Γιατί ορισμένα παιδιά δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ένα παιδί δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και επομένως δεν προσέχει στη σχολική τάξη ή δεν αποδίδει κατά τη σχολική μελέτη:
Λόγοι γνωστικοί ή / και γλωσσικοί
Το παιδί ενδέχεται να μην κατανοεί τα γνωστικά αντικείμενα, να μην μπορεί να ανταπεξέλθει με επιτυχία στις ακαδημαϊκές δραστηριότητες και επομένως να μην μπορεί να παρακολουθήσει επαρκώς το επίπεδο της τάξης του.
(Για κάποια παιδιά βέβαια, ιδιαίτερα τα πρώτα σχολικά χρόνια, ενδέχεται να συμβαίνει και ακριβώς το αντίθετο: το γνωστικό και γλωσσικό τους επίπεδο και η ακαδημαϊκή τους γνώση να είναι υψηλότερα του μέσου όρου και επομένως το παιδί να δυσανασχετεί και να ‘βαριέται’ να γράψει πχ. την ίδια λέξη σε όλη τη σελίδα εφόσον γνωρίζει ήδη να τη γράφει γρήγορα και ολόσωστα με την πρώτη απόπειρα).
Λόγοι Ψυχολογικοί
Το παιδί ενδέχεται να έχει συναισθηματικού τύπου δυσκολίες που παρεμποδίζουν την απρόσκοπτη παρακολούθηση και αναστέλλουν τα κίνητρα για μάθηση
Λόγοι Νευρολογικοί
Το παιδί ενδέχεται να έχει Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ), μια νευρολογική δυσλειτουργία, στην οποία συμβάλλουν νευρολογικοί και γενετικοί παράγοντες. Η ΔΕΠΥ είναι πολύ συχνή διαταραχή στα παιδιά. Μελέτες αναφέρουν ότι στο γενικό πληθυσμό, το ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 10 και 20% και αφορά συχνότερα τα αγόρια (με αναλογία 3-4 αγόρια / 1 κορίτσι). Η πορεία της είναι χρόνια, ενδέχεται δε να συνεχίζει να εκδηλώνεται και στην ενήλικη ζωή (σε ποσοστό 30 – 70% των παιδιών με ΔΕΠΥ).
Ποια είναι τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ;
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν συμπεριφορικές και γνωστικές δυσκολίες σε σημαντικούς τομείς της ζωής τους, όπως στις διαπροσωπικές σχέσεις, στο σχολείο και στην οικογένεια. Παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά τραυματισμών και εμπίπτουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου για εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
Τα κύρια συμπτώματα της ΔΕΠΥ αφορούν την ελλειμματική προσοχή, την παρορμητικότητα και (συχνά) την υπερκινητικότητα.
Η Ελλειμματική Προσοχή,
αφορά διάχυτες δυσκολίες που προκύπτουν από το μικρό εύρος προσοχής και την αδυναμία συγκέντρωσης. Τα παιδιά με ελλειμματική προσοχή δυσκολεύονται να εστιάσουν την προσοχή τους και να παραμείνουν συγκεντρωμένα για πολλή ώρα στη σχολική τάξη, στην καθημερινή επικοινωνία / συζήτηση, και σε επαναληπτικές δραστηριότητες, όπως η ατομική σχολική μελέτη.
Η παρορμητικότητα
αφορά την ανεξέλεγκτη δράση, κατά την οποία δεν λαμβάνονται υπόψη οι συνέπειες των πράξεων, την αδυναμία ελέγχου της συμπεριφοράς και προσαρμογής της ανάλογα με την κοινωνική περίσταση. Το παιδί δεν περιμένει οδηγίες, δεν αξιολογεί τις εκάστοτε καταστάσεις, δεν λαμβάνει υπόψη τα συναισθήματα του άλλου, δεν ελέγχει τις αντιδράσεις του και δίνει την εντύπωση ενός παιδιού ανεύθυνου και ανώριμου.
