16 στρατηγικές για διαφοροποιημένη διδασκαλία

Η παραδοσιακή διδασκαλία παραμένει στο κύριο μέρος της μια προσπάθεια μεταφοράς και μεταβίβασης γνώσεων σε τάξεις όπου οι μαθητές θεωρούνται αδιαφοροποίητος ομοιογενής πληθυσμός (Koutselini & Persianis, 2001).
Όμως, όλες οι τάξεις ήταν ανέκαθεν μεικτές ως προς το μαθησιακό στυλ και πολύ περισσότερο σήμερα είναι μεικτές ως προς την επίδοση των μαθητών.

Αυτό σημαίνει ότι η παραδοσιακή διδασκαλία δεν μπορεί σήμερα να είναι αποτελεσματική. Τα σχολεία συνεκπαίδευσης της σύγχρονης κοινωνίας έχουν ανάγκη από διαφοροποιημένη διδασκαλία.

 

Σχεδιασμός Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας

Ο σχεδιασμός προϋποθέτει εξοικείωση με τη φιλοσοφία της διαφοροποιημένης διδασκαλίας και τα ερευνητικά δεδομένα σχετικά με τις πολλαπλές νοημοσύνες, τα μαθησιακά προφίλ και την αξιολόγηση. Ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα ( www.teach-nology.com):

Βήμα 1ο : Γνώρισε τους μαθητές σου

• Εντόπισε τα επίπεδα ικανότητάς τους: Δες προηγούμενους ελέγχους και βαθμολογίες, μάθε για τις προηγούμενες γνώσεις και μαθησιακές εμπειρίες τους κτλ.
• Εντόπισε τα ενδιαφέροντά τους: Χρησιμοποίησε ερωτηματολόγια ενδιαφερόντων, συνεντεύξεις, ανοιχτές ερωτήσεις για τις προτιμήσεις τους στη μάθηση.
• Σκέψου τη διαχείριση συμπεριφοράς: Αυτό είναι πολύ σημαντικό για δραστηριότητες με χαλαρή δόμηση. Βοηθάει πολύ η γνώση του μαθησιακού προφίλ και των ενδιαφερόντων.

Βήμα 2ο: Έχε υπόψη διάφορες διδακτικές στρατηγικές

• Άμεση διδασκαλία: Δασκαλοκεντρική προσέγγιση που βοηθάει στη γρήγορη κάλυψη της ύλης που πρέπει να διδαχθούν οι μαθητές (http://www.teachnology.com/teachers/methods/models)
• Διερευνητική μάθηση: Πολύ αποτελεσμτική για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων. Είναι μαθητοκεντρική και απαιτεί από τους μαθητές να ψάχνουν χωρίς τη βοήθεια του δασκάλου (http://www.teach-nology.com/currenttrends/inquiry/)
• Συνεργατική μάθηση: Βασίζεται στο σχηματισμό μικρών ετερογενών ομάδων μαθητών με κριτήριο την ικανότητα, τα ενδιαφέροντα, τις γνώσεις κτλ. Σημαντική είναι η επιλογή της κατάλληλης στρατηγικής. (http://www.teach-nology.com/currenttrends/cooperative_learning/ )
• Μοντέλο επεξεργασίας πληροφοριών: Διδάσκει τους μαθητές πώς να επεξεργάζονται πληροφορίες, δηλαδή, να οργανώνουν, να αποθηκεύουν, ανακλούν και να εφαρμόζουν.
(http://www.teach-nology.com/teachers/methods/info_processing/ )

Βήμα 3ο: Διάλεξε διάφορες διδακτικές δραστηριότητες

Οι δραστηριότητες πρέπει να ταιριάζουν στις ανάγκες των μαθητών ανάλογα με τις ικανότητες, τις γνώσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Οι αποτελεσματικές δραστηριότητες βοηθούν τους μαθητές να καλλιεργούν και να εφαρμόζουν γνώσεις με τρόπο που έχει νόημα γι’ αυτούς.
(http://www.teach-nology.com/teachers/lesson_plans/)

Βήμα 4ο: Βρες τρόπους να αξιολογείς την πρόοδο

Χρειάζονται πολλοί διαφορετικοί τρόποι αξιολόγησης για να έχουν οι μαθητές την ευκαιρία να δείξουν τι πραγματικά έχουν μάθει. (http://www.teach-nology.com/currenttrends/alternative_assessment/

 

Βασικές Στρατηγικές

Ετοιμότητα / Ικανότητα

Ο δάσκαλος διαπιστώνει την ετοιμότητα των μαθητών του με διάφορες διαδικασίες αξιολόγησης. Όμως, η ετοιμότητα αλλάζει συνεχώς και γι’ αυτό είναι σημαντικό να μπορούν να αλλάζουν ομάδες οι μαθητές. Οι δραστηριότητες για κάθε ομάδα διαφέρουν σε πολυπλοκότητα. Ο δάσκαλος προσαρμόζει το επίπεδο των ερωτήσεων – άρα και τις νοητικές διεργασίες που απαιτούνται – και συμπτύσσει το αναλυτικό πρόγραμμα, αν χρειάζεται.

