Tι περιμένουν , άραγε, οι μαθητές μας από εμάς;

Μήπως, μόνο τον ενθουσιασμό και την πληρότητα του μαθήματος ή μήπως την εικόνα ενός Δασκάλου που διαθέτει χιούμορ και αντιμετωπίζει με δικαιοσύνη όλα τα παιδιά… Πέρα από αυτά τα αυτονόητα , εκείνο που ιδιαίτερα αποζητούν είναι το «πώς» θα τους αντιμετωπίσουμε ως άτομα ξεχωριστά, ως πρόσωπα μοναδικά και ανεπανάληπτα…! Η επιτυχία μας, επομένως, απέναντί τους δεν εστιάζεται μόνο στην αποτελεσματική διαχείριση της τάξης. Ούτε, αποκλειστικά, στην ποιοτική μάθηση που επιδιώκουμε . Εδράζεται, κυρίως, στη δυνατότητά μας να μεγιστοποιούμε τις ευκαιρίες για την ανάδειξη της οντότητάς τους..!

Δεν είναι εύκολη αυτή η ανάδειξη. Ακόμη πιο δύσκολη είναι η δική μας κατάδυση στον παιδικό ψυχισμό τους. Είναι, ωστόσο, ζωτικά σημαντικό να προσεγγίσουμε τη «φλεγόμενη βάτο» της αυθεντικότητάς τους με τη σοφία και την ευθύνη του δασκάλου και να δημιουργήσουμε τις συνθήκες που θα τους επιτρέψουν να βγουν από το «καβούκι» τους, να ανακαλύψουν τον εαυτό τους και να ερμηνεύσουν τον άγνωστο κόσμο τους….

Τα παιδιά μοιάζουν με τα…. σαλιγκάρια..!.

Σκεφτείτε το φανέρωμά τους στο μικροπεριβάλλον που ζουν: στην αρχή δεν είναι παρά ένα «καβούκι»… Εκεί κρυφοζεί ο αθέατος κόσμος τους. Μια οντότητα «εν δυνάμει» , που αναδιπλώνεται συρόμενη για το ταξίδι της ζωής… Κάποια στιγμή αναδύονται στον μικρόκοσμο που τα περιβάλλει: με κίνηση αργή , αποκαλύπτεται μια ύπαρξη ζωντανή. Ένα ά- μορφο , (χωρίς μορφή), ένα ά – σχημο (χωρίς σχήμα) πλάσμα , που διεκδικεί, από τη μητρική του κοιτίδα, το δικαίωμα στην προσωπική ανάπτυξη και την «κοινωνική συμμετοχή»..! Καθώς συνειδητοποιούν τις πρώτες εμπειρίες τους γίνεται όλο και πιο σταθερή η διαδρομή τους: μια δυσκίνητη και γλοιώδης μάζα που σαλεύει και σχηματοποιείται… Που περπατάει και ανασχηματίζεται. Που δείχνει κεφάλι με «αισθήσεις» και επεξεργάζεται αντιληπτικά δεδομένα, εικόνες και καταστάσεις, καθώς «διαβάζει» τον άγνωστο κόσμο με αργή υπομονή, με όλο και πιο συνειδητή γνώση…Δεν αργεί, κάποια στιγμή, να αποκτήσει «σώμα» συγκροτημένο: διαμορφώνει όλο και πιο σταθερό βηματισμό. Λειτουργεί με ένα σύστημα αναγνώρισης και ερμηνείας του μικρόκοσμου, που ορθώνεται ερεθιστικός μπροστά του… Αυτόν τον κόσμο «μαθαίνει» σιγά – σιγά να αφομοιώνει με εμπειρική μαεστρία, με συγκρατημένη αυτοπεποίθηση και ενισχυόμενη «αυτογνωσία».

Και το «σαλιγκάρι» αφήνει, έτσι, το αχνάρι του στη ζωή..!

