιτεί προσεκτικό προγραμματισμό. Επιβάλλει- κυρίως – τη συμμετοχή όλων των παραγόντων της σχολικής κοινότητας και την εστίαση στις πραγματικές ανάγκες του μαθητή. Του παρέχει υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικές και διοικητικές υπηρεσίες και του δημιουργεί συνθήκες που να επιτρέπουν την ενεργό εμπλοκή του στη διαδικασία της μάθησης.
Το σημερινό σχολείο
Το σημερινό σχολείο φαίνεται ότι έχει διαγράψει τον κύκλο του. Δεν ανταποκρίνεται πλέον στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας. Οι αδυναμίες του είναι περισσότερο έκδηλες από τα επακόλουθα της παγκοσμιοποίησης, τα οποία δημιουργούν μεγαλύτερη ανασφάλεια και αβεβαιότητα στους νέους. Ο ρόλος του σχολείου, επομένως, είναι η παροχή εμπλουτισμένης παιδείας και η απόκτηση ποιοτικών γνώσεων και προσόντων. Η ποιοτική διάσταση του σχολείου είναι η πρόκληση του 21ου αιώνα: Μια ριζοσπαστική παρέμβαση, μέσα από τις αρχές της Διοίκησης της Ολικής Ποιότητας για την επιδίωξη συνεχούς βελτίωσης του σχολικού συστήματος, αναβάθμισης της εκπαιδευτικής λειτουργίας και παροχής ποιοτικών εκπαιδευτικών και διοικητικών υπηρεσιών προς τους «πελάτες» (μαθητές, γονείς, εργαζόμενους και την ευρύτερη κοινωνία).
Το Ευρωπαϊκό Μοντέλο Ποιότητας
Ένας σύγχρονος οργανισμός, που θέλει να είναι διαρκώς επιτυχημένος, χρειάζεται ένα κατάλληλο πλαίσιο Διοίκησης. Το ευρωπαϊκό μοντέλο αποτελεί ένα τέτοιο πρακτικό πλαίσιο. Λειτουργεί ως εργαλείο αυτοαξιολόγησης. Εντοπίζει τα δυνατά σημεία ή τις περιοχές βελτίωσης και διαμορφώνει, ως δομή και ως σύστημα Διοίκησης μια κοινή γλώσσα και κοινό τρόπο σκέψης στον Οργανισμό. Είναι ενδιαφέρον να δει κανείς τα κριτήρια ποιότητας του Ευρωπαϊκού μοντέλου και να επιχειρήσει χρήσιμες αναγωγές στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Το πρώτο κριτήριο: Αφορά στην ηγεσία. Στην ευθύνη της να διαμορφώνει, να προβάλλει το Όραμα, τη φιλοσοφία και τους στόχους του Οργανισμού. Να εμπνέει την καλλιέργεια αξιών και να θεμελιώνει το πρότυπο μιας άριστης κουλτούρας;, στην οποία επιδιώκει να δεσμευτούν όλοι οι εργαζόμενοι. Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας το πρώτο κριτήριο θα μπορούσε να αναφέρεται στην ηγεσία που ασκεί ο δάσκαλος στην τάξη, ο Διευθυντής στο σχολείο, ο Γενικός Διευθυντής, προκειμένου να επιδιώξουν την ομαλή λειτουργία και την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού Οργανισμού.
Το δεύτερο κριτήριο: Αναφέρεται στην πολιτική και τη στρατηγική που πρέπει να διαμορφώνει κάθε Οργανισμός. Στο πώς ενσωματώνει στη δράση του την ιδέα της Ολικής Ποιότητας για τον προσδιορισμό, τη μετάδοση, την υλοποίηση, την αξιολόγηση και την αναθεώρηση της πολιτικής και της στρατηγικής του, προκειμένου να ανταποκριθεί στις τωρινές αλλά και στις μελλοντικές ανάγκες και προσδοκίες των ενδιαφερομένων. Στα πλαίσια του σχολείου το κριτήριο αναφέρεται στους παιδαγωγικούς σκοπούς και στους τρόπους με τους οποίους θα διδαχθεί το ζητούμενο και αυτό που προσδοκούν να μάθουν οι μαθητές. Αναφέρεται, δηλαδή, στον τρόπο με τον οποίο ο Οργανισμός αναπτύσσει και αξιοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό και ενσωματώνει σκοπούς και αξίες ποιότητας στο γενικότερο επιχειρησιακό του σχεδιασμό.