Η υπερκινητικότητα
αφορά το υπερβολικό ή αναπτυξιακά ακατάλληλο (έως άσκοπο) επίπεδο κινητικής ή λεκτικής δραστηριότητας. Το παιδί εκδηλώνει υπερβολική ανησυχία, κίνηση ή / και λογόρροια.
Αγόρια και κορίτσια με ΔΕΠΥ εκδηλώνουν τις ίδιες δυσκολίες;
- Συνήθως τα αγόρια εκδηλώνουν επιθετικές και ασύμβατες (έως αντικοινωνικές) συμπεριφορές, εκδηλώνουν μεγαλύτερη διάσπαση, κινητικότητα και δυσφορία για μελέτη και σχολική παρακολούθηση. Είναι συνήθως αυτά που «χαλούν» το μάθημα, κατά τα λεγόμενα των εκπαιδευτικών, εμπλέκονται σε «επικίνδυνες» δραστηριότητες και δυσκολεύουν τους γονείς σε θέματα οριοθέτησης και πειθαρχίας. Για όλους αυτούς τους λόγους, τα αγόρια φτάνουν συνήθως στους ειδικούς, καθώς είναι αυτά που παραπέμπονται συχνότερα για αξιολόγηση (της συμπεριφοράς και της μάθησης) στους αρμόδιους φορείς (κέντρα διάγνωσης του δημόσιου και ιδιωτικού φορέα).
- Τα κορίτσια προκαλούν λιγότερο με τη συμπεριφορά τους: παρουσιάζουν λιγότερα και πιο ήπια συμπτώματα υπερκινητικότητας ή παρορμητικότητας αλλά αποτυγχάνουν σε διαφορετικούς τομείς, εξαιτίας σοβαρών δυσκολιών στη συγκέντρωση και την έκταση της προσοχής. Οι δάσκαλοι ανησυχούν συνήθως λιγότερο ή / και αργότερα για τα κορίτσια.
Πώς συμπεριφέρεται το παιδί με δυσκολία συγκέντρωσης στη σχολική τάξη;
- Τα παιδιά που δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν (όχι γιατί δεν κατανοούν ούτε γιατί κατά περιόδους εκδηλώνουν συναισθηματικές δυσκολίες που επιβαρύνουν τη συγκέντρωσή τους, αλλά) γιατί έχουν Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) (νευρολογική δυσλειτουργία, στην οποία συμβάλλουν νευρολογικοί και γενετικοί παράγοντες – τα χαρακτηριστικά της είχαν αναφερθεί λεπτομερώς στη στήλη του φύλλου της προηγούμενης Κυριακής), παρουσιάζουν διαφορετική εικόνα από τους υπόλοιπους συμμαθητές τους μέσα στη σχολική τάξη:
- Ενώ οι νοητικές τους δεξιότητες βρίσκονται συνήθως στο μέσο όρο ή σε υψηλότερο επίπεδο, η επίδοσή τους έχει διακυμάνσεις, συνηθέστερα δε είναι χαμηλότερη από το αναμενόμενο με βάση τις ικανότητές τους.
- Δυσκολεύονται να εστιάσουν την προσοχή τους ώστε να αρχίσουν την εκάστοτε εργασία τους και διασπώνται πιο εύκολα κατά τη διάρκεια εκτέλεσής της
- Δυσκολεύονται να διατηρήσουν σταθερή την προσοχή τους για όση ώρα απαιτούν οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες κι έτσι συχνά δεν ολοκληρώνουν τις εργασίες ή τα παιχνίδια τους.
- Είναι πιο απρόσεκτα καθ’ όλη τη διάρκεια του μαθήματος, δυσκολεύονται να ακούσουν και να ακολουθήσουν οδηγίες και κανόνες.
- Δίνουν συχνά την εντύπωση ότι είναι αφηρημένα, ότι τεμπελιάζουν ή ότι δεν έχουν κίνητρο.
- Παραδίδουν συνήθως τελευταία τις εργασίες τους, οι οποίες είναι συχνά ημιτελείς ή ενδέχεται να μην τις παραδώσουν καθόλου.
- Δίνουν την εντύπωση ότι είναι παιδιά ανοργάνωτα, ξεχνούν πολύ εύκολα και χάνουν τα πράγματά τους.
