Όραμα Παιδείας

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΠΟΥ επικράτησε στο παρελθόν είναι πολύ αναποτελεσματική, ατελής, επιφανειακή. Δημιουργεί ανθρώπους οι οποίοι μπορούν μόνο να βγάλουν το ψωμί τους, αλλά δεν τους δίνει καμιά ενόραση ως προς την ίδια τη ζωή. Όχι μόνο είναι ατελής, είναι και επιζήμια, επειδή βασίζεται στον ανταγωνισμό.

O κάθε είδους ανταγωνισμός είναι κατά βάθος βίαιος και δημιουργεί ανθρώπους που δεν έχουν αγάπη. Όλη τους η προσπάθεια είναι να είναι πετυχημένοι: ως προς το όνομα, τη φήμη, την κάθε είδους φιλοδοξία΄ προφανώς πρέπει να αγωνιστούν και να βρίσκονται σε σύγκρουση για όλα αυτά. Αυτό καταστρέφει τις απολαύσεις τους και καταστρέφει τη φιλικότητά τους. Φαίνεται ότι όλοι πολεμούν εναντίον ολόκληρου του κόσμου.

Ως τώρα, η παιδεία είχε ως προσανατολισμό της διάφορους στόχους: αυτά που μαθαίνεις δεν έχουν σημασία΄. Σημασία έχουν οι εξετάσεις που θα συμβούν μετά από ένα ή δυο χρόνια. Γίνεται έτσι σημαντικό το μέλλον, πιο σημαντικό από το παρόν. Θυσιάζεται το παρόν για χάρη του μέλλοντος. Και αυτό γίνεται ο ίδιος ο τρόπος τής ζωής σου΄ θυσιάζεις πάντα την τωρινή στιγμή για κάτι που δεν είναι παρόν. Δημιουργείται έτσι μια ζωή τρομακτικά άδεια.

Η κοινότητα τού δικού μου οράματος θα έχει παιδεία πέντε διαστάσεων.

Πριν μπω σε αυτές τις πέντε διαστάσεις, πρέπει να σημειώσουμε λίγα πράγματα. Πρώτο: δεν θα πρέπει να υπάρχουν κανενός είδους εξετάσεις ως μέρος της παιδείας, αλλά κάθε μέρα, κάθε ώρα, να υπάρχει παρακολούθηση από τους δασκάλους. Οι παρατηρήσεις τους σε όλη τη διάρκεια του έτους θα αποφασίζουν αν θα προχωρήσεις πιο πέρα ή αν θα παραμείνεις λίγο περισσότερο στην ίδια τάξη. Κανένας δεν αποτυγχάνει, κανένας δεν περνάει. Απλώς, μερικοί άνθρωποι είναι γρήγοροι και μερικοί είναι λίγο τεμπέληδες. Γιατί η ιδέα της αποτυχίας δημιουργεί μια βαθιά πληγή κατωτερότητας και η ιδέα ότι είσαι επιτυχημένος επίσης δημιουργεί κι εκείνη ένα διαφορετικό είδος ασθένειας, αυτήν τής ανωτερότητας.

Κανένας δεν είναι κατώτερος και κανένας δεν είναι ανώτερος.
Καθένας είναι απλώς ο εαυτός του, χωρίς καμία σύγκριση.

Έτσι, οι εξετάσεις δεν θα υπάρχουν. Αυτό θα μεταφέρει όλη την προοπτική από το μέλλον στο παρόν. Τα πράγματα θα κρίνονται από αυτό που κάνεις αυτήν ακριβώς τη στιγμή, όχι από πέντε ερωτήσεις μετά από δυο χρόνια. Από τα χιλιάδες πράγματα μέσα από τα οποία θα περάσεις στη διάρκεια αυτών των δυο χρόνων, κάθε ένα από αυτά θα είναι εκείνο που θα κρίνει. Έτσι, η παιδεία δεν θα είναι προσανατολισμένη προς κάποιους στόχους.

Ο καθηγητής είχε τεράστια σημασία στο παρελθόν, επειδή γνώριζε πως ο ίδιος είχε περάσει όλες τις εξετάσεις, είχε μαζέψει γνώσεις. Η κατάσταση όμως έχει αλλάξει. Και αυτό είναι ένα από τα προβλήματα, ότι οι καταστάσεις αλλάζουν, αλλά ανταποκρινόμαστε πάντα με τους παλιούς τρόπους. Τώρα είναι τόσο πελώρια η έκρηξη των γνώσεων, τόσο τεράστια, τόσο γρήγορη, που δεν μπορείς να γράψεις ένα μεγάλο βιβλίο πάνω σε κάποιο επιστημονικό θέμα, επειδή, μέχρι να ολοκληρωθεί το βιβλίο, θα είναι ήδη ξεπερασμένο΄ νέα στοιχεία, νέες ανακαλύψεις θα το έχουν καταστήσει άσχετο. Γι΄ αυτό, η επιστήμη τώρα αναγκαστικά στηρίζεται σε άρθρα, σε περιοδικά, κι όχι σε βιβλία.

