Πολλές φορές το μάθημα που γίνεται στην τάξη το βαριούνται εκτός από του μαθητές και οι ίδιοι οι δάσκαλοι… Κάθε μέρα τα ίδια και τα ίδια…Παράδοση, ασκήσεις, εξέταση, εργασίες… Γι αυτό ψάχνουμε για τρόπους, ώστε να κάνουμε λίγο διαφορετική τη ζωή των παιδιών στο σχολείο…
Επιδιώκουμε, δηλαδή, να κάνουν τα παιδιά και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα… (εργαστήρι, θεατρικό παιχνίδι, αυτοσχεδιασμό, ζωγραφική, μουσική, αλλά και εφαρμογή δημιουργικών δραστηριοτήτων στη διδακτέα ύλη, ή ανακάλυψη τρόπων χάρη στους οποίους όλοι μαζί θα συμμετέχουμε με το νου, με την καρδιά και τις αισθήσεις μας στο … ΠΑΙΧΝΙΔΙ : μαθαίνω…)
Παλιότερα, ο δάσκαλος που θα επιχειρούσε να δώσει αυτό τον ανάλαφρο τόνο (θα έλεγα αυτό τον ανθρώπινο χαρακτήρα) στο χώρο της τάξης, ώστε η μάθηση να είναι το αναγκαίο ζητούμενο και όχι μια επώδυνη συνθήκη για διδάσκοντες και διδασκόμενους, κινδύνευε να κατηγορηθεί για χαλαρότητα και «διδακτική αμέλεια»…
Ότι, δηλαδή αναλώνει τον πολύτιμο διδακτικό χρόνο σε περιφερειακές και άσκοπες περιπλανήσεις της τάξης και επομένως δεν δικαιώνει στην πράξη την αμείλικτη νομοτέλεια του…Ένας χρόνος ο οποίος έπρεπε να μεταφραστεί με κάθε τρόπο σε γνωστική διαδικασία και αναζήτηση…
Το πόσο, τελικά, αυτός ο χρόνος και αυτή η διαδικασία αξιοποίησής του στο χώρο της τάξης αξιοποιείτο σε πραγματικό και πρακτικό μαθησιακό αποτέλεσμα, λίγο ως πολύ το γνωρίζουμε όλοι…Το γνωρίζουν οι «παραγωγοί της γνώσης» στο χώρο της τάξης (οι δάσκαλοι), το βιώνουν οι «καταναλωτές της γνώσης» (οι μαθητές), το αισθάνονται οι ακούσιοι «αναπαραγωγοί της γνώσης» (οι γονείς) και, τελικά, το εισπράττει ως αποτέλεσμα η κοινωνία με τις στρατιές των ελλιπώς καταρτιζόμενων ατόμων…
Με τις στρατιές των ανέτοιμων παιδιών που μεγαλώνουν συνεχώς τις λίστες των ανέργων, που διευρύνουν το χάσμα μεταξύ των εχόντων και κατεχόντων, που τραγικά μεγεθύνουν την απόσταση ανάμεσα στους απορούντες, στους ευπορούντες και στους άτυχους διαπορούντες της ανθρώπινης αδικίας και ανισότητας.
Στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών που επεξεργάστηκε και θέσπισε η Πολιτεία για πρώτη φορά ο Εκπαιδευτικός «σαλίγκαρος» σκάει κεφαλάκι και κατευθύνεται στον προσανατολισμό μιας άλλης Εκπαιδευτικής πράξης την οποία τόσο σοφά είχε εμπνεύσει 2.500 χρόνια πριν ο Πλάτωνας… (μη βία, ω άριστε, αλλά παίζων τους παίδας τρέφε…)
Πραγματικά, και αυτό είναι τραγικό, η σχολική εργασία όπως τουλάχιστον διαμορφώθηκε από την προηγούμενη γενιά, με τα ανελαστικά Προγράμματα που κατέληγαν σε δύσκαμπτες επιλογές και με τις άχαρες πρακτικές που καθόριζαν την Εκπαιδευτική καθημερινή «δοσοληψία» στο χώρο της τάξης, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε καλά καλά ούτε και εμείς οι «καθ ύλην» αρμόδιοι, απέληγαν σε έναν πραγματικό βιασμό της παιδικής φύσης και της ανθρώπινης Προσωπικότητας..!
Ως Κοινωνία, γενικότερα, παραμείναμε στη φρίκη της κλασικής έννοιας του βιασμού και δεν εντρυφήσαμε καθόλου στον Ομαδικό «βιασμό» που συντελείται νόμιμα στον κόσμο της παιδικότητας ο οποίος πλάθεται στο χώρο της οικογένειας και συγκροτείται στο χώρο του Σχολείου.
