Το Σχολείο της χαράς και της καρδιάς
“Αγαπητοί συνάδελφοι, γονείς και μαθητές σήμερα, με τον αγιασμό, ξεκινά μια νέα σχολική χρονιά. Τέλειωσαν οι διακοπές! Τέρμα το γέλιο και η χαρά! Αρχίζει το σχολείο.”
Κάπως έτσι καλωσορίζουν, δυστυχώς ακόμη και σήμερα, κάποιοι εκπαιδευτικοί τους μαθητές και τους συναδέλφους τους. Με το πρώτο κουδούνι του Σεπτέμβρη πρέπει να σταματήσει το γέλιο, το παιχνίδι και η χαρά των μικρών παιδιών. Οι άνθρωποι αυτοί μάλλον θα αγνοούν ότι η χαρά, το γέλιο και η ενεργητικότητα δεν έρχονται σε αντίθεση με τη πειθαρχία, τους κανόνες και το σεβασμό, απεναντίας μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά. Με το πέρασμα του χρόνου έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στο σχολείο, στα σχολικά προγράμματα, στις σχέσεις μεταξύ δασκάλων και μαθητών, μεταξύ δασκάλων και γονέων. Η χαρά στο σχολείο δεν ήρθε με καμία από τις παραπάνω αλλαγές.
Το σχολείο συχνά σβήνει τη φλόγα της περιέργειας, καταστρέφει την αίσθηση της αναζήτησης και της ανακάλυψης, την επιθυμία και τη θέληση για μάθηση. Με ποιο τρόπο όμως καταφέρνει να κλείσει τις πόρτες του πνεύματος και της ψυχής, να περιορίσει τον ορίζοντα των μαθητών; Θα είμαστε ευχαριστημένοι αν οι μαθητές μας γίνουν επιτυχημένα στελέχη σε μια εταιρία, αν γίνουν εύρωστοι επιχειρηματίες, αναγνωρισμένοι επιστήμονες, αλλά αν έχουν χάσει την ανθρωπιά τους; Δίνοντας απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε εκ νέου τον προορισμό του σχολείου, να αναθεωρήσουμε όλα αυτά που διδάσκουμε, όλα αυτά που θέλουμε να μάθουνε οι μαθητές μας, να προσεγγίσουμε κριτικά τα “τι”, τα “γιατί’ και τα “πώς” της εκπαίδευσης.
Μπορεί να φαίνεται ότι οι δάσκαλοι είναι αυτοί που έχουν τη δύναμη στην τάξη αλλά η αλήθεια είναι ότι οι μαθητές έχουν την πραγματική δύναμη για τη μάθηση τους. Αυτοί είναι τελικά που θα καταφέρουν να μάθουν, να προχωρήσουν, να μοχθήσουν. Τι μπορούν να κάνουνε οι δάσκαλοι; Να εμπνεύσουν, να δώσουν το παράδειγμα. Αν θέλουν οι μαθητές τους να εργάζονται με αφοσίωση και υπομονή πρέπει πρώτα εκείνοι να εργάζονται σκληρά και συστηματικά. Αν θέλουν οι μαθητές τους να δείχνουν σεβασμό, πρέπει πρώτα εκείνοι να τους σέβονται. Αν θέλουν οι μαθητές τους να είναι ενεργητικοί πρέπει εκείνοι πρώτα να εκφράζουν το πάθος τους για τη γνώση και τη μάθηση.
Μερικοί εκπαιδευτικοί παραπονιούνται ότι έκαναν ένα καταπληκτικό μάθημα αλλά οι μαθητές ήταν αδιάφοροι. Αυτές οι δηλώσεις δείχνουν ότι οι εκπαιδευτικοί αντιλαμβάνονται τη διαδικασία μόνο ως διδασκαλία και όχι ως μάθηση, μόνο ως μετάδοση γνώσης και όχι ως παιδαγωγικό έργο. Κάθε εκπαιδευτικός που επιμένει να πιστεύει ότι κάνει καταπληκτική δουλειά και φταίνε οι μαθητές που δεν το καταλαβαίνουν έχει να διανύσει ακόμη μεγάλη απόσταση για να αγγίξει τις καρδιές αλλά και το μυαλό των μαθητών του.