Ο καθηγητής είχε εκπαιδευτεί πριν από τριάντα χρόνια. Στο διάστημα των τριάντα χρόνων, έχουν αλλάξει τα πάντα κι αυτός συνεχίζει να επαναλαμβάνει εκείνα που είχε διδαχτεί. Είναι ο ίδιος ξεπερασμένος και κάνει τους μαθητές του να είναι ξεπερασμένοι. Γι΄ αυτό, σύμφωνα με το όραμά μου, δεν θα υπάρχει θέση για το δάσκαλο. Αντί για δασκάλους, θα υπάρχουν οδηγοί, και πρέπει κανείς να κατανοήσει τη διαφορά: ο οδηγός θα σου πει πού θα μπορέσεις να βρεις στη βιβλιοθήκη τις πιο πρόσφατες πληροφορίες πάνω στο συγκεκριμένο θέμα.

Στο μέλλον, θα φανεί ότι το κομπιούτερ θα αποκτήσει τεράστια, επαναστατική σημασία.

Για παράδειγμα, ο τρόπος που παρέχεται η παιδεία στους μαθητές είναι εντελώς ξεπερασμένος. Εξακολουθεί να εξαρτάται από την τροφοδότηση τής μνήμης΄ και όσο περισσότερο είναι φορτωμένη η μνήμη, τόσο λιγότερη είναι η δυνατότητα για διαύγεια και ευφυΐα. Το θεωρώ μεγάλη ευκαιρία να απαλλαγούν οι μαθητές από την αποθήκευση των κάθε είδους πληροφοριών. Μπορούν να κρατούν μαζί τους μικρά κομπιούτερ που θα έχουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται ανά πάσα στιγμή. Αυτό θα βοηθήσει το νου τους να είναι περισσότερο διαλογιστικός, καθαρός, αθώος. Τώρα, ο νους τους είναι παραγεμισμένος με περιττά άχρηστα πράγματα.

Στο μέλλον, η παιδεία θα έχει κέντρο της το κομπιούτερ και την τηλεόραση, γιατί αυτό που μπορεί κανείς να δει γραφιστικά, το θυμάται πιο εύκολα από ό,τι αν το διαβάσει ή το ακούσει. Τα μάτια είναι πολύ πιο δυνατά όργανα από τα αυτιά, ή οτιδήποτε άλλο. Και απομακρύνει την πλήξη της ανάγνωσης και της ακρόασης. Αντίθετα, η τηλεόραση γίνεται ευxάριστη εμπειρία. Η γεωγραφία μπορεί να διδαχτεί πολύ παραστατικά….

Ο δάσκαλος θα πρέπει να είναι μόνον ο οδηγός που θα σου δείχνει το σωστό δρόμο, θα σου δείχνει πώς να χρησιμοποιείς το κομπιούτερ, πώς να βρεις το πιο πρόσφατο βιβλίο. Ο ρόλος του θα είναι τελείως διαφορετικός. Δεν σου μεταφέρει γνώσεις, σε κάνει να έχεις περισσότερη επίγνωση των σύγχρονων γνώσεων, των πιο πρόσφατων γνώσεων. Είναι μόνο ένας οδηγός.

Με βάση αυτά τα ζητήματα, διαιρώ την παιδεία σε πέντε διαστάσεις.

Η πρώτη διάσταση είναι η πληροφοριακή, όπως η ιστορία, η γεωγραφία και πολλά άλλα θέματα τα οποία μπορεί να τα χειριστεί κανείς με την τηλεόραση και το κομπιούτερ.

Σχετικά με την ιστορία όμως, πρέπει να πάρουμε μια τελείως ριζοσπαστική θέση. Προς το παρόν, την ιστορία τη συνιστούν ο Τσένγκις Χαν, ο Ταμερλάνος, ο Άντολφ Χίτλερ, κλπ. Δεν είναι αυτοί η ιστορία μας, είναι οι εφιάλτες μας. Ακόμα και η ιδέα ότι ανθρώπινες υπάρξεις μπορεί να είναι τόσο βάναυσες απέναντι σε άλλες ανθρώπινες υπάρξεις είναι εμετική. Τα παιδιά μας δεν θα πρέπει να τρέφονται με τέτοιες ιδέες.