Ένα «στίγμα» καθαρά ατομικό. Ένα ξεδίπλωμα προσωπικό. Στη δική του ώρα. Στο φυσικό του λίκνο. Στο «καβούκι» του, που το σέρνει με υπομονή και καρτερία , από την αφετηρία της δικής του ΜΟΝΑΔΙΚΗΣ ΟΝΤΟΤΗΤΑΣ…! Αν το πλησιάσεις αδέξια και «αγγίξεις» την αργή πορεία του, αυτόματα, αποσύρεται στο προστατευτικό του κέλυφος. Μαζεύεται αυτοεγκλωβιζόμενο και αδρανές. Δεν βγαίνει, παρά μόνο αν σπάσεις το καβούκι του…Υπάρχει, βέβαια, και η πιθανότητα, να δοκιμάσει με δισταγμό, ξανά… Σε πολλαπλάσιο χρόνο. Με υπέρμετρη υπομονή. Με μεγαλύτερη προσπάθεια. Μέχρις ότου η κλονισμένη του εμπιστοσύνη γίνει αυτοβεβαιότητα και θάρρος, για το καινούργιο ταξίδι «προς τα έξω»…
Αυτός δεν είναι , συμβολικά, ο αναδυόμενος «ανθρώπινος σαλίγκαρος» ;

Όσοι δουλεύουμε με παιδιά, έχουμε τέτοιες γνώριμες εικόνες και μορφές. Καταστάσεις που διαμορφώνουν ένα μωσαϊκό ανθρώπινων πλασμάτων που επιβεβαιώνουν τον συμβολισμό του σαλίγκαρου και απαιτούν πιεστικά λύσεις και ειδική συμπεριφορά…! Η πίεση αυτή επιβεβαιώνεται από την ιδιαιτερότητα μιας σχολικής τάξης και από την ανάγκη ιδιάζουσας μεταχείρισης κάθε παιδιού. Ας δούμε, προσεκτικά, το πορτραίτο μιας μαθητικής ομάδας:

Ο επιτυχημένος μαθητής:

Διακρίνεται για υψηλές επιδόσεις. Έχει κίνητρα μάθησης. Καλλιεργεί θετικά συναισθήματα. Αναπτύσσει υψηλή αυτοεκτίμηση. Δημιουργεί καλές σχέσεις με τους συμμαθητές του και προβάλλει τις επιδόσεις του. Ωστόσο, σε οριακές καταστάσεις, υιοθετεί μια συμπεριφορά αυταρέσκειας που επιβάλλει ειδική αντιμετώπιση.

Ο κοινωνικός μαθητής:

Επιδιώκει την κοινωνική επιδοκιμασία. Αναπτύσσει καλές σχέσεις και προβάλλει ηγετικό προφίλ . Επιζητεί, επίσης, οι επιδόσεις του στα μαθήματα να είναι καλές, ώστε να έχει κοινωνική αναγνώριση. Τον χαρακτηρίζει άνεση στις διαπροσωπικές του σχέσεις, το δε οικογενειακό του περιβάλλον έχει επιτυχημένη κοινωνική παρουσία.

Ο εξαρτημένος μαθητής:

Χαρακτηρίζεται από μειωμένη αυτοπεποίθηση. Σημειώνει χαμηλή επίδοση στα μαθήματα. Έχει ανάγκη από εξωτερική στήριξη, χωρίς την οποία αισθάνεται ανασφαλής. Δεν αναπτύσσει πρωτοβουλίες, Ούτε διακρίνεται για την κριτική του σκέψη. Συνήθως, του ασκείται υπερβολικός έλεγχος, που αποθαρρύνει τις πρωτοβουλίες του. Έχει φτωχό αυτοσυναίσθημα και μια αίσθηση μειονεξίας.

