Ο εκπαιδευτικός-ηγέτης στο πλαίσιο της σχολικής τάξης:
Διερεύνηση της επίδρασης του στυλ ηγεσίας και της συναισθηματικής νοημοσύνης του εκπαιδευτικού της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην αυτό-αποτελεσματικότητά του στη διαχείριση της τάξης.
Θεωρητικό πλαίσιο:
Το στιλ ηγεσίας της τάξης και η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελούν σημαντικές παραμέτρους της αυτο-αποτελεσματικότητας. Εκπαιδευτικοί που αναφέρουν υψηλά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης επιδεικνύουν υψηλά επίπεδα αυτο-αποτελεσματικότητας στον τομέα διαχείρισης της τάξης (Chan, 2004· Day, 2000· Villanueva and Sánchez, 2007). Οι γυναίκες έχει καταδείξει η έρευνα ότι επιδεικνύουν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης και αυτο-αποτελεσματικότητας (Mayer, Salovey & Caruso, 2002· Coladarci, 1992).
Από τα στιλ ηγεσίας το καθοδηγητικό (authoritative) σχετίζεται θετικά με τη συναισθηματική νοημοσύνη, κατά τους Kouzes και Posner (2007), ενώ το αδιάφορο (indifferent) στιλ ηγεσίας έχει αρνητική συσχέτιση με τη συναισθηματική νοημοσύνη. Σε σχέση με την αυτο-αποτελεσματικότητα, το καθοδηγητικό (authoritative) στιλ ηγεσίας είναι αυτό με τη μεγαλύτερη συσχέτιση (Gibson & Dembo, 1984· Solomon, Watson & Battistich, 2002). Στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως προκύπτει από την σχετική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, δεν έχουν αποτυπωθεί τα στιλ ηγεσίας των εκπαιδευτικών την τάξη ούτε έχουν διερευνηθεί ειδικότερα πιθανές συσχετίσεις μεταξύ αυτών, της ΣΝ των εκπαιδευτικών και της αυτο-αποτελεσματικότητάς τους.
Εστίαση της έρευνας- Σκοπός/ερευνητικά ερωτήματα: Ο σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να καταγράψει το στιλ ηγεσίας στην τάξη και να αναζητήσει πιθανές συσχετίσεις του ηγετικού στιλ στη σχολική τάξη (αυταρχικό, καθοδηγητικό, παραχωρητικό και αδιάφορο), των παραμέτρων της συναισθηματικής νοημοσύνης (αναγνώριση των ιδίων συναισθημάτων, αναγνώριση του συναισθήματος των άλλων, χρήση του συναισθήματος, ρύθμιση του συναισθήματος) και της αυτο-αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με ενδιάμεσες μεταβλητές το φύλο, την ηλικία, την ύπαρξη μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, την προϋπηρεσία, την ειδικότητα, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μαθητών, τον τύπο, το μέγεθος και την περιοχή της σχολικής μονάδας.
Μέθοδοι: Με την επισκόπηση συγκεντρώνονται τυποποιημένες πληροφορίες από μεγάλο αριθμό ατόμων, οι οποίες αναλύονται στατιστικά, εξακριβώνονται συσχετισμοί και είναι δυνατή η γενίκευση των αποτελεσμάτων σε μεγαλύτερες ομάδες πληθυσμού (Cohen, Manion & Morrison, 2000). Για τη συγκεκριμένη έρευνα επελέγη το ερωτηματολόγιο ως μέσο συλλογής δεδομένων γιατί ενδείκνυται για ποσοτικές μελέτες όπως η παρούσα. 211 εκπαιδευτικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαφόρων ειδικοτήτων συμμετείχαν στην παρούσα συσχετιστική/προβλεπτική μελέτη επισκόπησης που με τη συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου κατέδειξαν το ηγετικό στιλ που υιοθετούν στην τάξη, το βαθμό της ΣΝ τους και την αίσθηση αποτελεσματικότητάς στους στον τομέα διαχείρισης της τάξης. Είχε προηγηθεί μια ομάδα εστιασμένης συζήτησης (focus group discussion) με σκοπό να διερευνήσει τις στάσεις, προτεραιότητες, ιδέες και εμπειρίες των συμμετεχόντων σχετικά με αυτές τις έννοιες. Για την καταγραφή των αντιλήψεων των εκπαιδευτικών σχετικά με το ηγετικό στιλ στη σχολική τάξη χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα Dunbar (2004), για τη μέτρηση της συναισθηματικής νοημοσύνης η κλίμακα Wong & Law (2002) και για την αντιλαμβανόμενη αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού στη διαχείριση της τάξης η κλίμακα Emmer andHickman (1991) με προσαρμογή. Ακολούθησε στατιστική ανάλυση, συγκρίσεις, αναζητήσεις συναφειών και παλινδρόμησης προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα.