Στο μέλλον, η ιστορία θα πρέπει να αποτελείται μόνο από εκείνες τις μεγάλες ιδιοφυΐες οι οποίες έχουν συνεισφέρει κάτι στην ομορφιά αυτού τού πλανήτη, στην ανθρωπότητα: έναν Γκωτάμα Βούδα, έναν Σωκράτη, έναν Λάο Τσου΄ μεγάλους μύστες σαν τον Τζαλαλουντίν Ρούμι, τον Τζ. Κρισναμούρτι΄ μεγάλους ποιητές σαν τον Ουώλτ Ουίτμαν, τον Ομάρ Καγιάμ΄ μεγάλες μορφές τής λογοτεχνίας σαν το Λέοντα Τολστόι, το Μαξίμ Γκόρκι, το Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ, το Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, τον Μπάσο.

Πρέπει να διδάσκουμε το θετικό μεγαλείο της κληρονομιάς μας, με υποσημειώσεις μόνο σχετικά με εκείνους τους ανθρώπους, οι οποίοι ιστορικά έχουν ως τώρα θεωρηθεί μεγάλοι άνθρωποι, άνθρωποι σαν τον Άντολφ Χίτλερ. Μπορούν να έχουν τη θέση τους μόνο στις υποσημειώσεις, ή σε ένα παράρτημα, με την ξεκάθαρη επεξήγηση ότι υπήρξαν είτε φρενοβλαβείς ή ότι υπέφεραν από κάποιο σύμπλεγμα κατωτερότητας, ή από κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή.

Πρέπει να κάνουμε τις μελλοντικές γενιές να συνειδητοποιήσουν απόλυτα ότι στο παρελθόν υπήρξε μια σκοτεινή πλευρά και ότι κυριάρχησε στο παρελθόν, τώρα όμως δεν υπάρχει καμιά θέση για την πλευρά εκείνη.

Στην πρώτη διάσταση ανήκουν επίσης οι γλώσσες. Κάθε άνθρωπος στον κόσμο θα πρέπει να ξέρει τουλάχιστον δυο γλώσσες΄ η μία είναι η μητρική του γλώσσα και η δεύτερη είναι τα αγγλικά, ως διεθνής μέθοδος επικοινωνίας. Μπορούν επίσης να διδαχτούν με περισσότερη ακρίβεια από την τηλεόραση΄ η προφορά, η γραμματική, τα πάντα μπορούν να διδαχτούν πιο σωστά.

Μπορούμε να δημιουργήσουμε στον κόσμο μιαν ατμόσφαιρα αδελφότητας: η γλώσσα συνδέει τους ανθρώπους και επίσης η γλώσσα τους αποσυνδέει. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μια διεθνής γλώσσα. Αυτό οφείλεται στις προκαταλήψεις μας. Τα αγγλικά είναι τελείως κατάλληλα, επειδή περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο τα γνωρίζουν σε μια ευρύτερη κλίμακα.

Η δεύτερη διάσταση είναι η έρευνα των επιστημονικών θεμάτων, πράγμα που είναι εξαιρετικά σημαντικό, επειδή αποτελεί τη μισή πραγματικότητα, την εξωτερική πραγματικότητα. Αυτά μπορούν επίσης να δοθούν από την τηλεόραση και το κομπιούτερ, όμως είναι πιο περίπλοκα και ο ανθρώπινος οδηγός θα είναι περισσότερο αναγκαίος.

Και η τρίτη διάσταση είναι αυτό που λείπει από την σύγχρονη παιδεία, η τέχνη τής ζωής. Οι άνθρωποι το έχουν πάρει σαν δεδομένο ότι γνωρίζουν τι είναι η αγάπη. Δεν το γνωρίζουν… και ώσπου να το γνωρίσουν, είναι πολύ αργά. Κάθε παιδί θα πρέπει να το βοηθήσουμε να μεταμορφώσει το θυμό του, το μίσος του, τη ζήλια του, σε αγάπη.

Ένα σημαντικό μέρος τής τρίτης διάστασης θα πρέπει να είναι και η αίσθηση του χιούμορ.
Αυτό που αποκαλούμε παιδεία κάνει τους ανθρώπους λυπημένους και σοβαρούς. Και αν το ένα τρίτο της ζωής σου πάει χαμένο μέσα σε ένα πανεπιστήμιο όπου είσαι λυπημένος και σοβαρός, αποτυπώνεται μέσα σου αυτό΄ ξεχνάς τη γλώσσα του γέλιου, και ο άνθρωπος που ξεχνάει τη γλώσσα του γέλιου, έχει ξεχάσει πολλά από τη ζωή.