Το τρίτο κριτήριο: Αναφέρεται στην ύπαρξη συγκεκριμένου σχεδιασμού για τη διαχείριση και τη στρατηγικής ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων. Στο πώς, δηλαδή, ο Οργανισμός αναπτύσσει και αξιοποιούνται τις γνώσεις και οι ικανότητες των ανθρώπων, οι οποίοι αποτελούν το ζωντανό Κεφάλαιο του Οργανισμού. Μια σωστή άσκηση διοίκησης στο χώρο του σχολείου αναπτύσσει, συστηματικά, έναν εποικοδομητικό διάλογο με τους μαθητές και τους εργαζόμενους, τους οποίους φροντίζει, αναγνωρίζει και επιβραβεύει στα πλαίσια συγκεκριμένης πολιτικής
Το τέταρτο κριτήριο: Αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ο Οργανισμός διαχειρίζεται τις εξωτερικές συνεργασίες, χρηματοοικονομικά ζητήματα και πληροφορίες που υποστηρίζουν την πολιτική και τη στρατηγική του Οργανισμού για την επίτευξη των στόχων του. Στην εκπαιδευτική πραγματικότητα το κριτήριο αυτό εξετάζει αν έχουν εξασφαλιστεί τα μέσα που χρειάζονται οι εκπαιδευτικοί για τη διδασκαλία και την παιδαγωγική τους πράξη, ώστε να επιτύχουν τους σκοπούς της μάθησης, τους στόχους και τις αξίες του Οργανισμού.
Το πέμπτο κριτήριο: Αναφέρεται στο κατά πόσο υπάρχει στον Οργανισμό σύστημα σχεδιασμού και διαχείρισης των διαδικασιών; κυρίως, επί της πολιτικής και της στρατηγικής.. Αν υπάρχουν καινοτομικές παρεμβάσεις για τη συνεχή βελτίωση των διαδικασιών, που δημιουργούν προστιθέμενη αξία στους αποδέκτες των παραγόμενων υπηρεσιών. Στην Εκπαίδευση το κριτήριο αυτό εξετάζει την οργάνωση των παιδαγωγικών και διδακτικών δραστηριοτήτων που προσθέτουν αξία στη μάθηση –προστιθέμενη αξία;-, τον τρόπο που επιλέγονται, ιεραρχούνται και εφαρμόζονται οι «κρίσιμες» διαδικασίες, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούνται και βελτιώνονται.
Έκτο κριτήριο: Τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων ενός Οργανισμού αξιολογούνται, αντικειμενικά, μόνον όταν προκύψουν από συστηματικές μετρήσεις που αφορούν στις αντιλήψεις των πελατών (μαθητών, γονέων, εργαζομένων). Ο οργανισμός χρησιμοποιεί έναν αριθμό παραμέτρων για να μετρήσει την απόδοσή του. Το κριτήριο αυτό εξετάζει την ικανοποίηση των απαιτήσεων και των προσδοκιών που έχουν οι εξωτερικοί πελάτες (γονείς, πολιτεία), από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, συμπεριλαμβανομένου και του τρόπου με τον οποίο καθορίζονται, χρησιμοποιούνται και αξιολογούνται οι μετρήσεις που μετρούν την ικανοποίηση των πελατών
Έβδομο κριτήριο: Αναφέρεται στις μετρήσεις αντίληψης των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στον Οργανισμό. και γενικότερα στο σύνολο των εσωτερικών μετρήσεων, που πραγματοποιούνται για την παρακολούθηση, την κατανόηση, την πρόβλεψη και τη βελτίωση της απόδοσης των ανθρώπων του Οργανισμού, καθώς και για την πρόβλεψη των αντιλήψεών τους; Σύμφωνα με το κριτήριο αυτό οι μαθητές αξιολογούν τη διδασκαλία και το αν οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν σύμφωνα με τις ανάγκες και τις προσδοκίες τους. Εδώ περιλαμβάνονται οι πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο οι διδάσκοντες προσδιορίζουν, αξιολογούν και χρησιμοποιούν μετρήσεις για την ικανοποίηση των μαθητών.