Ευρήματα: Τα αποτελέσματα δείχνουν πως όσο υψηλότερο το επίπεδο της ΣΝ, τόσο αυξάνεται η αυτο-αποτελεσματικότητά τους στον τομέα που εξετάζεται (Chan, 2004). Επίσης, τα περισσότερα έτη στο επάγγελμα σχετίζονται με υψηλή αυτο-αποτελεσματικότητα και τα επίπεδα της αυτο-αποτελεσματικότητας των ανδρών είναι υψηλότερα από αυτά των γυναικών. Η έρευνα κατέδειξε ακόμη ότι το καθοδηγητικό στιλ ηγεσίας σχετίζεται με μεγαλύτερη αυτο-αποτελεσματικότητα (Watson & Battistich, 2002) και αυξημένες τιμές σε όλες τις παραμέτρους της ΣΝ (Kouzes & Posner, 2007). Οι εκπαιδευτικοί της μεγαλύτερης ηλικιακής ομάδας και με διδακτική εμπειρία περισσοτέρων ετών, εμφανίζονται ως πιο παραχωρητικοί, ενώ εξετάζοντας τις ειδικότητες βρέθηκε ότι η ρύθμιση του συναισθήματος και η αίσθηση αποτελεσματικότητας είναι υψηλότερη σε αυτές των Εικαστικών. Δε σημειώνονται στατιστικά σημαντικές διαφορές στα δύο φύλα ως προς τη ΣΝ. Στατιστικά σημαντικό προβλεπτικό παράγοντα για την αυτο-αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών αποτελεί μόνο η ΣΝ (Chambers & Hardy, 2005). Τα πορίσματα τίθενται υπό συζήτηση σε σχέση με την υπάρχουσα βιβλιογραφία.
Συμπεράσματα:
Η παρούσα έρευνα αναφέρεται σε ένα θέμα που δεν έχει μελετηθεί στον ελληνικό εκπαιδευτικό χώρο. Τα αποτελέσματα δείχνουν πως η ΣΝ του εκπαιδευτικού και η διδακτική του εμπειρία συνδέονται με την πεποίθησή του ότι προσφέρει αποτελεσματικό έργο (Chan, 2004). Η έρευνα κατέδειξε ακόμη ότι το στιλ ηγεσίας με τις περισσότερες δημοκρατικές πρακτικές δημιουργεί αισθήματα αυτο-αποτελεσματικότητας (Watson & Battistich, 2002) και χαρακτηρίζει εκπαιδευτικούς που ενδιαφέρονται για τη συναισθηματική ευημερία των μαθητών τους (Kouzes & Posner, 2007). Οι εκπαιδευτικοί εμφανίζονται ως πιο παραχωρητικοί με τα χρόνια και την επαγγελματική εμπειρία, ενώ εξετάζοντας τις ειδικότητες, αυτές που παραδοσιακά θεωρούνται ανθρωπιστικές έχουν τα υψηλότερα επίπεδα ΣΝ και αυτο-αποτελεσματικότητας. Τα δύο φύλα θέτουν σε προτεραιότητα τον εκπαιδευτικό ρόλο τους στην τάξη και δε διαφέρουν ως προς τη ΣΝ. Προτείνονται μελλοντικές έρευνες, με πιο σύνθετες στατιστικές μεθόδους, προκειμένου να αναλυθούν περαιτέρω τα στιλ ηγεσίας και η αυτο-αποτελεσματικότητα σε σχέση με άλλους παράγοντες.
ΝΑΣΙΟΥ ΣΟΦΙΑ