Έτσι λοιπόν, αγάπη, γέλιο και γνωριμία με τη ζωή και τα θαύματά της, τα μυστήριά της… Αυτά τα πουλιά που κελαηδάνε στα δέντρα δεν θα πρέπει να μένουν χωρίς ακροατές. Τα δέντρα και τα λουλούδια και τα αστέρια θα πρέπει να έχουν κάποια σύνδεση με την καρδιά σου. Η ανατολή και η δύση του ήλιου δεν θα είναι μόνο εξωτερικά πράγματα΄ θα πρέπει να είναι επίσης και κάτι το εσωτερικό. Η ευλάβεια για τη ζωή θα πρέπει να είναι το θεμέλιο τής τρίτης διάστασης. Οι άνθρωποι είναι τόσο ανευλαβείς απέναντι στη ζωή.

H τέταρτη διάσταση θα πρέπει να είναι της τέχνης και της δημιουργικότητας: ζωγραφική, μουσική, τέχνες, αγγειοπλαστική, κατασκευή σπιτιών, οτιδήποτε είναι δημιουργικό. Όλοι οι τομείς της δημιουργικότητας θα πρέπει να έχουν το χώρο τους΄ οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν. Θα πρέπει να υπάρχουν λίγα μόνο υποχρεωτικά πράγματα, για παράδειγμα, μια διεθνής γλώσσα θα πρέπει να είναι υποχρεωτική΄ κάποια συγκεκριμένη ικανότητα για να βγάζεις τα προς το ζην θα πρέπει να είναι υποχρεωτική΄ κάποια συγκεκριμένη δημιουργική τέχνη θα πρέπει να είναι υποχρεωτική. Μπορείς να διαλέξεις μέσα από ένα ολόκληρο ουράνιο τόξο δημιουργικών τεχνών, γιατί αν δεν μάθει ο άνθρωπος πώς να δημιουργεί, ποτέ δεν γίνεται μέρος της ύπαρξης, η οποία είναι αδιάκοπα δημιουργική. Αν είναι κανείς δημιουργικός, γίνεται θεϊκός΄ η δημιουργικότητα είναι η μοναδική προσευχή.

Και η πέμπτη διάσταση θα πρέπει να είναι η τέχνη τού θανάτου.

Στην πέμπτη αυτή διάσταση θα είναι όλοι οι διαλογισμοί, ώστε να μπορέσεις να γνωρίσεις ότι δεν υπάρχει θάνατος, ώστε να συνειδητοποιήσεις την ύπαρξη της αιώνιας ζωής μέσα σου. Αυτό θα πρέπει να είναι απολύτως βασικό, επειδή οι πάντες θα χρειαστεί να πεθάνουν΄ κανένας δεν μπορεί να το αποφύγει. Και κάτω από τη μεγάλη ομπρέλα του διαλογισμού, μπορείς να γνωρίσεις το Ζεν, το Τάο, τη Γιόγκα, το Χασιδισμό, όλα τα είδη και όλες τις δυνατότητες που έχουν υπάρξει, τις οποίες όμως η παιδεία δεν έχει φροντίσει.

Η καινούργια κοινότητα θα έχει μια πλήρη παιδεία, μια ολοκληρωμένη παιδεία.

Υπήρξα καθηγητής πανεπιστημίου και ο ίδιος και παραιτήθηκα από το πανεπιστήμιο με ένα σημείωμα που έλεγε: αυτό δεν είναι παιδεία, είναι μια σκέτη ανοησία΄ δεν διδάσκετε τίποτα σημαντικό.

Αυτή όμως η ασήμαντη παιδεία επικρατεί σε ολόκληρο τον κόσμο΄ ασχέτως αν πρόκειται για τη Σοβιετική Ένωση, ή για την Αμερική. Κανένας δεν έχει ψάξει για μια περισσότερο πλήρη, μια συνολική παιδεία. Με αυτή την έννοια, σχεδόν όλοι είναι αμόρφωτοι΄ ακόμη κι εκείνοι που έχουν μεγάλα πτυχία είναι αμόρφωτοι ως προς τις ευρύτερες περιοχές της ζωής. Μερικοί άνθρωποι είναι περισσότερο αμόρφωτοι, μερικοί πιο λίγο, πάντως είναι αμόρφωτοι οι πάντες, επειδή η παιδεία ως σύνολο δεν υπάρχει πουθενά…

Osho: Όραμα Παιδείας