- Κάνουν συνεχώς θόρυβο (εκούσια ή ακούσια) και μιλούν πολύ.
- Διακόπτουν συχνά τους άλλους, δυσκολεύονται να περιμένουν τη σειρά τους στο διάλογο που γίνεται μέσα στην τάξη ή στο παιχνίδι στο προαύλιο.
- Ενδέχεται να παρεμβαίνουν στις εργασίες άλλων και να διασκεδάζουν με τον εκνευρισμό τους.
- Εκδηλώνουν έντονη κινητικότητα (σε μικρή ηλικία) και νευρικότητα (σε μεγαλύτερη) μέσα στην τάξη και γενικότερα σε καταστάσεις που απαιτούν πειθαρχεία και συμμόρφωση σε κανόνες.
- Στα διαλείμματα βρίσκονται συνεχώς σε κίνηση, ακόμη κι όταν οι συμμαθητές τους ηρεμούν.
- Ενοχλούν, αντιτίθενται στους άλλους και εκδηλώνουν (συχνότερα από άλλα παιδιά) επιθετικότητα.
- Τιμωρούνται συνηθέστερα από τους υπόλοιπους μαθητές, γιατί η συμπεριφορά τους λειτουργεί διασπαστικά για όλο το τμήμα.
- Απογοητεύουν γονείς, δασκάλους και συμμαθητές, από τους οποίους συχνά απορρίπτονται ή αγνοούνται.
Πώς μπορεί να βοηθήσει κανείς ένα παιδί με ΔΕΠΥ;
Τα συμπτώματα που εκδηλώνει ένα παιδί με ΔΕΠΥ εμφανίζονται νωρίς στη ζωή του και διαφοροποιούνται ποιοτικά στην πάροδο του χρόνου, ανάλογα με τη φάση ανάπτυξης του παιδιού. Στην προσχολική ηλικία επικρατεί η υπερκινητικότητα, στη σχολική οι δυσκολίες προσοχής (αφού έμφαση δίνεται στις επιδόσεις και στο σεβασμό στους κανόνες της τάξης), στην εφηβική και ενήλικη ζωή επικρατούν οι δυσκολίες προσοχής, η παρορμητικότητα και η εσωτερική ανησυχία. Μεγάλο ποσοστό (γύρω στο 50%) παιδιών με ΔΕΠΥ βελτιώνονται με τη φυσική ωρίμανση: η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα ελέγχονται καλύτερα, οι δυσκολίες στην προσοχή εντούτοις παραμένουν, επίσης ελεγχόμενες σε κάποιο βαθμό (ανάλογα με το εκάστοτε κίνητρο).
Βέβαια, ενδέχεται να εμφανιστούν άλλες δυσκολίες, όπως ανυπομονησία, ισχυρογνωμοσύνη και έντονη απαιτητικότητα, ευμετάβλητη διάθεση, συχνές εκρήξεις θυμού, χαμηλή αυτοεκτίμηση, φτωχή επίδοση στο σχολείο, δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Το πρώτο βήμα για να βοηθηθεί ένα παιδί που δεν συγκεντρώνεται είναι να αξιολογηθεί εάν οι δυσκολίες συγκέντρωσης αφορούν τη συγκεκριμένη διαταραχή (ΔΕΠΥ) ή εάν προκύπτουν από άλλους παράγοντες, οι οποίοι χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης. Αρμόδιοι για την αξιολόγηση είναι τα κατά τόπους δημόσια ή ιδιωτικά Κέντρα Διάγνωσης-Αξιολόγησης, τα οποία διαθέτουν διεπιστημονική ομάδα ειδικών.
Στα παιδιά με ΔΕΠΥ, ακολουθείται συνήθως ειδικό πρόγραμμα ελέγχου / οριοθέτησης της συμπεριφοράς και ενίσχυσης δεξιοτήτων που υπολείπονται, καθώς και συμβουλευτική καθοδήγηση των γονέων προκειμένου να διευκολυνθούν θέματα που δυσκολεύουν την καθημερινότητα της οικογένειας.
Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