Όγδοο κριτήριο: Μετράει το πώς αντιλαμβάνεται τον Οργανισμό το κοινωνικό σύνολο. Απόψεις για το πώς ο Οργανισμός προσεγγίζει την ποιότητα της ζωής, το περιβάλλον και τη διαφύλαξη των φυσικών πόρων και, γενικά, την επιτυχία του Οργανισμού στην ικανοποίηση των αναγκών και των εν γένει προσδοκιών της κοινωνίας. Στην εκπαιδευτική διαδικασία το κριτήριο αυτό εξετάζει τη γενική εικόνα της διδασκαλίας, όπως παρουσιάζεται και σε άλλες εκδηλώσεις του εκπαιδευτικού προγράμματος., που απευθύνεται στους μαθητές ως συνόλου. Εξετάζει, ακόμη, αν η διδασκαλία επηρεάζει αυτές τις εκδηλώσεις
Ένατο κριτήριο: Με αυτό αξιολογείται ο βαθμός αποτελεσματικότητας του Οργανισμού. Προκύπτει από μετρήσεις συσχετισμού των στόχων που έχουν τεθεί, ως στρατηγική και Πολιτική και των συγκεκριμένων αποτελεσμάτων που έχουν προκύψει. Το κριτήριο αυτό εξετάζει αν τα αποτελέσματα της διδασκαλίας είναι σύμφωνα με τους εκπαιδευτικούς σκοπούς και αν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και τις απαιτήσεις του σχολείου.
Ανακεφαλαιωτικά,
Η συνοπτική απόδοση των στοιχείων του ευρωπαϊκού μοντέλου Ποιότητας καταδεικνύει την ανάγκη προσαρμογής στα νέα δεδομένα και διαμόρφωσης ενός νέου πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας. Αποκαλύπτει, επίσης, την έμφαση που αποδίδεται στην έννοια της Ποιότητας, ως μοχλού ανάπτυξης και την προτεραιότητα αξιοποίησης στοιχείων Ολικής Ποιότητας στην Εκπαιδευτική διαδικασία. Προβάλλει, ακόμη, την ανάγκη για επιτυχή αντιμετώπιση του ανταγωνισμού που αναπτύσσεται από έναν οργανισμό που θέλει να επιβιώσει, να αφομοιώνει και να προσαρμόζεται στις νέες απαιτήσεις. Προσφέρει, τέλος, κατάλληλα μέσα και τεχνογνωσία με την οποία ένας Οργανισμός μπορεί να επιδιώκει την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωσή του.
Πηγές:
- Σχολική ηγεσία και Διοίκηση. Χ. Θεοφιλίδη
- Οργάνωση και Διοίκηση Σχολικών Μονάδων, Γ. Καμπουρίδη
- Διοίκηση και έλεγχος Ποιότητας, Ε. Στειακάκη – Ν. Κωφίδη
- Δικτύωση Ολικής Ποιότητας, Γ. Μπλάνα
- Management Εκπαιδευτικών Μονάδων και Εκπαίδευσης. Β. Μπρίνια
- Management και Συναισθηματική Νοημοσύνη, Β. Μπρίνια
- Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση, Μ. Ζαβλανός
- Management Ολικής Ποιότητας, Charles N. Weaver
- Εκπαιδευτικές καινοτομίες στο Σχολείο του Μέλλοντος, Π. Αγγελίδη- Γ. Μαυροειδή
- Το Σχολείο του Μέλλοντος, αφιερωματική έκδοση των Εκπαιδευτηρίων Δούκα
- ΗΓΕΣΙΑ, Δ. Μπουραντά