Ο αρνητικός / αδιάφορος μαθητής:

Τηρεί αρνητική στάση προς το σχολείο. Οι επιδόσεις του στα μαθήματα είναι χαμηλές. Είναι γενικά απειθής και δύσκολος. Δημιουργεί προβλήματα στην τάξη με τη συμπεριφορά του. Προέρχεται άλλοτε από αυστηρό οικογενειακό περιβάλλον, έντονα απορριπτικό προς τα παιδιά και άλλοτε από δημοκρατική οικογένεια, η οποία δεν προσδιόρισε όμως κάποια όρια κοινωνικής ευπρέπειας.

Ο μοναχικός μαθητής:

Ελάχιστα μετέχει στη ζωή του σχολείου. Διακρίνεται από νευρωτική αυτάρκεια. Η απόδοσή του στα μαθήματα δεν είναι απαραιτήτως χαμηλή, κυρίως στις εξεταστικές δοκιμασίες που μετέχει μαζί με τους άλλους μαθητές. Δεν μετέχει κατά κανόνα στο καθημερινό μάθημα. Δείχνει να αδιαφορεί για το περιβάλλον του. Είναι ακοινώνητος και συνεσταλμένος, αλλά έχει αυτοεκτίμηση.

Η πολυτυπία της Σχολικής τάξης

Αυτό το «μωσαϊκό» των ανθρώπινων πλασμάτων, καθαρά ενδεικτικό, δεν δείχνει μόνο σε μικρογραφία τη δυναμική και τις αδυναμίες μιας σχολικής ομάδας. Περισσότερο αναδεικνύει την προσωπική «ταυτότητα» του κάθε παιδιού και τα αυθεντικά στοιχεία που συγκροτούν την παιδική Μοναδικότητα..!

Αυτό το ετερόκλητο πλήθος δεν αντιμετωπίζεται με τη λογική του τετραγωνισμένου κύκλου . Κανείς δεν έλυσε το πανάρχαιο αυτό γεωμετρικό πρόβλημα. Με την ίδια , ακριβώς, λογική κανείς δεν μπορεί να περάσει από «στρόγγυλη τρύπα» (μια ενιαία και κοινή αντίληψη χειρισμού ) την «τετράγωνη αυθεντικότητα» του κάθε παιδιού.

Είναι ζωτικής σημασίας να βλέπουμε ολόκληρη την τάξη μέσα από την οπτική γωνία του κάθε παιδιού. . Να σκύβουμε, υπομονετικά, στη δική του εικόνα της πραγματικότητας. Να βηματίζουμε με το ρυθμό του…. Να θυμόμαστε τον Claparent, μεγάλο στοχαστή και Παιδαγωγό, ο οποίος δεν «φορούσε το ίδιο καπέλο σε όλα τα κεφαλάκια των παιδιών»… Να θυμόμαστε, ακόμη, μια από τις σοφές συμβουλές της Μαρίας Μοντεσσόρι: Παρατηρήστε, , έλεγε, την ελεφαντίνα, πώς συνοδεύει το μικρό ελεφαντάκι στη ζούγκλα… πώς βραδύνει το βήμα της, πώς το περιμένει να συγχρονιστεί με τον δικό της βηματισμό… Ο ανθρώπινος Πολιτισμός δεν έχει ακόμη κατανοήσει το ένστικτο και τη σοφία της Ελεφαντίνας….!

Για να κατανοήσουμε κάτι τέτοιο υπάρχει ένας σίγουρος δρόμος: να αναβιώσουμε τρόπους που θα μας οδηγήσουν στην ανακάλυψη του δικού μας «κρυμμένου παιδιού»… Ιδιαίτερα, όταν νοιώθουμε πως υπάρχουμε σε έναν κόσμο που κλέβει τα παιδικά όνειρά , αφού αγνοεί τα παιδιά… Να στηρίξουμε την Ελληνική οικογένεια, που δοκιμάζεται ,όπως όλες οι αξίες της ζωής, να (ξανα)στήσουμε το γνήσιο σχολείο μέσα από το οποίο θρέφεται και διατηρείται η γνήσια παιδικότητα.
Ας την προστατεύσουμε…Αξίζει τον κόπο..!

Γ. Τσούκας