Προσαρμογή ερωτήσεων

Σε δραστηριότητες για όλη την τάξη ή για μεγάλες ομάδες, ο δάσκαλος απευθύνει διαφορετικού επιπέδου ερωτήσεις σε μαθητές διαφορετικών ικανοτήτων. Οι γραπτές εξετάσεις διαφέρουν από ομάδα σε ομάδα. Όλοι απαντούν τον ίδιο αριθμό ερωτήσεων, αλλά διαφορετικής πολυπλοκότητας. Ένα χρήσιμο εργαλείο που βοηθά τους μαθητές είναι τα πόστερ με λέξεις-κλειδιά που κατευθύνουν τη σκέψη των μαθητών, όπως π.χ., 6 πόστερ με οδηγίες βασισμένες στην Ταξονομία του Bloom (Γνώση, Κατανόηση, Εφαρμογή, Ανάλυση, Σύνθεση, Αξιολόγηση).

Σύμπτυξη του Αναλυτικού Προγράμματος

Ακολουθεί την εκτίμηση των γνώσεων και δεξιοτήτων των μαθητών και εξυπηρετεί τους μαθητές που κατέχουν ήδη τη διδακτέα ύλη. Όσοι δεν έχουν ανάγκη από διδασκαλία προχωρούν σε δραστηριότητες ανώτερης διαβάθμισης, ενώ οι υπόλοιποι διδάσκονται τη νέα ύλη.

Διαβαθμισμένες εργασίες

Πρόκειται για μια σειρά από σχετικές εργασίες διαφορετικής πολυπλοκότητας. Όλες σχετίζονται με τις βασικές έννοιες και δεξιότητες που πρέπει να κατακτήσουν οι μαθητές και λειτουργούν ως εναλλακτικοί τρόποι για την επίτευξη κοινών στόχων, σχεδιασμένοι με βάση τις ατομικές ανάγκες.

Επιτάχυνση / Επιβράδυνση

Με την επιτάχυνση ή επιβράδυνση του ρυθμού με τον οποίο οι μαθητές προχωρούν στην ύλη, δίνεται η ευκαιρία σε όλους να βιώσουν την επιτυχία.

Ευέλικτη ομαδοποίηση

Είναι σημαντικό να υπάρχει κινητικότητα μεταξύ των ομάδων. Αυτό επιτρέπει στους μαθητές να αντιμετωπίζουν τις κατάλληλες προκλήσεις και αποφεύγεται η στατικότητα, εφόσον η ετοιμότητα ενός μαθητή μπορεί να αλλάζει με τον καιρό.

Διδασκαλία από τους συμμαθητές

Μερικές φορές οι ανάγκες ενός μαθητή μπορεί να απαιτούν ατομική διδασκαλία που δεν τη χρειάζονται οι υπόλοιποι. Οι μαθητές που κατέχουν συγκεκριμένες γνώσεις ή δεξιότητες μπορούν να οριστούν ως «ειδικοί» αυτού του τομέα και να αποκτήσουν πολύτιμη εμπειρία διδάσκοντας τους συμμαθητές τους.

Μαθησιακά Προφίλ / Στυλ

Τα μαθησιακά προφίλ αποτελούν ένα από τα κριτήρια για την ανάθεση εργασιών στους μαθητές. Λαμβάνουν υπόψη τους τις διευθετήσεις του περιβάλλοντος (ησυχία, κίνηση κτλ.), τον τρόπο μάθησης (ακουστικός, οπτικός, κιναισθητικός τύπος) και τα προσωπικά ενδιαφέροντα. Επίσης, βοηθούν το δάσκαλο να εφαρμόσει κατάλληλες δραστηριότητες για να αναπτύξει τεχνικές για την ανάπτυξη εσωτερικών κινήτρων.