Για την αντιμετώπιση, ή τουλάχιστον την άμβλυνση αυτού του εξαιρετικά κρίσιμου Προβλήματος επιχειρείται ένα «άνοιγμα» του κώδικα της καρδιάς του παιδιού (πώς νιώθει) και ύστερα αποκρυπτογραφείται ο κώδικας του μυαλού του (τι θα μάθει…)
Φαίνεται απλή αυτή η μετάβαση από την ακαμψία στην ευκαμψία του Προγράμματος, αλλά βεβαίως δεν είναι… Φαίνεται η σκοπιμότητα μιας άλλης προσέγγισης, η δυνατότητα μιας άλλης επιλογής, η ουσία μιας μεταρρυθμιστικής παρέμβασης, η ανάγκη μιας διδακτικής και παιδαγωγικής «ανατοποθέτησης και επαναπροσδιορισμού» της Σχολικής πρακτικής…Όμως, γιατί ο Δάσκαλος στέκεται αμήχανος και έντονα προβληματισμένος απέναντι στην ηχηρή αλλά εξαιρετικά ασαφή «ευέλικτη ζώνη» του Προγράμματος …
Δεν είναι δύσκολη η απάντηση… Γιατί, ποτέ δεν άκουσε, ποτέ δεν είδε, ποτέ δεν ένοιωσε αυτή την ανάλαφρη ζώνη του Προγράμματος στο χώρο του σπιτιού, όπου και εκεί λειτουργεί ένα είδος Εκπαιδευτικού Προγράμματος, ούτε βέβαια είχε την ευκαιρία να βιώσει την αίσθηση ενός τέτοιου Προγράμματος στο χώρο του Σχολείου και ούτε ποτέ είχε τη δυνατότητα να μελετήσει προϋποθέσεις οργάνωσης ενός τέτοιου Προγράμματος.
Τα τελευταία χρόνια, παρά την πληθώρα των δημοσιεύσεων για τον αθεράπευτα θεωρητικό χαρακτήρα της Εκπαίδευσης, σπανίζουν πράγματι ειδικές, πρακτικές εργασίες που θα μπορούσαν να στηρίξουν το δάσκαλο και να υποστηρίξουν την ευέλικτη ζώνη του προγράμματος…
Με βάση την παραδοχή για την αναγκαιότητα του Προγράμματος της Ευέλικτης Ζώνης και την πολλαπλή σημασία του για θέρμανση και αναζωογόνηση του όλου Εκπαιδευτικού Προγράμματος θα πρέπει μεθοδικά να διαμορφωθεί μια κλίμακα επιλογών που θα πλαισιώσει, θα φρεσκάρει, θα αλαφρώσει, θα αμβλύνει, θα αναζωογονήσει το βασικό Πρόγραμμα απελευθερώνοντας δυνατότητες και ενεργοποιώντας πολύτιμα στοιχεία για τους μαθητές, άγνωστα ή πρωτόγνωρα γι αυτούς μέχρι τώρα.
Η «μήτρα» που θα κυοφορήσει ιδέες και θα γεννοβολήσει στοιχεία μιας άλλης ατμόσφαιρας μέσα στη τάξη, κατά κύριο λόγο είναι το αρκετά φιλόδοξο, το πολύ ρητορικό, το βαρύ πράγματι ένδυμα του αναλυτικού μας Προγράμματος, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν θα λειτουργήσει με τη γνωστή τυπική του έννοια.
Αν για παράδειγμα, ως προέκταση της διδακτικής ενότητας στο γλωσσικό μάθημα είναι η δραματοποίηση του κειμένου και το ανέβασμα μιας μικρής θεατρικής παράστασης, γίνεται φανερό ότι η ευρύτερη και ουσιαστικότερη εμπλοκή των μαθητών διαφοροποιεί ουσιαστικά το χαρακτήρα του «μαθήματος» και απομακρύνεται δυναμικά και δημιουργικά από τον επίπεδο, τον συμβατικό κάποτε και εντελώς ανούσιο χαρακτήρα του γνωστού μαθήματος. Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει ως «επικουρικό» αυτόν τον πρόσθετο χαρακτήρα των προεκτάσεων από την εξαρτημένη διδακτική πράξη, που μπορεί να επιχειρήσει με κάθε ευκαιρία ο δάσκαλος.
Στο πλαίσιο της ίδιας λογικής αλλά με τολμηρότερες εκδιπλώσεις των διδακτικών μας προθέσεων μπορούν να λειτουργήσουν οι ποικίλες διαθεματικές διασυνδέσεις με το σύνολο των υπόλοιπων μαθημάτων. Με κύριο άξονα το ενιαίο πλαίσιο Προγράμματος και τη συνολική θεώρηση της διδακτικής πράξης.
Είτε με τη μια μορφή, είτε με την άλλη προέκταση, θα έλεγε κανείς ότι η άμεση ή έμμεση άντληση στοιχείων , η άμεση ή έμμεση προσθήκη στοιχείων, δεν αποσκοπεί τόσο στον εμπλουτισμό του όσο, κυρίως, στην ποιοτική διάσταση της σχολικής εργασίας.
Ποιοτική διάσταση του «μαθαίνω» δεν είναι το τι, ακόμα και το πόσο μαθαίνω, αλλά πρωτίστως το «πώς» μαθαίνω, όχι με την έννοια της καθαρά νοητικής διεργασίας, αλλά με την έννοια της βαθύτερης βίωσης, της ουσιαστικής μέθεξης, του ζωντανού ενδιαφέροντος, της ενεργητικής συμμετοχής μου, της επιθυμητής εμπλοκής μου, της συνειδητής επιλογής μου, της αυτοκατευθυνόμενης πορείας μου στην αναζήτηση, στη συγκομιδή και στην αξιολόγηση της γνώσης.
Θα πρέπει ακόμη να προστεθεί μια ασαφής αλλά αναγκαία διάκριση…Το μεγάλο μας άθλημα, το ακριβό θήραμα, που λειτουργεί ως βασική επιδίωξη στην παραδοσιακή Εκπαίδευση είναι η εξασφάλιση της γνώσης… (την οποία, βέβαια, ουδείς υποτιμά….)
Ωστόσο, αυτός ο διδακτικός μονόδρομος, ο οποίος ήταν και ανάγκη και επιδίωξη και προσανατολισμός της Εκπαίδευσης, μοιραία, άφηνε ακάλυπτο το παιδί στην ουσιαστικότερη διάσταση της υπόστασής του…Καθόλου δεν συναντούσε στις όποιες αναζητήσεις του ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ…
Χάνοντας αυτό το τόσο ζωτικό ραντεβού, το παιδί ήταν από τα πράγματα υποχρεωμένο σε μια συνεχώς «φυγόκεντρη» πορεία και εξωτερική δράση, πιθανόν σε μια μόνιμη διάσταση της πραγματικότητας με τον εσωτερικό του ορίζοντα, ο οποίος θα έπρεπε να λειτουργεί ως μόνιμη πηγή και έμπνευσή του.
Με την επιχειρούμενη παρέμβαση επιχειρείται, ακριβώς, η ήρεμη και ευχάριστη διάθεση, η ανάλαφρη προσπέλαση από διαδικασίες και δράσεις προσιτότερες και όχι τόσο δυσβάστακτες (κάποτε και αφόρητες…) Θα πρέπει, επίσης, να προσεχθεί ιδιαίτερα η εναρμόνιση αυτού του κλίματος με τη φυσική ροή των καταστάσεων που ζει το παιδί…. Να προσεχθεί, δηλαδή η σύζευξη Σχολείου και ζωής, η οποία μέσα από τη λογική του παραδοσιακού Προγράμματος παρέμενε κατάσταση απόμακρη και απρόσιτη για το παιδί…
Σπάνια θα μπορούσε κανείς να συναντήσει τόσο κραυγαλέα απόσταση και διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στο Σχολείο. Και ενώ είναι μάλλον αυταπόδεικτο και πανθομολογούμενο ότι το σχολείο δεν είναι παρά μια άλλη έκφραση της ίδιας της ζωής, εντούτοις παρέμενε και εν πολλοίς παραμένει μια κατάσταση απόμακρη, αφύσικη, σχεδόν παρεφθαρμένη…
Θεωρητικά, όλα τα προγράμματα κατ’ επίφασιν σέβονται τις οικογενειακές δομές και νόρμες…Διακηρύσσουν, μάλιστα, πομπωδώς, ότι μεριμνούν για την πρόσδεση του σχολικού κλίματος με την οικογενειακή ατμόσφαιρα, αφού αποτελεί δήθεν την αυτονόητη συνέχειά της… Στην πραγματικότητα, όμως, ο τρόπος που διαμορφώνεται η σχολική ζωή και η διδακτική πράξη απέχουν σημαντικά από την αναγκαία συμβατότητα και συλλειτουργία…
Για τους λόγους αυτούς με κάθε τρόπο και σε κάθε ευκαιρία και με κάθε μέσο και με οποιαδήποτε αφορμή και σε οποιαδήποτε αφόρμηση από έννοια, στοιχείο ή περιεχόμενο του Προγράμματος, πρέπει να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μιας νέας, ευρύτερης και ουσιαστικής μάθησης, στην οποία σημαντικά μπορεί να βοηθήσει η ευέλικτη ζώνη Προγράμματος.
Αυτή τη ζώνη θα μπορούσαμε να τη διαμορφώσουμε με απλά ή ουσιαστικά δάνεια από παντού. (από το πρόγραμμα, από την επικαιρότητα, από την ακένωτη πηγή του παιδιού, από το παρελθόν, από το παρόν, από το μέλλον του, από τη δύναμη και από την αδυναμία του, από τους φόβους του, από τα οράματά του, ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΤΙ ΑΓΓΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΛΟΓΙΚΉ ΤΟΥ….