Η μάθηση δεν αφορά σε δεδομένα που πρέπει να αποστηθίσει ο μαθητής είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο, πολύ σπουδαιότερο και αφορά κυρίως στην αγάπη για τη γνώση και την προσωπική δέσμευση του μαθητή για την πρόοδό του και τις επιδόσεις του. Πάνω απ’ όλα, είναι σημαντικό να κατανοήσει και ο ίδιος ο εκπαιδευτικός ότι η βελτίωση, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο γνώσεων, είναι κάτι που αφορά και τον ίδιο. Δηλαδή, να μην ζητά από τους μαθητές πράγματα που ο ίδιος δεν προσπαθεί για τη ζωή του και για τον εαυτό του διότι οι μαθητές θα αντιληφθούν γρήγορα αυτή τη αντίφαση και θα απορρίψουν τις προτάσεις του και τις παραινέσεις του.
Τέλος, Αφού κανένας δεν έχει “το αλάθητο”, σε περίπτωση που κάνει κάποιο λάθος είναι σημαντικό να το παραδεχτεί και να ζητήσει συγνώμη αν χρειάζεται. Αυτό θα λειτουργήσει ως το καλύτερο κίνητρο για να πειστούν οι μαθητές να υιοθετήσουν και οι ίδιοι αυτή τη στάση σε ανάλογη περίπτωση. Είναι περιττό να διδάσκουμε σε ένα παιδί ότι είναι σημαντικό να σκέφτεται τους άλλους και μετά να το προσπερνάμε αδιάφορα, χωρίς ένα “ευχαριστώ” όταν τρέχει να μας ανοίξει την πόρτα, ή να διδάσκουμε την αξία της ειλικρίνειας και μετά να επιβάλλουμε μια σκληρή ποινή, χωρίς καν μια ένδειξη επιδοκιμασίας, στο παιδί που παραδέχθηκε το λάθος του.
Μια μικρή “γεύση” ενός υπέροχου βιβλίου που κατά τη γνώμη μου πρέπει να εκφράζει κάθε εκπαιδευτικό οποιασδήποτε βαθμίδας. Ένα βιβλίο που δίνει μερικές προτάσεις έτσι ώστε να αλλάξει ο τρόπος που βλέπουν τα παιδιά το σχολείο αλλά και ο τρόπος που σκέφτονται και δρουν οι εκπαιδευτικοί. Μια πρόταση που μπορεί να φέρει τη χαρά και το γέλιο στο σχολείο με τέτοιο τρόπο χωρίς να σταματά το ενδιαφέρον κάθε ανθρώπου να “ψάχνει” και να “ψάχνεται”. Ένα βιβλίο που μας δείχνει ότι ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να “παλεύει” καθημερινά με λίγα και απλά μέσα έτσι ώστε να φτιάχνει ένα πρόγραμμα που προσεγγίζει κάθε παιδική ή εφηβική ψυχή. Πρέπει να σταματήσουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί να μεταβιβάζουμε τις ευθύνες περιμένοντας πάντα από κάποιον “άλλον” να μας φέρει “κάτι” για να υλοποιήσουμε ένα πρόγραμμα. Με απλά καθημερινά πράγματα που υπάρχουν, έτσι κι αλλιώς στο σχολικό χώρο, μπορεί να υλοποιήσει κανείς πολλές δραστηριότητες.
Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος αν τα παιδιά ένιωθαν το σχολείο σαν ένα μέσο έκφρασης και δημιουργίας; Πόσο πιο “γεμάτους” ανθρώπους θα βλέπαμε γύρω μας αν μέσα στους σχολικούς χώρους υπήρχε το γέλιο, η χαρά και η καλή διάθεση; Πολλοί από εμάς ως παιδιά, ζήσαμε φωνές, αυταρχικές συμπεριφορές, εκφοβισμούς με βαθμούς τριμήνου, διδασκαλίες αδιάφορες, που είχαν ως αποτέλεσμα να περιμένουμε μόνο να κλείσουν τα σχολεία. Το πιο παράξενο απ’ όλα για μένα είναι ότι το ίδιο συναίσθημα για το κλείσιμο του σχολείου το νιώθουν και πολλοί εκπαιδευτικοί άρα πως να μην το νιώθουν τα ίδια τα παιδιά;
Ένα βιβλίο που δίνει τροφή για σκέψη στους νέους εκπαιδευτικούς αλλά και στους παλιούς.
Το βιβλίο “Η Εμψύχωση στη Διδασκαλία-Μάθηση, το Σχολείο της χαράς και της καρδιάς” εκδόσεις “fagotto”της Μαίης Κοκκίδου και της καλλιτεχνικής-παιδαγωγικής ομάδας “Ελάτε να παίξουμε”, παρουσιάστηκε στο Κοπερτί με μαγικό βιωματικό τρόπο το Σάββατο 7 Νοεμβρίου για εκπαιδευτικούς και γονείς του σχολείου μας.
Ελίζα Τουφεξίδη