Ατομικό ενδιαφέρον

Ο καταιγισμός ιδεών και οι εννοιολογικοί χάρτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διερεύνηση διαφόρων πλευρών ενός θέματος, ώστε οι μαθητές να ανακαλύψουν τα υποθέματα που τους ενδιαφέρουν και που μπορούν να διαχειριστούν, ώστε να εμβαθύνουν περισσότερο σε αυτά.

Κολλητοί ανάγνωσης

Πρόκειται για εξαιρετικά χρήσιμη στρατηγική για μαθητές με αναγνωστικές δυσκολίες. Είναι σημαντικό να διαβάζουν οι μαθητές με κάποιο συγκεκριμένο σκοπό και να συζητούν αυτό που διάβασαν. Οι κολλητοί μπορεί να είναι στο ίδιο ή σε διαφορετικό επίπεδο ανάγνωσης και οι συνακόλουθες εργασίες πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στο αντίστοιχο επίπεδο.

Ανεξάρτητες Έρευνες

Πρόκειται για ερευνητικές εργασίες που εξασκούν τους μαθητές στην ανεξάρτητη μάθηση. Ο βαθμός βοήθειας και δόμησης διαφέρει από μαθητή σε μαθητή ανάλογα με την ικανότητα, την ταχύτητα και την παραγωγικότητα. Εναλλακτικά, μπορεί να ανατεθούν έρευνες σε συνεργασία με τους κολλητούς.

Έρευνες με τους κολλητούς

Μια τέτοια έρευνα επιτρέπει σε δύο ή τρεις μαθητές να συνεργαστούν σε μια μελέτη. Η συνεργασία μπορεί να αφορά τη διερεύνηση, ανάλυση και οργάνωση των πληροφοριών, αλλά ο κάθε ένας πρέπει να ολοκληρώσει ατομικά ένα προϊόν για να δείξει τι έχει μάθει και να αναλάβει την ευθύνη του σχεδιασμού, της διαχείρισης του χρόνου και των ατομικών επιτευγμάτων.

Μαθησιακά Συμβόλαια

Το μαθησιακό συμβόλαιο είναι μια γραπτή συμφωνία μεταξύ δασκάλου και μαθητή που ενισχύει την ανεξαρτησία του μαθητή. Το συμβόλαιο βοηθά το μαθητή να θέτει ημερήσιους και εβδομαδιαίους στόχους και να αναπτύσσει δεξιότητες διαχείρισης. Επίσης, βοηθά το δάσκαλο να παρακολουθεί την πρόοδο του μαθητή. Οι στόχοι και οι εργασίες θα ποικίλλουν ανάλογα με τις ανάγκες του μαθητή.

Μαθησιακά Κέντρα

Τα Μαθησιακά Κέντρα μπορεί να περιλαμβάνουν και διαφοροποιημένες και υποχρεωτικές δραστηριότητες. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι μαθητές τι αναμένεται από αυτούς και ενθαρρύνονται να διαχειρίζονται το χρόνο τους. Ο βαθμός της παρεχόμενης δόμησης ποικίλλει ανάλογα με τις ατομικές συνήθειες εργασίας. Στο τέλος κάθε εβδομάδας ο μαθητής θα πρέπει να κάνει απολογισμό του πώς χρησιμοποίησε το χρόνο του.

Άγκυρες

Οι άγκυρες μπορεί να είναι μια σειρά από δραστηριότητες στις οποίες μπορεί να εμπλακεί ένας μαθητής οποιαδήποτε στιγμή εφόσον έχει τελειώσει άλλες εργασίες ή μπορεί να ανατεθούν βραχυπρόθεσμα στην αρχή του μαθήματος καθώς οι μαθητές οργανώνονται και ετοιμάζονται να δουλέψουν. Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να σχετίζονται με ιδιαίτερες ανάγκες ή ευκαιρίες για εμπλουτισμό και να περιλαμβάνουν προβλήματα προς επίλυση ή ημερολόγια. Επίσης, μπορεί να αποτελούν μέρος ενός μακροπρόθεσμου έργου που δουλεύει ο μαθητής. Οι μαθητές μπορεί να δουλεύουν με διαφορετικούς ρυθμούς, αλλά πάντα περιλαμβάνουν δημιουργική δουλειά. Αυτές οι δραστηριότητες πρέπει να αξίζουν το χρόνο που διαθέτει ο μαθητής και να αντιστοιχούν στις μαθησιακές τους ανάγκες. Συγχρόνως, ο δάσκαλος έχει την ευκαιρία να προσφέρει ειδική βοήθεια ή διδασκαλία σε μικρές ομάδες.

Αγάπη Δενδάκη
Καθηγήτρια ΠΕ06

Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης