Οι όμορφες φράσεις γοητεύουν. Όταν μάλιστα προέρχονται από ανθρώπους της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών μπορεί και να περάσουν στην ιστορία. Στις μέρες μας με τη χρήση του διαδικτύου διανέμονται ταχύτατα και επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης και τις συνειδήσεις τεράστιου αριθμού ανθρώπων.
Διαβάζουμε μια φράση από το Ζορμπά του Καζαντζάκη που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο: “Άσε τους ανθρώπους αφεντικό, μην τους ανοίγεις τα μάτια. Αν τους τα ανοίξεις τι θα δουν; Την κακή τους και την ψυχρή! Ασ’ τα λοιπόν κλειστά να ονειρεύονται!… εξόν αν, όταν θ’ ανοίξουν τα μάτια τους, έχεις να τους δείξεις ένα κόσμο καλύτερο… έχεις;”
Έχει δίκιο ο Καζαντζάκης;
Κάθε παραλήπτης αντιλαμβάνεται τη φράση ανάλογα με την πείρα του. Πόλεμοι με αμέτρητα θύματα, εκατομμύρια θάνατοι παιδιών κι ενήλικων από έλλειψη καθαρού νερού, τροφής, στοιχειωδών συνθηκών υγιεινής. Ο παραγόμενος πλούτος συσσωρεύεται σε όλο και λιγότερα χέρια και αυτοί που αντιστέκονται στην αδικία αντιμετωπίζουν τις ντόπιες και τις διεθνείς δυνάμεις καταστολής. Δεν υποφέρεται πια η ασκήμια αυτού του κόσμου. Έχει δίκιο λοιπόν ο Καζαντζάκης, σαν πνευματικός άνθρωπος που ήταν να σχολιάζει αυτή την ασκήμια. Πόσο δίκιο όμως έχει όταν ζητάει να μην ανοίξουν οι άνθρωποι τα μάτια τους, για να μη βλέπουν αυτή την ασκήμια του κόσμου;
Πως πρέπει να αντιμετωπίζεται η ασκήμια; Να κρατούν οι άνθρωποι τα μάτια τους κλειστά και να ονειρεύονται ότι ζουν σε ένα φανταστικό κόσμο; Τι σόι ονειρικό κόσμο; Εκεί που όλοι θα ‘ναι πρίγκιπες και βασιλοπούλες; Ένα κόσμο που όλα τα προβλήματα των ανθρώπων θα λύνονται μαγικά; Ένα κόσμο που όλα τα όνειρα των κοιμισμένων θα πραγματοποιούνται με κάποιο μαγικό ραβδί; Ένα κόσμο που όλοι θα είναι ξαπλωμένοι στις πολυθρόνες τους και ο κόσμος θα λειτουργεί όπως τον φαντάζεται ο καθένας;
Κάποιο λάκκο έχει η φάβα
Διαβάζοντας προσεκτικά τη φράση του Καζαντζάκη εύλογα αναρωτιόμαστε:
Σε ποιον τίθεται το ερώτημα για τον κόσμο; Στο “αφεντικό”. Ποιος είναι αφεντικό; Μεταφορικά “αφεντικό” λέμε κάποιον καλύτερο από μας, κάποιον από τον οποίο, οικονομικά ή πνευματικά εξαρτιόμαστε. Στη ζωή αφεντικό είναι ο εργοδότης. Με τη φράση λοιπόν αυτή του Καζαντζάκη καλείται το αφεντικό να μην “ξυπνήσει” τους κοιμισμένους, δηλαδή να μην ανοίξει τα μάτια του κόσμου, γιατί τότε ο κόσμος θα αντικρίσει όπως λέει “την κακή και τη ψυχρή” του ζωή.
Πότε όμως στην ιστορία τα αφεντικά “ανοίξανε” τα μάτια του κόσμου; Οι δούλοι δεν θεωρούνταν άνθρωποι, αλλά πράγματα (res). Τα αφεντικά τους άνοιξαν τα μάτια; Οι δουλοπάροικοι, οι κολίγοι ήταν άμεσα εξαρτημένοι από τους τσιφλικάδες. Οι τσιφλικάδες τους άνοιξαν τα μάτια; Τα σύγχρονα αφεντικά, οι κεφαλαιοκράτες, προσπαθούν να μετατρέψουν σε σύγχρονους δούλους τους εργαζόμενους. Οι κεφαλαιοκράτες θα ξυπνήσουν τους εργάτες;
Η ζωή έχει αποδείξει πως η αναγκαιότητα ανοίγει τα μάτια των ανθρώπων. Τα αφεντικά κάθε εποχής κρατούν αυτούς που παράγουν τον πλούτο κοιμισμένους, για να μπορούν να παραμένουν οι ίδιοι αφεντικά. Για να μπορούν να ιδιοποιούνται τον πλούτο που παράγουν οι εργαζόμενοι. Έχουν βαθιά επίγνωση ότι για τη συνέχιση της εκμετάλλευσης οι άνθρωποι δεν πρέπει να ξυπνήσουν, ότι δεν πρέπει να αντιληφθούν ότι χρειάζεται να πάψουν να είναι εργαλεία στα χέρια των αφεντικών.
Πόσο “κοιμισμένος” είναι ο άνθρωπος;
Ο άνθρωπος δεν είναι από γεννησιμιού του κοιμισμένος. Γεννιέται τόσο ξύπνιος, που στα πρώτα χρόνια της ζωής του μαθαίνει όσα έμαθε η ανθρωπότητα μέσα σε εκατομμύρια χρόνια. Μαθαίνει να μαθαίνει. Μαθαίνει να σκέφτεται. Μαθαίνει να λύνει μόνος του τα προβλήματά του, χωρίς καμιά μεταφυσική παρέμβαση. Μαθαίνει να φτιάχνει εργαλεία για να κάνει καλύτερη τη ζωή του. Τα εργαλεία που φτιάχνει είναι τα φτερά που θα τον οδηγήσουν στο επόμενο πραγματοποιήσιμο όνειρό του. Σε μια καλύτερη ζωή. Σε ένα καλύτερο κόσμο, που δεν είναι καθόλου ονειρικός, αλλά μπορεί να γίνει ονειρεμένος.
Το “όνειρό” του εργαζόμενου δεν είναι ουτοπία. Έχει σάρκα και οστά. Είναι πραγματοποιήσιμο εδώ και τώρα. Έχει υλική βάση. Αυτή η βάση του εξασφαλίζει τα μέσα όχι μόνο για μια καλύτερη ζωή αλλά και για πνευματική αναβάθμιση. Αυτό το όνειρο ζητάει να καταστρέψει κάθε αφεντικό.
Έχει το αφεντικό “να δείξει ένα καλύτερο κόσμο”;
Τι κόσμο έχει να δείξει το αφεντικό; Μια χούφτα Κροίσων έχει δημιουργήσει μηχανισμούς που με το ένα χέρι σπέρνουν τον όλεθρο και με το άλλο μοιράζουν ψεύτικες “ελπίδες”. Από τη μια προπαγανδίζουν μια καλύτερη ζωή που θα έρθει μέσα από την ανάπτυξη (της δικής τους περιουσίας) και από την άλλη εξασφαλίζουν στους ανθρώπους “την κακή τους και την ψυχρή τους”, όπως λέει κι ο Καζαντζάκης.
Το αφεντικό λοιπόν έχει να δείξει ένα κόσμο, με αποκρουστικό πρόσωπο, που ολοένα και χειροτερεύει. Αυτό οφείλεται στο ότι τον κόσμο δεν τον πονάει το αφεντικό διότι δεν είναι το αφεντικό που δημιουργεί τον κόσμο. Οι εργαζόμενοι τον δημιουργούν με τον ιδρώτα τους. Το αφεντικό δεν εργάζεται. “Παίζει” στα χρηματιστήρια τον ιδρώτα των εργαζομένων . Με καλά στημένους μηχανισμούς εμποδίζει τους εργαζόμενους να φτιάξουν το κόσμο που τους αξίζει. Τον κόσμο που μπορούν να φτιάξουν όταν γίνουν οι ίδιοι αφεντικά του εαυτού τους.
Ποιοι εκμεταλλεύονται τσιτάτα σαν κι αυτά του Καζαντζάκη και γιατί;
Ίσως κάποια από τα τσιτάτα που κυκλοφορούν τα προωθούν στο διαδίκτυο κάποιοι αθώοι, που βλέπουν την αθλιότητα του σημερινού κόσμου και ονειρεύονται τον κόσμο που τους πλασάρει το αφεντικό τους. Σαν το όνειρο με τη Σταχτοπούτα, περιμένει το μαγικό ραβδάκι της νεράιδας για να μεταμορφωθεί σε πριγκίπισσα. Που περιμένει κάποιο βασιλόπουλο για να τη λευτερώσει. Για τη δημιουργία ψεύτικων ονείρων συμβάλλει το σχολείο που διδάσκει πως την ιστορία τη γράφουν οι βασιλιάδες. Βοηθάει το αφεντικό που πότε με το μαστίγιο και πότε με το καρότο έχει δεμένους χειροπόδαρα τους εργαζομένους. Μεγάλο ρόλο παίζουν τα ΜΜΕ, που με χίλιους δυο τρόπους αποκοιμίζουν τους εργαζόμενους στις πολυθρόνες τους με θεάματα γεμάτα βία και αθλιότητα.
Η αλήθεια είναι σύνθετη. Η χρησιμοποίηση τσιτάτων, δηλαδή επιλεγμένων αποσπασμάτων κειμένων, αποτελεί μία από τις τεχνικές ενός αόρατου πολέμου: Του Ψυχολογικού πολέμου, που έχει εξαπολύσει η αστική τάξη για να κρατά αποκοιμισμένο το λαό. Είναι μία συνειδητή επιχείρηση ωραιοποίησης και προβολής αντιεπιστημονικών, κάλπικων, αντιλαϊκών, απόψεων. Η ουσία και οι σκοποί των τσιτάτων δεν είναι εύκολα διακριτοί.
Μέσα από τα προγράμματα των ΜΜΕ και το ίντερνετ
Η χρήση τσιτάτων δεν είναι προκαταβολικά επιλήψιμη. Αποσπάσματα κειμένων χρησιμοποιούνται για την τεκμηρίωση επιστημονικών θέσεων και απόψεων. Όμως στον Ψυχολογικό Πόλεμο, τσιτάτα από μεγαλοφυΐες της επιστήμης και της τέχνης, όπως ο Αϊνστάιν και ο Πικάσο πέφτοντας στα χέρια των μαέστρων της πιο αντιδραστικής προπαγάνδας μετατρέπονται σε ισχυρά πυρά που αποπροσανατολίζουν τους αποδέκτες τους. Τσιτάτα από το Μαρξ στρέφουν το Μαρξ εναντίον …του Μαρξισμού. Τσιτάτα από έργα μεγάλων φιλοσόφων, όπως τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και μεγάλων αρχαίων υλιστών φιλοσόφων, ξεκομμένα από την κοινωνία της εποχής που γράφτηκαν γενικεύονται και οδηγούν σε λαθεμένα για την εποχή μας συμπεράσματα.
Τέτοια τσιτάτα χρησιμοποιούνται από προέδρους Δημοκρατιών, μέχρι προπαγανδιστές και δημοσιογράφους για να αποδείξουν την αναγκαιότητα του καπιταλισμού, της διατήρησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, της μείωσης μισθών και συντάξεων,της φορολόγησης και γενικότερα κάθε αντιλαϊκής επιδρομής, με ή χωρίς μνημόνια.
Ο Καζαντζάκης είναι ένας μεγάλος συγγραφέας που το έργο του επηρεάστηκε από τις κοινωνικές αναταράξεις της εποχής του. Η αναγωγή τσιτάτων του σε τρόπο σκέψης και δράσης όταν δεν αποτελεί αφέλεια κινείται εκ του πονηρού. Τα κέντρα του Ψυχολογικού Πολέμου διοχετεύουν έντεχνα τα τσιτάτα στο διαδίκτυο και οι αποδέκτες με αφέλεια τα προωθούν στους φίλους τους. Τα τσιτάτα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν στις συνειδήσεις των αποδεκτών σαν βραδυφλεγής βόμβα.
Συντάκτης: Διότιμος
Δημοσιεύθηκε: 27 Φεβ. 2016